ماهیت فضایی سرزمین های شهر محور در برنامه ریزی منطقه ای چهار پدیده فضایی با نگاهی بر کلانشهر تهران

الموضوعات : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

میرنجف موسوی ¹ (دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران)
امیر فتحی فرزانه ² (کارشناس ارشد برنامه ریزی منطقه ای، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران)

تاريخ الإرسال : 12 السبت , شعبان, 1436 تاريخ التأكيد : 17 الجمعة , ربيع الأول, 1438 تاريخ الإصدار : 21 الإثنين , صفر, 1438

الکلمات المفتاحية: برنامه ریزی منطقه ای, تهران, منطقه کلان شهری, منطقه شهری عملکردی, منطقه شهری چند هسته ای,

ملخص المقالة :

       سرزمین­های شهر محور، برآیندی از روابط عملکردی و کالبدی است. گسترش روز افزون این روابط منجر به پیچیده شدن ادراک هر یک از پدیده­های فضایی و برنامه ریزی منطقه­ای می­گردد. هدف از این پژوهش، بررسی چهار واژه پر کاربرد در مطالعات منطقه­ای (منطقه کلان شهری، شهر- منطقه، منطقه شهری عملکردی و منطقه شهری چند هسته­ای) با استفاده از روش تحلیل تطبیقی است تا بر اساس آن به تبین ماهیت هر یک از این پدیده­ها، با توجه به دو مؤلفه تعامل عملکردی و کالبدی بپردازد.  اطلاعات مورد نیاز به روش کتابخانه­ای و اسنادی جمع­آوری شده است. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات برای تطبیق الگوی فضایی کلانشهر تهران و نواحی پیرامونی­اش با چارچوب نظری به دست آمده، از روش­های آماری و مدل­های برنامه ریزی مانند میزان فعالیت و مدل ضریب مکانی (L.Q) استفاده شده است. در نهایت بر اساس تحلیل­های فضایی، الگوی فضایی بهینه در مقیاس­های مختلف برای کلانشهر تهران و نواحی پیرامونش ارائه شده است. یافته­ها نشان می­دهد کلانشهر تهران پذیرنده نقش­های مرکزیت در مقیاس­های تو در تویی از فضای ملی، منطقه و نیز بین آن دو می­باشد. پس وجود الگوهای متنوعی از تعاملات عملکردی بین کلانشهر تهران و شهرهای پیرامونش می­تواند از هر بعدی ماهیت فضایی تازه­ای به این کلانشهر و نواحی پیرامون تزریق نماید. نگاه صرفاً کالبدی به پدیده­های فضایی تا کنون موجب گردیده که سرزمین­های شهرمحور از نظر مورفولوژیکی به هم نزدیک باشند. پس شایسته است که پدیده­های فضایی را به عنوان سیستمی شکل یافته از مؤلفه­های مورفولوژیکی، عملکردی، ارتباطی و سیاسی مورد توجه و تفکر قرار داد. بر این مبنا، سه مفهوم منطقه کلانشهری، شهر- منطقه و منطقه شهری عملکردی در مقیاس­های گوناگونی از فضا برای نواحی پیرامون کلانشهر تهران، به عنوان مفاهیم قابل قبول، تعریف پذیر و بهینه سازی می­شوند. 

المصادر:

1. Asadi,E. and E. Zebardast, (2010): Typology of city-based Regions in Urban and Regional Studies,Scientific Quarterly of Fine Arts, 43,pp:17-30. In Persian


2. Bailey, N. and I. Turok, (2001): Central Scotland as a Polycentric Urban Region:Useful Planning Concept or Chimera? Urban Studies, 38, pp: 697–715.


3. Blotevogel, H. (2005): Metropolregionen In Handwörterbuch der Raumordnung, Hannover. Akademie für Raumforschung und Landesplanung, pp:642 – 647.


4. BMBau. ( 1995): Raumordnungspolitischer Handlungsrahmen - Beschluss der Ministerkonferenz für Raumordnung. Bonn: Federal Ministry for Regional Planning, Building and Urban Development.


5. Brunel, D. (2002): Economic Performance of the European Regions. Papers of the Institut a` Ame´nagement et d’Urbanisme de la Re´gion Ile de France (IAURIF), 135, Paris CEBR (CENTRE FOR ENVIRONMENT BUSINESS RESEARCH) Symbiosis or sibling rivalry: future links between London and the South East. Centre for Environment Business Research Ltd, London.


6. Center of census (2006): Statistics population and housing census. In Persian


7. Davoudi, S (2008): Conceptions of the city-region: a critical review. Proceedings of the Institution of Civil Engineers Urban Design and Planning, 161, pp: 45-55.


8. Dieleman, F. and A. Faludi, (1998): Polynucleated metropolitan regions in Northwest Europe: Theme of the special issue. European Planning Studies, 6, pp:365-377.


9. Espon (2010): FOCI- Future Orientations for Cities. Draft final Scientific Report, Luxembourg.


10. Espon (2012): The Functional Urban Areas Database.


11. Forstall, R. and R. Greene, and J. Pick, (2008): Which are the largest? Why lists o major urban areas vary so greatly. Tijdschrift voor economische en sociale geografie, pp: 277 - 297.


12. Gordon, P. and H. Richardson, and H. Wong, (1986): The distribution of population and employment in a polycentric city: the case of Los Angeles. Environment and Planning A, 18, pp: 161–173.


13. Hajipoor, K. (2008): The analysis of the causes and influential factors in the process which metropolitan regions form and develop, Scientific Quarterly of Fine Arts, 34,pp :37-48. In Persian


14. Healey, P. (2009): City Regions and Place Development. Regional Studies, 43, pp: 831-843.


15. Jonas, A. and k. Ward, (2007): mocracy and Social Reproduction. International Journal of Urban and Regional Research, 31, pp: 169–78.


16. Medizadeh, J. (2004): Evolution on concept, role and structure of metropolises, Urban Management Quarterly, 17, pp. 18-31. In Persian


17. Miejers, E. (2007): Synergy in Polycentric Urban Region. Delf university.


18. Ministry of Housing and Urban Development (2000): Tehran conurbation plan. In Persian


19. Ministry of Housing and Urban Development (2008): South Alborz regional physical plan. In Persian


20. Neuman, M. and A. Hull, (2009): The Futures of the City Region. Regional Studies, 43, pp: 777-787.


21. Oecd (2007): Randstad Holland, Netherlands.


22. Painter, J. (2007): City-regions and the spatialities of urban-rural relations. City regions Writing\Conferences, seminars & talks.


23. Parr, J. (2004): The Polycentric Urban Region: A Closer Inspection. Regional Studies, 38, pp: 231-240.


24. Parr, J. (2005): Perspectives on the city‐region. Regional Studies, 39, pp: 555-566.


25. Parr, J. (2007): Spatial Definitions of the City: Four Perspectives. Urban Studies, 44, pp: 381-392.


26. 26.   Turok, I. and N. Bailey, (2004): The Theory of Polycentric Urban Regions and its Application to Central Scotland. European Planning Studies, 12, pp:371-389.


27. Turok, I. (2009): Limits to the Mega-City Region: Conflicting Local and Regional Needs. Regional Studies, 43, pp:845-86.