بررسی و سطح‌بندی میزان محرومیت در استان‌های شمالی کشور

الموضوعات : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

مهدی پندار ¹ (استادیار گروه اقتصاد کشاورزی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج، ایران)
محمد پوریگان ² (کارشناس امور برنامه‌ریزی، نظارت و آمایش سرزمین، سازمان برنامه‌ و بودجه کشور، تهران، ایران)
سجاد بهرامی ³ (کارشناس امور برنامه‌ریزی، نظارت و آمایش سرزمین، سازمان برنامه ‌و بودجه کشور، تهران، ایران)
فرزام پوراصغر سنگاچین ⁴ (رئیس گروه محیط‌زیست، امور برنامه‌ریزی، نظارت و آمایش سرزمین، سازمان برنامه ‌و بودجه کشور، تهران، ایران)

تاريخ الإرسال : 09 السبت , رجب, 1440 تاريخ التأكيد : 19 الجمعة , صفر, 1441 تاريخ الإصدار : 01 الأربعاء , ذو الحجة, 1441

الکلمات المفتاحية: محرومیت چندگانه, دهستان, برآورد انقباض, استان‌های شمالی,

ملخص المقالة :

       توسعه متعادل منطقه‌ای به‌ عنوان یکی از موضوعات اصلی مورد نظر در آمایش سرزمین و در راستای توسعه پایدار به ‌حساب می‌آید و به برابری شرایط زندگی و مؤلفه‌های اقتصادی و اجتماعی توسعه برای تمامی مردم در سطح کشور تأکید می‌نماید. با توجه به منطقه‌بندی کشور در جهت مطالعات ملی آمایش سرزمین و به ‌منظور اتخاذ تصمیمات مقتضی برای توسعه متعادل منطقه‌ای، برنامه­ریزان ابتدا باید وضعیت مناطق مختلف را از نظر سطح توسعه‌یافتگی و محرومیت مورد بررسی و تحلیل قرار دهند. با توجه به تشابهات فرهنگی و اجتماعی و شرایط اقلیمی نسبتاً یکسان در استان‎های شمالی کشور، در این مطالعه استان‌های مازندران، گیلان و گلستان مورد بررسی قرار گرفته‌اند. در این پژوهش با استفاده از برآورد انقباض شاخص‎ها پالایش شده، از روش تحلیل مولفه‎های اصلی به منظور تعیین وزن شاخص‎ها و از تابع توزیع نمایی به منظور ترکیب رتبه‎ها در دسته‎های مختلف استفاده شده است. سطح جغرافیایی مورد نظر در این مطالعه، دهستان بوده و از 21 مورد از مهم‌ترین شاخص‌های اقتصادی و خدمات زیربنایی و اجتماعی استفاده شده است. میزان محرومیت در این مطالعه در 5 طبقه محرومیت زیاد، محروم، محرومیت متوسط، محرومیت کم و محرومیت ناچیز سطح‌بندی گردیده است. در این مطالعه 301 دهستان مورد بررسی قرار گرفتند و با استفاده از روش محاسبه شاخص ترکیبی محرومیت چندگانه، شاخص هر کدام از دهستان‌ها محاسبه شد. نتایج نشان می‌دهد که از مجموع 301 دهستان حدود 120 دهستان محرومیت زیاد و محروم شناسایی شدند که حدود 40 درصد از دهستان‎های یاد شده را تشکیل می‌دهد. حدود 15 درصد نیز دارای محرومیت متوسط و حدود 45 درصد از دهستان‌ها نیز با محرومیت کم تا محرومیت ناچیز شناسایی شدند. همچنین بر اساس این تحلیل‌ها بیشترین دهستان‌های با محرومیت بسیار زیاد (40 درصد) در استان گلستان شناسایی شدند.

المصادر:

1. Ebrahimzadeh, I & Mousavi, M.N (2016): methods and techniques for territorial spatial arrangement, SAMT.


2. Asayesh, H (1999): Structural-physical index of rural development in relation to spatial planning. Journal of Housing Foundation of Islamic Revolution, No. 87, pp: 4- 15.


3. Fars Provincial Government, Office of Deprived Areas (1996): Development Output in Deprived Areas, Shiraz, Fars Provincial Government Publications.


4. Akbari, Y., Imani Jajrami, H., & Rostamalizadeh, V (2016): Analysis of Land use Barriers in Iran, Science and Technology Policy Letters, 6(3) pp: 5-13.


