تحلیل عوامل مؤثر در توسعه فیزیکی شهر رحیم آباد (شهرستان رودسر) طی دو دهه ی اخیر

الموضوعات : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

عیسی پور رمضان ¹ (استادیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران)
محمد مجد رحیم آبادی ² (کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران)

تاريخ الإرسال : 10 السبت , ربيع الأول, 1435 تاريخ التأكيد : 21 الجمعة , جمادى الثانية, 1436 تاريخ الإصدار : 01 السبت , جمادى الثانية, 1436

الکلمات المفتاحية: تغییر کاربری, توسعه فیزیکی, اراضی کشاورزی, شهر, شهر رحیم آباد,

ملخص المقالة :

توسعه فیزیکی شهر روندی است که طی آن محدوده­های فیزیکی شهر و فضاهای کالبدی آن در ابعاد افقی و عمودی و در طول زمان از نظر کمی و کیفی افزایش می­یابند. روند تحولات شهری در استان گیلان، اراضی حاشیه شهرها را تحت تأثیر روند شهرنشینی  قرار داده و در راستای نیاز جمعیت شهری به مسکن جدید، کاربری این اراضی تغییر و به اراضی ساخته شده تبدیل شده است. هدف این پژوهش، بررسی و تحلیل عوامل مؤثر در توسعه فیزیکی شهر رحیم­آباد و اثرات آن بر کاربری اراضی حاشیه  شهر رحیم­آباد در طی سال­های 90 - 1370 می­باشد. از این­رو پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و مبنای روش آن توصیفی- تحلیلی است. اطلاعات مورد نیاز از طریق روش­های اسنادی و مطالعات میدانی بدست آمده است. نتایج حاکی از آن است که شهر رحیم­آباد در طی سال­های مورد بررسی دو نوع روند توسعه فیزیکی، یکی روند کند و نسبتاً متعادل متناسب با افزایش طبیعی جمعیت شهری طی سال­های80-1370 که تأثیر اندکی بر تغییر کاربری اراضی کشاورزی حاشیه شهری داشته و دیگری روند تند و شتابان در سال­های90-1380 را تجربه نموده است. در این دوره حدود 53 هکتار از اراضی کشاورزی به محدوده ساخت و ساز شهری اضافه شده است. همچنین بررسی­ها نشان می­دهد که در بین عوامل مؤثر محیطی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در توسعه فیزیکی شهر رحیم­آباد، سهم عوامل اجتماعی از قبیل افزایش جمعیت، مهاجرپذیری، بهبود شبکه­های ارتباطی و عوامل سیاسی مانند نقش خدماتی و حوزه نفوذ بسیار بالای این شهر و بویژه اجرای برنامه­های عمرانی دولت یعنی شروع عملیات احداث سد پلرود، بیش از عوامل محیطی و اقتصادی بوده است.

المصادر:

1. ابراهیم­زاده، عیسی و قاسم رفیعی (1388): «تحلیلی بر الگوی گسترش کالبدی فضایی شهر مرودشت با استفاده از مدل­های انتروپی شانون و هلدرن و ارائه الگوی گسترش مطلوب آن»، فصل­نامه پژوهش­های جغرافیای انسانی، سال 42، شماره 69، تهران، صص 138- 123.


2. اداره کل مسکن و شهرسازی استان گیلان (1390): «طرح جامع شهر رحیم­آباد»، مهندسین مشاور آتیه سازان محیط.


3. اداره کل هواشناسی استان گیلان (1392): آمار داده­های اقلیمی ایستگاه هراتبر رحیم­آباد، رشت.


4. بزی، خدارحم (1385): «تحلیلی بر روند شهرنشینی و توسعه فیزیکی شهر زابل»، فصل­نامه چشم­انداز جغرافیایی، سال اول، شماره 2، رشت، صص 27-5.


5. پاپلی­یزدی، محمد حسین و حسین رجبی سناجردی (1384): نظریه­های شهر و پیرامون، انتشارات سمت، چاپ اول، تهران.


6. پوراحمد، احمد و علی شماعی (1380): «اثرات توسعه فیزیکی شهر یزد بر جمعیت بافت قدیم شهر»، فصل­نامه علوم اجتماعی، شماره 18، تهران، صص 30-3.   


