تحلیل اثرات منطقه آزاد تجاری – صنعتی چابهار بر گسترش فیزیکی شهر چابهار با استفاده از داده های چند زمانه سنجش از دور و روش های کمی

الموضوعات : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

اسماعیل رحمانی ¹ (دانشگاه سیستان وبلوچستان)
زهره هادیانی ² (استاد یار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه سیستان و بلوچستان)

تاريخ الإرسال : 19 الأحد , محرم, 1437 تاريخ التأكيد : 23 الأربعاء , شعبان, 1439 تاريخ الإصدار : 08 الجمعة , شوال, 1439

الکلمات المفتاحية: سنجش از دور, منطقه آزاد, گسترش فیزیکی, موران, هلدرن, شهر چابهار,

ملخص المقالة :

م       مناطق آزاد در دنیا به‌عنوان پنجره‌ای برای همگامی و هم پیوندی اقتصادی کشورها با اقتصاد جهانی، ایجاد رشد و تحول در صادرات و بهره‌مندی از سرمایه‌های داخلی و خارجی، به‌منظور دستیابی به اهداف توسعه اقتصادی، افزایش اشتغال و انتقال فنّاوری ایجادشده‌اند. با افزایش جمعیت شهرهایی که تحت تأثیر برخی از عوامل، مانند یک منطقه آزاد تشکیل‌شده و گسترش می‌یابند، فعالیت و سرمایه‌گذاری به ‌شدت توسعه‌یافته و نظام و سازمان کالبدی شهرها دستخوش تغییرات اساسی می‌گردد. هدف پژوهش حاضر ارزیابی و تحلیل اثرات فیزیکی منطقه آزاد بر رشد شهر چابهار و پیامدهای این تحولات در مقطع کنونی است. روش تحقیق این پژوهش توصیفی– تحلیلی است. داده‌های پژوهش از طریق اسناد دولتی، آمارنامه‌ها و تصاویر ماهواره‌ای جمع‌آوری‌شده‌اند. بنابراین، به‌منظور درک میزان گسترش شهر از تصاویر ماهواره‌ای لندست، مربوط به سال‌های (2014، 2001 و 1991)، در نرم‌افزار Envi 4.8 استفاده شده و تحولات جمعیتی شهر از سال‌های1390-1335 با استفاده از روش‌های کمی موران و هلدرن تجزیه‌وتحلیل شده است. نتایج به‌دست‌آمده از تحقیق نشان داد که توسعه فیزیکی شهر چابهار و گسترش حاشیه‌نشینی، بر اساس تصاویر ماهواره لندست از 859 هکتار در سال 1991 به 991 هکتار در سال 2001 افزایش پیداکرده است. در سال 2014 میزان گسترش شدت بیشتری داشته و به 1646 هکتار افزایش‌یافته است. همچنین نتایج روش کمی هلدرن نشان می‌دهد که 73 درصد از رشد شهری مربوط به رشد جمعیت بوده و 27 درصد باقیمانده آن، مربوط به رشد افقی و اسپرال است. ضریب موران در سال 1390 برابر با 32/0- به‌دست‌آمده که نشان می‌دهد الگوی رشد چابهار در این سال، یک الگوی تصادفی بوده است.

المصادر:

1. Abdi Ghorochay, Nahidah and Mohammad Reza Pourmohammadi (2013): "Spatial-physical Development Pattern of Sanandaj City Analysis using the Heldron Model and Shannon Entropy", The First National Conference on Geography, Urban Planning and Sustainable Development = Tehran-February 2013. P. 18. (in persian)


2. Asgarian, Ali, Jabarian Amiri, Bahman, Alizadeh Shabani, Afshin and Jahangir Feqhi (2013): "Prediction of Spatial Growth and Distributed Development of Sari City Using Autonomic- Markov Cells Model and Shannon Entropy Indicator", Applied Ecology / Second year / Number six/ Winter 1, p. 13-24. (in persian)


3. Amanpour, Saeed, Alizadeh, Hadi, and Hasan Ghorari (2003): "An Analysis of Finding Optimal Directions of Physical Development of Ardabil City Using AHP Model", Regional Planning Quarterly Magazine, Third Year, No. 10, p. 96-83. (in persian)


4. Bahreini, Seyyed Hassan (1999): "Urbanization and Sustainable Development, Rahyaft Monthly Magazine", No. 17.  p. 13. (in persian)


5. Bahreini, Seyyed Hassan (1998): Urban Design Process, Tehran, University of Tehran, First Printing, Tehran. (in persian)


6. Ebrahimzadeh, Eissa and Ghasem Rafiei (2009): "An Analysis on Spatial-Physical Spread Pattern of Marvdasht City Using Entropy Models. Shannon and Heldron and presenting its future desirable development pattern. ", Journal of Human Geography Research, No. 69, p. 138-123. (in persian)


7. Gordon, Cullen (2008): Urban Landscape Selection, Translated by Manouchehr Tabibian, Tehran, Tehran University Press. Page 90. (in persian)


8. Harvey, David (2000): Social and City Justice, Translated by Farrokh Hesamian and Mohammad Reza Haeri, Processing and program Company Press. (in persian)


9. Haggett, Peter (1996): New Combined Geography, Translated by Shapoor Goodarzi, Volume II, First Edition, Samt, Tehran. (in persian)


10. Hosseinzadeh Delir, Karim and Hasan Hooshir (2006): "Views, Factors and Elements Effective in Physical Development of Iranian Cities", Geography and Regional Development Magazine, No. 6,  Spring and Summer 2006, p. 214- 226. (in persian)


11. Hosseini, Seyyed Mehdi (1999): "Assessment of economic performance of free zones of Iran, a cost-benefit analysis (Chabahar case study)", Master's Thesis, Tarbiat Modarres University. (in persian)