5. 5.       Amartya Sen (2002): Development as Freedom: by Raghfar, Hossein, Tehran, Kavir Publications.


6. Barakat foundation, Research and Development Committee (2017): Atlas of deprived areas of the country with the classification and zoning of deprived areas of the country and the relative advantages of these areas, Tehran.


7. Papoli Yazdi, M.H (2004): Social Justice and Development (Applying Ideology to Land Planning), Geographical Researches, 19 (74), pp: 1-29.


8. 8.    Parnian, h., Ziyari, K., Mirehie, M., & Modiri, M (2018): Development Strategies of Border Regions with Spatial Planning Approach- Case Study: Urmia–Salmas Zone. Scientific - Research Quarterly of Geographical Data (SEPEHR), 26 (104), Pp: 173-184.


9. Pourasghar Sangachin, F., Salehi, E., & Dinarvandi, M (2013): Measurement of the Development Level of Iran's Provinces with Factor Analysis Approach, Town and Country Planning, 4 (7), pp: 5-26


10. Pourtaheri, M., Mohammadi, N., & Eftekhari, A (2014): The evaluation and assessment of deprivation level in rural areas Case: central part of Javanrood. Space Economy and Rural Development, 3 (9), pp: 17-40.


11. Tofigh, F (1993): Factor Analysis and Regional Indicators. Abadi Quarterly, no. 10.


12. Khanifar, H (2010): The concept of land preparation and its usages in Iran. Town and Country Planning (JTCP), 2 (2), pp: 5-26.


13. Planning and Budget Organization, Office of Coordination of Regional area, (1988): Concise reports of identify of Country Deprived Areas, the second phase of the sixth round, Tehran: Planning and Budget Organization Publications.


14. Planning and Budget Organization, Office of Coordination of Regional area, (1999): Provincial ranking in terms of relative well-being of using factor analysis, Issue 81, Tehran: Planning and Budget Organization Publications.


15. Salimifar, M (2003): Development Economics, Tehran: Movahed Publications


16. Shaekhbaygloo, R (2011): Identification of deprived areas of Iran using hybrid ranking, Journal of Urban Research and Planning, 2 (7), pp: 53-70.


17. Salehi, E., & Pourasghar Sangachin, F (2009): An Analysis of the Barriers to Land Preparation in Iran. Rahbord Quarterly, 18 (52), pp: 149-181.


18. Ghorchian, N.gh., & Jamshidi, M (2006): From Land use planning to lesson planning, Tehran: Andisheh meta-cognitive publications.


19. Makhdoom, M (2013): Fundamental of Land use planning, Tehran: University of Tehran Publications.


20. Mousavi, M.N., Kahaki, F.S (2016): Priority Assessment of Iranian Islamic Development Indicators in the Realization of Spatial Planning of Khorasan Razavi Province with the Justice Based Approach. Journal of Geography and development, No 45, Pp: 93 – 120.


21. Nazmfar, H., Bakhtar, S., & Alavi, S (2015): Ranking Development Level of Rural Areas (Case Study: Rural Districts of Kermanshah Province). Journal of Geography and Environmental Studies, 4 (14), Pp: 181-192.
    
    
    1. Bista, Ch. (2010): Poverty and inequality in Nepal: an analysis of deprivation index 2003-08. Masters by Research thesis, School of Economics - Faculty of Commerce, University of Wollongong. http://ro.uow.edu.au/theses/3082.
    
    
    2. Department for Communities and Local Government (2015): The English Indices of Deprivation. London.
    
    
    3.  Gamache, Ph., Hamel, D. & Pampalon, R (2017): The material and social deprivation index: a summary. INSPQ, Public health expertise and reference centre, Canada.
    
    
    4. Kroll, L.E., Schumann, M., Hoebel, J. & Lampert, T (2017): Regional health differences – developing a socioeconomic deprivation index for Germany. Journal of Health Monitoring, 2 (2), pp: 98–114.
    
    
    5. Noble, M., Zembe, W., Wright, G. & Avenell, D (2013): Multiple Deprivation and Income Poverty at Small Area Level in South Africa in 2011 Cape Town. Southern African Social Policy Research Insights (SASPRI). South Africa.
    
    
    6. Townsend, P., Phillimore, P. & Beattie, A (1988): Health and Deprivation: Inequality and the North. Croom Helm Ltd, London.