بررسی شاخصه‌های هویتی، کالبدی، اجتماعی و ادراکی فلکه‌های شهری (نمونه‌های موردی: هشت میدان اصلی کلانشهر شیراز)

الموضوعات : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

زهرا برزگر ¹ (استادیار دانشکده هنر و معماری، دانشگاه پیام نور، شیراز، ایران)
زهره فتحی نژاد ² (کارشناسی ارشد معماری، دانشگاه پیام نور، شیراز، ایران)
شیما نوذری ³ (کارشناسی ارشد معماری، دانشگاه پیام نور، شیراز، ایران)

تاريخ الإرسال : 18 الخميس , شوال, 1435 تاريخ التأكيد : 16 الثلاثاء , ذو الحجة, 1436 تاريخ الإصدار : 10 الأربعاء , ذو الحجة, 1436

الکلمات المفتاحية: برنامه‌ریزی شهری, شیراز, میدان شهری, زیباشناسی ادراکی, هویت مکانی,

ملخص المقالة :

        فضاهای شهری به عنوان فضایی برای تکامل و تعاملات انسان از ابتدای تاریخ اسلام دارای اهمیت بوده است. میادین شهری یکی از فضاهای عمومی در شهر هستند که نقش تأثیرگذاری در هویت بخشی به فضاهای شهری، ادراک شهروندان از محیط، تعلق مکانی ساکنین و خاطره انگیزی شهروندان از شهر را بر عهده دارد. این پژوهش به بررسی شاخصه­های هویتی، کالبدی، اجتماعی و ادراکی در هشت فلکه منتخب کلان­شیراز، شامل فلکه­های آزادی، معلم، شهدا، قائم، ارم، ولی عصر، ستاد و نمازی با کمک روش کاربردی توصیفی پیمایشی پرداخته است. انتخاب نمونه با کمک نمونه­گیری دارای معیار بوده است که شامل اهمیت تاریخی، موقعیت قرارگیری در شهر، وسعت آنها، وضعیت تخریبی و یا سلامت است. بر اساس مبانی نظری پژوهش پنج دسته مؤلفه شامل هویتی، زیباشناختی، کیفیت تاریخی، اجتماعی وکالبدی با بیست زیرمؤلفه ارزیابی شده­اند. جامعه آماری پژوهش 280 نفر از مردم با نمونه­گیری تصادفی ساده بوده­اند، پرسشنامه محقق ساخته با کمک نظر متخصصین بکار گرفته شد و جهت تجزیه و تحلیل داده­ها در سطح آمار توصیفی از میانگین و انحراف معیار و در سطح آمار استنباطی از آزمون t تک نمونه­ای استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان داد که در بعد هویت مکانی، زیبایی فلکه­های آزادی و ارم با میانگین­های به ترتیب 92/3 و 26/4،  بالاتر از حد مطلوب و P مثبت را به خود اختصاص داده، فلکه نمازی در حد مطلوب با میانگین 13/3 در سطح  Pکمتر از 05/0 و فلکه­­های شهدا، اطلسی، ستاد، ولی عصر و معلم با میانگین­های 56/2، 30/2، 56/2، 86/1 پایین تر از حد مطلوب 1 با P منفی می­باشد. در بین کل مؤلفه­های اصلی در این پژوهش فلکه ارم از مطلوبیت بالا و  P مثبت، میانگین بالاتر از میانگین فردی را داراست و فلکه ولی عصر با P منفی با امتیاز بین 1 و 2 و میانگین پایین­تر از میانگین فردی از پایین­ترین مطلوبیت برخوردار است.

المصادر:

1. اسدپور، علی (1392): «راهبردهای توصیفی در پژوهش منظر»، کتاب ماه هنر، شماره 22، تهران، صص 22-24.


2. اسدپور، هاجر و علی اسدپور (1392): آسیب شناسی منظر میادین شهری، انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران، چاپ اول، تهران.


3. امیرخانی، آرین؛ بقایی، پرهام و محمدرضا بمانیان (1388): «تأملی بر چگونگی سازماندهی میدان­های شهری»، کتاب ماه هنر، شماره 136، تهران، 32-26.


4. آتشین بار، محمد (1388): «تداوم هویت در منظر شهری»، مجله باغ نظر، سال 6، شماره 12، صص 45-56.


5. برزگر، زهرا (1391): «شهرنشینی و تأثیرات آن بر امنیت غذا، آب و انرژی در ایران- نمونه موردی شهر شیراز»، فصلنامه برنامه ریزی منطقه ای، سال دوم، شماره 5، مرودشت، صص 53-64.


6. بهرامی، سیروان و شاهو کشاورزی (1390): «پژوهشی بر نقش و جایگاه عناصر یادمانی در میدان­های شهری»، همایش ملی سازه، راه و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد چالوس.


7. پاکزاد، جهانشاه (1385): راهنمای طراحی در فضای شهری در ایران، انتشارات شهیدی، چاپ اول، تهران.


8. پیرنیا، محمد کریم (1387): سبک شناسی معماری ایرانی، تألیف و تدوین غلامحسین معماریان، انتشارات سروش دانش، چاپ اول، تهران.


9. رسولی، سارا و سمیرا رحیم دخت خرم (1388): «ایجاد منظر شهری مطلوب در مسیرهای پیاده»، فصلنامه آرمانشهر، شماره 3، تهران، صص  118- 103.


10. سجادزاده، حسن (1392): «نقش دلبستگی به مکان در هویت بخشی به میدان های شهری»، مجله باغ نظر، سال 10، شماره 25، تهران، 78 -69.


11. سجادی، ژیلا و حمید احمدی دستجردی (1387): «بررسی علل و پیامدهای اجتماعی – فضایی مهاجرت های درون شهری»، فصلنامه پژوهش های جغرافیایی انسانی، شماره 66، تهران، صص 99-116.


12. کیانی، مصطفی و علی مصطفی پور (1390): «بازشناسی مکان»، دو فصلنامه دانشگاه هنر، سال چهارم، شماره 8، تهران، 73-59.


13. لینچ، کوین (1392): سیمای شهر، ترجمه: منوچهر مزینی، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دهم، تهران.


14. منصوری، سید امیر (1389): «چیستی منظر شهری بررسی تاریخی تحولات مفهومی منظر شهری در ایران»، ماهنامه منظر، شماره 9، تهران، صص 33-30.


15. میرزا کوچک خوش نویس، احمد (1385): «دولت شهر آرمانی ایرانی مفهوم فضای شهری ایرانی»، فصلنامه باغ نظر، شماره 6، تهران، صص 118-101.


16. نگارستان، فرزین؛ تیموری، محمود و محمد آتشین بار (1389): «تئوری منظر، رویکردی بر تداوم هویت در روند نوسازی شهری»، فصلنامه باغ نظر، سال 7، شماره چهارده، تهران، صص 59-68.