12. Iran Statistics Center (2011): Population and Housing Census, Periods 1335-2011. (in persian)


13. Majidi, Hamid, Bardast, Esfandiyar and Bahareh Mojarrabi Kermani (2012): "Analysis of factors affecting on physical growth pattern of large cities in Iran. Study case: Physical Growth Pattern of Rasht", Journal of Fine Arts - Architecture and Urban Planning Volume 17, Number 3, Autumn 1 , p. 49-60. (in persian)


14. Majidi Meskin, Hossein (2014): "Evaluation and simulation of future growth of Urmia metropolis on 2035 horizon using automatic model cells and RS ", Master's Thesis for Geography and Urban Planning, Supervisor: Dr. Gholamali Khamr, University of Zabol, p. 102. (in persian)


15. Panad, Abdolsamad (2013): "Investigating Impacts of Chabahar Commercial-Industrial Free Zone on Rural Development, Case Study of Tis Village", Master's Thesis for Geography and Rural Planning, Kharazmi University. (in persian)


16. Pishahangan Amayesh Consulting Engineers (2012): Studying of Chabahar City Development Strategy. (in persian)


17. Pour Ramazan, Issa and Mohammad Majid Rahimabadi (2015): "Analysis of Factors Affecting on Physical Development of Rahim Abad City (Roodsar Township) in Past Two Decades", Regional Planning Quarterly Magazine, Vol. 5, No. 17, p. 135 – 150. (in persian)


18. Piran, Parviz (1989): Exogenous Development and City, Researches of New Cities, A New Culture In Urbanization, Ministry of Housing and Development, 79. (in persian)


19. Rahmani, Ismail (2014): "Analysis of effects of Chabahar commercial-industrial free zone on physical, economic and social development of Chabahar city", Master's Thesis, Geography and Urban Planning, Supervisor: Dr. Zohreh Hadiani, Sistan and Balochistan University. (in persian)


20. Razavian, Mohammad Taqi (2002): Urban Lands Usage Planning, Monshi Publications, Tehran. (in persian)


21. Roustaei, Mojtaba (2006): "Evaluation of physical development of Amol city using GIS", Master's thesis, Supervisor: Dr. Ahmadpour Ahmad, Faculty of Geography, University of Tehran. (in persian)


22. Saeednia, Ahmad (1999): Green Book, Volume I: Urbanization, Studying Center of Urban Planning of Ministry of Interior. (in persian)


23. Shi'a, Ismail (2004): An Introduction to Basics of Urban Planning, Iran University of Science and Technology, Tehran, p. 14. (in persian)


24. Nazariyan, Asghar (2001): "Future Cities: Focus of Human Disaster or Cultural Interaction Substrate," Geographic Space Magazine, First Year, No. 3, Islamic Azad University of Ahar p. 11. (in persian)

1. Braimoh, A, K; Onishi, T.(2006): Spatial determinants of urban land use change in Lagos, Nigeria, AMS online journals, 8(21).


2. Cheng, J. & Masser, I. (2003): Urban growth pattern modeling: a case study of Wuhan city, PR China, Landscape and Urban Planning, 62,pp: 199-217.


3. Devadas, V. and Vaibhav Gupta (2011): Planning for Special Economic Zone: A Regional Perspective, Institute of Town Planners, India Journal 8 - 2, April - June 2011, pp: 53 – 58.


4. Dubovyk, O.(2010): Spatio-temporal analysis of ISs development, A case study of Istanbul, Turkey, MSc thesis, Faculty of Geo-information science and earth observation, ITC.


5. He, C. 2006: Modeling Urban expansion scenarios by coupling cellular automata model and system dynamic model in Beijing, China, Applied Geography, 26:  pp: 323-345.


6. Hu, Z. and Lo, C. P. (2007): Modeling urban growth in Atlanta using logistic regression, Computers, Environment and Urban Systems, 31-6. 6.


7. Huang, B; Zhang, L; and Wu, B.(2009): Spatiotemporal analysis of rural-urban land coversion, international journal of Geographic Information Science, 23(3),379-398.


8. Poelmans, L. VanRompaey, A. (2009): Complexity and performance of urban expansion models”. Computers, Environment and Urban Systems, 34 (1),pp: 17-27.


9. Rodrigue, J.P, Claude Comtois, Brian Slack. 2009: The Geography of Transport Systems, Routledge.


10. Sietchiping, R.(2005): Prospective slum policies: Conceptualization and implementation of a proposed informal settlement growth model, Available at:http://www. org/urban/symposium 2005/papers.


11. Tsai, Yu-Hsin (2005): Quantifying urban form: Compactness versus Sprawl”, Urban Studies, Vol.42, No1, pp141-161.


12. Verburg, P,H; Ritsema van Eck,J,R; de Nijs T, C, M. Hans Visser, Kor de Jong(2004): A method to analyse neighbourhood characteristics of land use patterns, Computers, Environment and Urban Systems, 28(6),pp: 667-690.


13. . Mayer,david(2001): The long- term impact of health on economic growth in latin America. World development. Vol, 29. No.6


14. Devadas, V. and Vaibhav Gupta.(2011): Planning for Special Economic Zone: A Regional Perspective, Institute of Town Planners, India Journal 8 - 2, April - June 2011.  pp :11-32.


15. Jin Wang (2013): The economic impact of Special Economic Zones: Evidence from


16. Zheng Wan, Yang Zhang, Xuefeng Wang, Jihong Chen. (2014): Policy and politics behind Shanghai’s Free Trade Zone Program, Journal of Transport Geography 34.pp 1–6.


17. Athina Santorineou, John Hatzopoulos, Katy Siakavara, Climis Davos3, (2008): spatial conflict management in urban planning.