7. پوراحمد، احمد، یدقار، علی و کیومرث حبیبی (1382): «بررسی روند و الگوی توسعه شهری سنندج با استفاده از  GIS و RS»، نشریه هنرهای زیبا، شماره 16، تهران، صص 32-15.


8. جباری، ندا، ثروتی محمدرضا، حسین­زاده، محمد مهدی و جمیله توکلی نیا (1389): «بررسی روند توسعه فیزیکی بخش شمال غرب شهر تهران (مطالعه موردی: حصارک)»، فصل­نامه جغرافیای طبیعی، سال سوم، شماره 10، تهران، صص 52-33.


9. حسین­زاده دلیر، کریم و حسن هوشیار (1385): «دیدگاه­ها، عوامل و عناصرمؤثر درتوسعه فیزیکی شهرهای ایران»، فصل­نامه جغرافیا و توسعه ناحیه­ای، شماره 6، مشهد، صص 226-213.


10. حسینی، هاشم، کرم، امیر، صفاری، امیر، قنواتی، عزت­اله و ابراهیم بهشتی، جاوید (1390): «ارزیابی و مکانیابی جهات توسعه فیزیکی شهر با استفاده از مدل منطق فازی (مطالعه موردی: شهر دیواندره)»، فصل­نامه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، دوره 11، شماره 23، تهران، صص 83-63.


11. حسینی، سیدعلی، پوراحمد، احمد و رضا ویسی (1392): «مکانیابی جهات بهینه توسعه فیزیکی شهر رشت با استفاده از مدل AHP»، فصل­نامه چشم­انداز جغرافیایی در مطالعات انسانی، سال هشتم، شماره 23، رشت، صص 72-55.


12. سرور، جلیل­الدین و بهمن رمضانی (1386): «تحولات ژئومورفولوژیکی دلتای پلرود شرق گیلان (از کواترنر تا امروز)»، فصل­نامه جغرافیایی سرزمین، سال چهارم، شماره 14، تهران، صص 106-89.


13. شکویی، حسین (1377): دیدگاه­های نو در جغرافیای شهری، جلد اول، انتشارات سمت، تهران.


14. عظیمی آملی، جلال (1388): اصطلاحات و مفاهیم علوم شهری، انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد نور، چاپ اول، نور.


15. فرید، یداله (1373): جغرافیا و شهرشناسی، انتشارات دانشگاه تبریز، چاپ دوم، تبریز.


16. مرکز آمار ایران (90، 85، 75، 65، 1355): نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن شهرستان رودسر، تهران.


17. مهندسین مشاور طرح و بنا (1366): طرح هادی شهر رحیم­آباد، رشت.


18. موسوی، میرنجف، سعید­آبادی، رشید و رسول فهر (1389): «مدل سازی توسعه کالبدی و تعیین مکان بهینه برای اسکان جمعیت شهر سردشت تا افق 1400 به روش دلفی و منطق بولین در محیط GIS»، فصل­نامه مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ای، سال دوم، شماره 6، اصفهان، صص 54-35.


19. معاونت برنامه­ریزی استانداری گیلان (1390): سالنامه آماری استان گیلان، رشت.


20. نظریان، اصغر و سیمین تولایی (1385): «تعیین جهات توسعه فیزیکی شهر اندیمشک با استفاده از داده­های ماهوارهای (RS) و سیستم اطلاعات جغرافیایی»، فصل­نامه جغرافیایی سرزمین، سال سوم، شماره 9، تهران، صص 9-1.


21. نصیری، معصومه (1380): «نقش دولت­ها در تغییرات فضایی شهر بابل»، فصل­نامه پژوهش­های جغرافیایی، شماره 48، تهران، صص 48-31.


22. ولیخانی، نیلوفر، چرخابی، امیر حسین، خیرخواه زرکش، مسعود و محمد جعفر سلطانی (1390): «کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی و تصمیم گیری چند معیاره (MCDM) در پهنه بندی درجه تناسب توسعه فیزیکی اراضی شهری (مطالعه موردی: شمال شهر کرج)»، مجله کاربرد سنجش از دور در علوم منابع طبیعی، سال دوم، شماره 2، بوشهر،  صص 14-1.