واکاوی محدودیت‌های دستیابی به کیفیت مطلوب زندگی در روستاهای مرزی (مورد: ناحیه سیستان)

الموضوعات : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

مرتضی پاسبان ¹ (کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، گروه جغرافیا، دانشگاه زابل، ایران)
صادق اصغری لفمجانی ² (دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، گروه جغرافیا، دانشگاه زابل، ایران)

تاريخ الإرسال : 02 الثلاثاء , رمضان, 1440 تاريخ التأكيد : 19 الجمعة , صفر, 1441 تاريخ الإصدار : 27 الإثنين , شعبان, 1441

الکلمات المفتاحية: کیفیت زندگی, خانوار روستایی, نواحی مرزی, ناحیه سیستان,

ملخص المقالة :

کیفیت زندگی مفهومی چند وجهی است که نشان­دهنده ویژگی­های کلی اجتماعی، اقتصادی و محیطی مناطق می‌باشد و در مناطق روستایی بیانگر شرایطی است که میزان بهره‌مندی، برخورداری، بهزیستی و رفاه فردی یا اجتماعی را نشان می‌دهد. هدف پژوهش حاضر، بررسی محـدودیت‌های دستیابی به کیفیت مطلوب زندگی در روستاهای مرزی سیستان می­باشد. روش به کار رفته در این تحقیق، ترکیبی از روش­های میدانی و توصیفی ـ تحلیلی است. در این تحقیق، ابتدا با توجه به تعداد روستاهای واقع در محدوده مورد مطالعه و با استفاده از فرمول کوکران، 43 روستا به عنوان روستای نمونه تعیین گردید. سپس با توجه به تعداد خانوارهای ساکن در محدوده و استفاده مجدد از فرمول کوکران، تعداد 362 خانوار به عنوان خانوار نمونه برای تکمیل پرسشنامه محاسبه گردید. پرسشنامه­های­ تحقیق در دو سطح خانوار و روستا طراحی شده‌اند، روایی محتوایی آن‌ها با دریافت نظرات اساتید و کارشناسان به تأیید نهایی رسیده است و پایایی پرسشنامه‌ها نیز با ضریب آلفای کرونباخ 86/0 تأیید گردیده است. همچنین در مرحله تجزیه و تحلیل اطلاعات، با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP)، تحلیل‌های آماری و فضایی و نرم­افزارهای Expert Choice، SPSS و ArcGIS، محدودیت­های دستیابی به کیفیت مطلوب زندگی مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس نتایج آزمون تحلیل واریانس یک‌طرفه با اندازه‌‌های مکرر، در خانوارهای مورد مطالعه اختلاف معناداری بین سطح محدودیت‌های مطرح در ابعاد مختلف کیفیت زندگی وجود دارد و شدت محدودیت‌های اقتصادی و زیست محیطی دستیابی به کیفیت مطلوب زندگی به ترتیب با ضریب 372/0 و 153/0 نسبت به شدت محدودیت‌های کالبدی- فیزیکی و اجتماعی بیشتر می‌باشند. در واقع، کیفیت زندگی خانوارهای مورد مطالعه از یک طرف به مبادلات مرزی و از طرف دیگر به کشاورزی و زیر بخش‌های آن وابسته است که اولی با ایجاد دیوار مرزی و بسته شدن مرز و دیگری با کاهش شدید یا توقف پی‌در‌پی جریان آب ورودی از افغانستان، خشک شدن تالاب هامون و افزایش اثرات ماسه‌های روان به بن‌بست رسیده است.

المصادر:

1. Ahmadi, A. & Mahdavi, M. (2015): Relationship between quality of life and sense of place in developing rurals (Case study: Zarandiyeh township), Journal of Rural Research, 5(4), 827-848. [Persian]


2. Badri, A., Rezvani, M. R., & Gharanjik, M. (2013): The Quality of Life Measurement in Rural Areas Based on Subjective Indicators (Case Study: Sothern Jafarby Dehestan, Torkman County),‏ Geography and Environmental Planning, 24(2), 53-74. [Persian]


3. Barimani, F. & Baluchi, O. (2013): Assessment of life Quality in rural areas by using intelligent systems (fuzzy logic) (Case study: Mahban sub-district, Nikshahr Township), Journal of  Rural Research, 4(3), 585-613. [Persian]


4. Bayat, M. & Bayat, M. (2008): Investigation of life Quality of women in Mashhad city, Strategic Thoughts, Woman and Family, No. 5, 575-587. [Persian]


5. Bigdeli, A., Einali, J., Rabet, A. & Abbasi, F. (2018): Assessment of the second home tourism role on the quality of life of permanent residents (case study: Saeedabad County-Ijrud Township), Journal of Studies of Human Settlements Planning, 13(42), 199-216.‏ [Persian]


6. Cantarero, R. & Potter, J. (2014): Quality of Life, Perceptions of Change and Psychological Well-Being of the Elderly Population in Small Rural Towns in the Midwest, The International Journal of Aging and Human Development, 78(4), PP. 299-322.


