تأثیر آموزه‌های اسلامی بر کالبد معماری خانه‌های ایرانی نمونه موردی: خانه سنتی در اقلیم گرم و خشک ایران

الموضوعات : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

احمد امین‌پور ¹ (دانشیار گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران)
رامین مدنی ² (استادیار گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران)
حامد حیاتی ³ (مدرس گروه معماری، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران)
علی رضا زارع ⁴ (دانشجوی دکتری شهرسازی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران)

تاريخ الإرسال : 14 الجمعة , جمادى الثانية, 1439 تاريخ التأكيد : 07 الإثنين , شعبان, 1439 تاريخ الإصدار : 05 السبت , شعبان, 1439

الکلمات المفتاحية: مسکن, معماری اسلامی, آموزه‌های اسلامی, خانه‌های مسلمانان,

ملخص المقالة :

         این پژوهش بر آن است که نقش آموزه­های اسلامی را در چگونگی شکل­گیری محیط مسکونی مورد تحلیل و بررسی قرار دهد. در میان فضاهای مختلف معماری، ابنیه مسکونی از مهمترین فضاهایی هستند که بخش غالب عمر انسان­ها در آنها سپری می­شود و لذا در این پژوهش سعی شده است تا براساس آموزه­های اسلامی نتایجی کاربردی برای طراحی این فضاها استنتاج شود. توجه به اصول معماری خانه در آموزه­های اسلامی و بررسی میزان تحقق این اصول در گذشته و بازشناسی این اصول برای معماری معاصر ضروری به نظر می­رسد. بازشناسی اصول و معیارهای شهرهای سنتی و کالبد دادن به آنان به زبان حال براساس آموزه­های اسلامی می­تواند بر توانمندی­های برنامه­ریزی شهری کشور افزوده و پایه­های محکم و پایداری را در توسعه شهری ماندگار نماید. پژوهش حاضر در جست­وجوی چگونگی تأثیر آموزه­های اسلامی (متغیرمستقل) بر کالبد معماری خانه­های مسلمانان (متغیر وابسته) در اقلیم گرم و خشک ایران است. به صورتی که پس از مطالعه دقیق آموز­های اسلامی از آیات قرآن و احادیث معتبر، چگونگی تأثیر این عوامل و تجلی آن در نمونه­های موردی، مورد بررسی دقیق قرار گرفته­اند. در این مقاله در ابتدا به آن دسته از مؤلفه­های مسکن مطلوب اسلامی )اعم از مؤلفه­های کلان و خُرد( که به صورت مستقیم و یا غیرمستقیم با مقوله معماری ارتباط می­یابد اشاره شده است. سپس، ضمن جستجو در گزاره­های اسلامی )شامل آیات و روایات) که حاوی کلید واژه­های مرتبط با معماری بوده­اند به تحلیل این گزاره­ها پرداخته شده است تا نتایجی کاربردی برای استفاده در طراحی و سازماندهی ریزفضاهای مختلف مسکونی استنباط شود. با توجه به اقتضائات این پژوهش و منابع اسنادیِ مورد استفاده، از گونه پژوهش کیفی برای انجام این تحقیق استفاده شده است که از میان روش­های مختلفی که در این گونه دسته­بندی می­شوند در این مقاله از روش تحلیل محتوای کیفی استفاده شده است. براساس نتایج بدست آمده از این پژوهش و با استناد به آموزه­های اسلامی رعایت اصول محرمیت، درون­گرایی، عدم اشراف، قناعت، تعادل، سلسله مراتب، تناسب و توازن، نظم، ارتباط با طبیعت، فضای تهی (حیاط)، رعایت بهداشت در مسکن و اهمیت جهت­گیری مسکن به طرف قبله توصیه شده است.

