بررسی پیامدهای شکل‌گیری و گسترش سکونتگاه‌های ‌غیررسمی در سکونتگاه‌های روستایی واقع در پیرامون کلان‌شهرها (مورد پژوهی: روستاهای حریم شهر تهران)

حسین فراهانی ¹ ( دانشیار، گروه جغرافیا، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران )
جمشید عینالی ² ( دانشیار، گروه جغرافیا، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران )
مهدی چراغی ³ ( استادیار، گروه جغرافیا، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران )
سجاد صالحی ⁴ ( دانشجوی دکترا، گروه جغرافیا، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران )

تاريخ الإرسال : 10 السبت , ذو القعدة, 1445 تاريخ التأكيد : 07 الخميس , ذو الحجة, 1445

الکلمات المفتاحية: سکونتگاه‌های غیررسمی روستایی, اثرات و پیامدها, حریم شهر تهران,

ملخص المقالة :

شکل‌گیری و گسترش سکونتگاه‌های غیررسمی در روستاهای واقع در پیرامون شهرها به ویژه حریم شهر تهران طی چند دهه گذشته همواره رو به گسترش بوده و اثرات و پیامدهای مختلفی را به همراه داشته است. شناسایی، تحلیل و ارزیابی این اثرات و پیامدها در روستاها به سبب ماهیت پدیده، شیوه ساماندهی و مدیریت و بسیاری ابعاد دیگر از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده و هدف پژوهش را تشکیل می‌دهد. این پژوهش به لحاظ هدف، توسعه‌ای-کاربردی، به لحاظ محتوا، توصیفی- تحلیلی و از نظر روش، ترکیبی (کیفی- کمی) بوده و تحلیل داده‌های حاصل از مطالعات اسنادی و میدانی در دو مرحله انجام شده است. ابتدا از طریق مصاحبه با خُبرگان (26 نفر) و با استفاده از تحلیل محتوا، کدگذاری و طبقه‌بندی در نرم‌افزار MAX-Q-D-A، مفاهیم و مقولات مرتبط با موضوع شناسایی گردید. در گام بعد جهت اعتبارسنجی مقولات، در 20 روستای نمونه‌ی واقع در حرایم مختلف (5 تا بیش از 20 کیلومتر) محدوده شهر تهران، داده‌ها از طریق تکمیل پرسشنامه با 120 نفر از مدیران و افراد مطلع و آگاه محلی گردآوری و با استفاده از آمارها و آزمون‌های توصیفی و استنباطی کَمی شامل میانگین، انحراف معیار، ضریب تغییرات و آزمون T تک نمونه‌ای تحلیل شدند. از آزمون تحلیل واریانس یک طرفه (آنووا)، آزمون پس از تجربه دانکن و روش درونیابی IDW نیز جهت سنجش میزان تفاوت‌ها، سطح‌بندی و ارائه نمود فضایی اثرات و پیامدهای شکل‌گیری سکونتگاه‌های غیررسمی در روستاها استفاده گردید. برطبق نتایج پژوهش از تعداد 49 مقوله احصاء شده، تعداد 43 مقوله در 7 محور کلی شامل؛ ابهامات و تعارضات حقوقی- قانونی؛ چالش‌ها و خلاءهای مدیریتی- اجرایی؛ شکاف‌ها و نارسایی‌های اقتصادی- معیشتی؛ آسیب‌ها و تعارضات اجتماعی- فرهنگی؛ مخاطرات و آسیب‌های طبیعی- زیست‌محیطی؛ تغییرات و تحولات کارکردی- عملکردی و تحولات و دگرگونی‌های فضایی- کالبدی به عنوان اثرات و پیامدهای شکل‌گیری سکونتگاه‌های غیررسمی در روستاهای مورد مطالعه با شدت و دامنه متفاوت در جنوب و شرق محدوده حریم تهران شناسایی و مورد تأیید قرار گرفتند.