7. Dadashpoor, H. & Khalighi, N. (2016): Investigating Spatial Distribution of Regional Quality of Life (RQoL) in Iran between 1996, Social Indicators Research, 127(3), PP. 1217-1248.‏

8.      Faraji Sabokbar, H. A., Sadeglu, T. & Sojasi Gheidari, H. (2012): Measurement of life quality in rural regions: A case study of Aghbolagh Sub-district in Zanjan Province, Journal of Village and Development, 14(4), 27-48. [Persian]

9. Fazelniya, G. (2015): Evaluation and comparative of quality of life indicators in extended and nuclear families (Case study: the rural areas in Poshtab district of Zabol), Journal of Rural Research, 5(4), 849-74. [Persian]


10. Ghadiri Masoum, M., Rezvani, M. R., Hajiloo, M. (2015): Assessment about the Impacts of Industrial Parks on Life Quality in Nearby Rural Areas (Case Study: Sharif Industrial Park, Abhar Couty), Human Geography Research, 47(2), 297-313. [Persian]


11. Ghalibaf, M. B., Ramezanzadeh, L. M. & Eslamyari, S. (2009): An assessment of Iranian rural residents’ satisfaction of the quality of life and its effects on the security of border areas: a case study of Nosoud district,‏ Rural and Development Quarterly, 12(3), 163-184. [Persian]


12. Ghanbari, Y., Rahimi, H. & Ahmadian, M. (2013): The evaluation of quality of life index in rural areas (Case study: Miandeh Dehrstan of Fasa County). Journal of Research and Rural Planning, 2(3), 73-95.‏ [Persian]


13. Grgić, I., Žimbrek, T., Tratnik, M., Markovina, J. & Juračak, J. (2009): Quality of life in rural areas of Croatia: To stay or to leave? African Journal of Agricultural Research, 5(8), PP. 653-650.‏


14. Hataminejad, H., Evazloo, D. & Khazaeizadeh, F. (2016): Investigating the Relationship between Social Capital and Satisfaction with Quality of Life in Urban Spaces (Case Study: District 9 of Tehran Municipality), Journal of Human Geography Research, 48(2), 361–349.


15. Holtz, C., Sowell, R., VanBrackle, L., Velasquez, G. & Hernandez-Alonso, V. (2014): A quantitative study of factors influencing quality of life in rural Mexican women diagnosed with HIV, Journal of the Association of Nurses in AIDS Care, 25(6), PP.  555-567.‏


16. Iran Statistical Center (2011): Results of the General Census of Population and Housing in Hirmand and Zahak counteis. [Persian]


17. Jamini, D., Safari, A., Salahi, M., Alipour, K. & Zolfaghari, A. (2017): Spatial Distribution of Quality of Life and Identification of its Determinants in Rural Settlements (Case Study: Ravansar County in Kermanshah Province), Geography and Environmental Planning, 66(28), 57-78. [Persian]


18. Khorasani, M. A., Hajilo, M. & Valizadeh, Z. (2015): Measurement and Evaluation of Quality of Life Components in Villages of Karasf rural district of Khodabandeh County. Journal of Research and Rural Planning, 3(8), 65-78.‏ [Persian]


19. Kolodinsky, J. M., DeSisto, T. P., Propen, D., Putnam, M. E., Roche, E. & Sawyer, W. R. (2013): It is not how far you go, it is whether you can get there: modeling the effects of mobility on quality of life in rural New England, Journal of Transport Geography, 31, PP. 113-122.‏


20. Korodi, T. & Molnar, J. (2013): Comparative study of a suburban and a rural towns qulity of life, Geosciences and Engineering, Vol. 2, No. 4, PP. 59-65.


21. Liu, C., Li, N., Ren, X. & Liu, D. (2010): Is traditional rural lifestyle a barrier for quality of life assessment? A case study using the Short Form 36 in a rural Chinese population, Quality of Life Research, 19(1), PP. 31-36.‏


22. Mateoc-sirb, N., Toth, G. C., Mateoc, T., Tarau, D., Matias, C., Venig, A. & Sarb, G. S. (2013): Possibilities to improve the life quality in rural areas and the diversification of rural economy, Agricultural Management/Lucrari Stiintifice Seria I, Management Agricol, 13(1), PP. 7-14.


23. Mohammadi Yaganeh, B., Mehdizadeh, E., Mehdizadeh, E. & Cheraghi, M. (2012): The Evaluation of Economical Effects of Mehran Border Market on Surrounding Rural Areas Case Study: Dehestan mohsenab, Journal of Applied Research in Geographical Sciences, 12(25), 96-79. [Persian]


24. Nazmfar, H., Eshghi Chaharborj, A., Alavi, S. (2019): Sustainable Development Evaluation provinces of Iran Based on environmental planning, Journal Regional Planning, 9(33), 29-42.


25. Rezvani, M. R. & Mansourian, H. (2008): Assessing the quality of life: A review of concepts, indices and models, and presentation of a proposed model for rural areas, Rural and Development Quarterly, 11(3), 1- 26. [Persian]

26.  Riahi, V., Ahmadi, A., Alizadeh, H. & Ghadermarzi, Z. (2014): Survey Attitudes of Council Members' of Rural Relative to the Preference Quality of Life in Rural Areas (Case Study: Villages of Dehgolan County), Journal of Research and rural Planning, 3(6), 55-64.

27. Sajadi, Z., Faraji, M. A. & Azimi, A. (2013): Analysis of quality of life in a rural-urban environment (Case Study: the Segzabad city), Urban Management Quarterly, 10(30), 265-284. [Persian]


28. Sanchez, A., Chica-Olmo, J. & Jimenez–Aguilera, J. (2018): A Space–Time Study for Mapping Quality of life in Andalusia During the Crisis, Social Indicators Research, 135(2), PP. 699-728.‏


29. Shahrokhi Sardou, S. & Nooripour, M. (2015): Assessment of factors affecting quality of life in centers of rural districts, Jiroft County, Space Economy and Rural Development, 12(4), 19-40.


30. Sistan and Baluchestan Governorate (2017): Statistical Yearbook of Sistan and Baluchestan Province. [Persian]