المصادر:

1. Abolzia, F.; Qezelbash, MR. (1985), Alphabet of the Body of Traditional House of Yazd, Publications of the Ministry of planning and Budget, Tehran (in Persian)


2. Okhovat, H.; Taqvaei, A.A. (2009), Study of the Concept and Uses of Tree in the Quran, Bayenat, Year 16, No 63 (in Persian)


3. Amin Pour, A.; Madani, R.; Hayati, H. (2015), Recognition of Housing and Residence Concepts Based on the Islamic Teachings, Quarterly of Urban Management, No 40, pp. 47-60 (in Persian)


4. Amin Zadeh, B.; Naqi Zadeh, M. (2002), Islam Utopia, The City of Justice, Soffe Journal, No. 35 (in Persian)


5. Bemanian, M.R.; Ali Mohammadi, F.; Arjmandi, S. (2012), Study of Aesthetics in the Architecture of Iranian Traditional Houses (Case Study: Historical Houses of City of Qazvin), the First National Conference of Modern Thoughts and Technologies in Architecture, Tabriz-Iran(in Persian)


6. Beheshti, S.M. (2007), Iranian Culture and House, Abadi Journal, No. 5, 120-123 (in Persian)


7. Payandeh, A.Q. (2003), Nahjol Fesahe, Donyaye Danesh, Vol. 2, Tehran (in Persian)


8. Ching, F. (2009), Architecture, Form, Demand, Discipline, translated by Mohammadreza Afzali, the first edition, Yazd Publication, Tehran (in Persian)


9. Horre Aameli, M. (1409 AH), Vasayel-ol-Shia, Corrected by Al-al-Beyt Institute (AS), Al-al-Beyt Institute (AS), Qom (in Persian)


10. Horani, H. (1984), Tohaf-olo Oqul an Ale-Rasoul (PBUH), Corrected by Ali Akbar Qafari, Teachers’ Community, the second edition, Qom (in Persian)


11. Dehkhoda, A.A. (1998), Dehkhoda Dictionary, the second edition, University of Tehran Publication Institute (in Persian)


12. Satari Sarbanqoi, H.; Zahedian, E. (2014), Position of Green Space in Residential Architecture of Traditional Buildings of Iran, with an Approach to Quran Karim and Islamic Literature, Asre Adine Quarterly, No. 15 (in Persian)


13. Soltan Zadeh, H. (1997), Entrance Spaces in Iranian Traditional Architecture, Tehran, Cultural Research Office (in Persian)


14. Sivati, J. (1404 AH), Al-Dor AL-Mansour Fi Tafsir-el Maour, Ayat Allah Marashi Najafi Library, Qom (in Persian)


15. Shahidi, Sh.; Bemanian, M.R. (2009), The Role of God-orientation in Forming the Structure, Component, and Performances of Islamic Architecture of Iran, Moon of Art Book, No. 27 (in Persian)


16. Sheykh Sadouq, (1983), AL-Khesal, Corrected by Ali Akbar Qafari, Teachers’ Community, Qom (in Persian)


17. Sheykh Sadouq, (1413 AH), Man La Yahzarohou Faqih, Qom, Islamic Publication Office, Vol. 2 (in Persian)


18. Shirazi, M.R. (2009), Narration and Residence, Building and Architecture Computer (in Persian)


19. Ziabakhsh, N.; Mokhtabad Amraei, S.M., Giving Worship Meaning to the Natural Light  in Architectural Spaces, Journal of Fine Arts, Performing and Music Arts, No. 42, fall and winter 2010 (in Persian)


20. Tahbaz, M.; Jalilian, Sh., 2012, Principles of Climate-Compatible Design, with an Approach to the Architecture of Mosques, Tehran: Shahid Beheshti University Publication (in Persian)


21. Ali Abadi, M. (2005), A Discussion on Expressing Some Structural Principles of Housing from the Viewpoint of Islam (in Persian)


22. Amid, H. (1986), Amid Persian Dictionary, Edition 32, Amir Kabir Publication, Tehran (in Persian)


23. Qolamali Zadeh, H. (2015), Mechanism of Interaction between Culture and House, International Conference on Civil Engineering, Architecture, and Urban Infrastructures, Civilica (in Persian)


24. Farokh Yar, H (2011), 100 Houses, 100 Plans (Characteristics of the Architecture of Old Houses in Warm and Dry Climate), Kashan, Islamic Azad University, Branch of Kashan (in Persian)


25. Koleyni, M. (1407 AH), Al-Kafi, Corrected by Ali Akbar Qaffari, Dar-ol Kotob-ol Islami, Vol. 4, Tehran(in Persian)


26. Morteza, H. (2008), Traditional Principles of Construction in Islam, translated by Abolfazl Meshkini and Kioumars Habibi, Tehran: Center for Study and Research on Urbanization and Architecture (in Persian)


27. Center of Middle-East Studies in Tokyo-Japan (2007), Urbanization in Islam, translated by Mahdi Afshar, Vol. 1 and 2, the second edition, Tehran, Cultural Research Center(in Persian)


28. Masaeli, S., Hidden Map as the Achievement of Religious Beliefs in Iranian Traditional Desert Housing, Journal of Fine Arts, No. 37, Tehran, spring 2009 (in Persian)


29. Meshkini, A.; Hamzeh Nezhad, M.; Qasemi, A. (2015), Conceptual Definition and Explaining the Strategies and Indicators of Realization-Measurement of Four Principles of Mosque-orientation, Neighbor-orientation, Introversion, and Naturalism in Iranian Islamic City, Islamic Architecture Researches, No. (in Persian)


30. Motahari, M. (2007), Collection of Works, third volume, twelfth edition, Sadra Publication (in Persian)


31. Mo’meni, K.; Naseri, N. (2015), Investigating Tools and Methods of Creating Confidentiality in Zinat-ol Molk House in Shiraz, Scientific-Research Quarterly of Islamic Architecture, No. 3, year 4 (in Persian)


32. Mir Miran, S.H, a Look at the Islamic Architecture of Isfahan, The Beating Heart of Proud Architecture of Iran, Hamshahri Newspaper, Tuesday, November 16, 2004, twelfth year, No. 3556 (in Persian)


33. Nasr, S.H. (1996), Islamic Spirituality and Art, translated by Rahim Qasemian, Religious Studies Center, Tehran (in Persian)


34. Nasr, T. (2010), Manifestation of Wisdom in Iranian Garden, Rakhshid Publication, Shiraz (in Persian)


35. Noqreh Kar, A.H. (2013), Analysis of the Spatial Structure of Beyt-ol Haram and Its Effect on Architecture and Urbanization of Iran, Fundamental and Applied Articles in the Wisdom of Islamic Art and architecture, the first volume, fourteenth article (in Persian)


36. Naqi Zadeh, M. (1998), Characteristics of Islamic City in Islamic Texts, Journal of Fine Arts, No. 4 & 5, pp. 47-61 (in Persian)


37. Naqi Zadeh, M. (2002), Impact of Architecture and City on the Cultural Values, Scientific and Research Journal, No. 11, pp. 62-76(in Persian)


38. Naqi Zadeh, M. (2009), City and Islamic Architecture (Manifestations and Objections), Maani Publication, Isfahan, the first edition(in Persian)


39. Naqi Zadeh, M. (2010), Cultural Considerations in Formation of Urban Views with Relying on the Structure of Iranian Urban Views in Islamic Era, Scientific and Research Journal of City Identity, the fifth year, No. 7, pp. 61-74(in Persian)


40. Naqi Zadeh, M. (2012), A Study on Recognizing the Foundations of Iranian Islamic House, Art, No. 170, pp. 38-54 (in Persian)


41. Vasiq, B.; Pashtouni Zadeh, A. (2009), The Concept of Residence in Islamic Verses and Hadiths, Scientific and Research Quarterly of Housing and Rural Environment, No. 129, pp. 50-65 (in Persian)


42. Vaizadeh, M.B.; Valizadeh, A. (2012), Reverence of Guest and Its Manifestation in the Spatial Structure of Iran’s Traditional Houses, Quarterly of Epistemology, the third year, No. 4 (in Persian)


43. .Gai Eaton; (2006) The Earth’s Complaint; edited by SeyyedHossein Nasr & Katherine O’Brien; the Essential Sophia; World Wisdom, Inc, from www.worldwisdom.com.


44. . Mayhew, S. (2003). Dictionary of Geography. Oxford University Press.


45. . Movahedi, khosro (2013), “ A study on the effects of Iranian religions on its house architecture” 30 May (in Persian)


46. Dickie, James, the Mughal Garden: Gateway to Paradise, Muqarnas, Vol.3. 1985