تحلیلی بر اثرات خشکسالی در ناپایداری سکونتگاه های روستاییِ شهرستان داراب

الموضوعات : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

علیرضا بستانی ¹ (دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران)
بهرام نجف پور ² (استادیار گروه جغرافیا و اقلیم شناسی، دانشگاه پیام نور، مرکز شیراز، شیراز، ایران)
خدیجه جوانی ³ (دانشجوی دکتری برنامه ریزی روستایی، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران)

تاريخ الإرسال : 24 الجمعة , ذو القعدة, 1435 تاريخ التأكيد : 12 الخميس , شعبان, 1437 تاريخ الإصدار : 13 الأربعاء , رجب, 1437

الکلمات المفتاحية: خشکسالی, روستا, شهرستان داراب, سکونتگاه‌های روستایی,

ملخص المقالة :

هدف از انجام این پژوهش تحلیل اثرات خشکسالی بر ناپایداری سکونتگاه­های روستاییِ شهرستان داراب در طی دوره آماری1390-1376 می­باشد. جمع­آوری داده­های مورد نیاز به دو روش میدانی و کتابخانه­ای انجام شده است. در روش اسنادی داده­های هواشناسی مورد نیاز از اداره کل هواشناسی استان فارس و داده­های تولید محصولات از سازمان جهاد کشاورزی استان تهیه شده است. جهت تعیین وقوع یا عدم وقوع خشکسالی، اطلاعات جمع­آوری شده به روش اسنادی با استفاده از شاخص­های SIAP و PNPI مورد تحلیل قرار گرفته است. سپس در روش میدانی جهت تحلیل اثرات خشکسالی بر ناپایداری سکونتگاه­های روستایی از نگاه روستاییان به طراحی و تکمیل پرسشنامه از 140 روستای دارای سکنه اقدام گردید که اطلاعات جمع­آوری شده از طریق پرسشنامه جهت تأیید یا رد فرضیات تحقیق، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می­دهد که خشکسالی و کاهش بارندگی موجب کاهش عملکرد محصولات کشاورزی به خصوص محصول گندم معادل 38/0 کیلوگرم به ازای هر میلیمتر کاهش بارندگی در واحد هکتار شده است. این کاهش تولید منجر به کاهش درآمد ساکنان نواحی روستایی و مهاجرت آنها و سرانجام باعث ناپایداری سکونتگاه­های روستایی شده است. همچنین بررسی­ها نشان می­دهد که در طول دوره مورد مطالعه، تعداد 14 روستا متروک و خالی از سکنه شده و 32 روستا نیز در معرض متروک شدن قرار گرفته­اند.

المصادر:

1. -
   
   
   1. 1.      اداره هواشناسی شهرستان داراب (1391): گزارش آب و هوای منطقه.
   
   
   
   
   2. بستانی، علیرضا (1389): بررسی اثرات خشکسالی بر ناپایداری سکونتگاههای روستایی، مطالعه موردی روستاهای شهرستان داراب، پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه پیام نور گنبد کاووس.
   
   
   3. پورطاهری، مهدی؛ سجاسی قیداری، حمدا...، و طاهره صادقلو (1390): «ارزیابی تطبیقی روش های رتبه بندی مخاطرات طبیعی در مناطق روستایی، مطالعه موردی استان زنجان»، مجله پژوهش های روستایی، سال دوم، شماره 3، تهران، صص54-31.
   
   
   4. جباری، محمد مهدی و سید پویا شکرریز فرد (1388): بررسی همگنی منطقه ای شدت خشکسالی هواشناسی در استان فارس، همایش ملی مدیریت بحران آب، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت.
   
   
   5. روزی جو، فرهاد (1387): مطالعه اثر خشکسالی بر تولید گندم در منطقه پارس مغان، پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه زنجان.
   
   
   6. سازمان جهاد کشاورزی شهرستان داراب (1391): واحد آمار و اطلاعات.
   
   
   7. قنبری، یوسف (1392): «بررسی و شناسایی اثرات خشکسالی بر خانوارهای روستایی شهرستان سمیرم»، فصلنامه روستا و توسعه، سال 16، شماره 4، تهران، صص 76-55.
   
   
   8. کاویانی، محمدرضا و بهلول علیجانی (1385): مبانی آب و هواشناسی، انتشارات سمت، تهران.
   
   
   9. کشاورز، مرضیه؛ کرمی، عزت اله و عبدالعلی لهسایی زاده (1392): «عوامل اثرگذار بر مهاجرت روستایی ناشی از خشکسالی، مطالعه موردی استان فارس»، فصلنامه روستا و توسعه، سال 16، شماره 1، تهران، صص 127-113.
   
   
   10. کشاورز، مرضیه؛ کرمی، عزت اله و غلامحسین زمانی (1389): «آسیب پذیری خانوارهای کشاورز از خشکسالی»، مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، دوره 6، شماره 2، تهران، صص33-15.
   
   
   11. وارثی، حمیدرضا؛ بیک محمدی، حسن و سیروس قنبری (1386): «اثرات خشکسالی در دوره بیست ساله بر نظام اجتماعی– اقتصادی شهرستان نائین»، مجله پژوهشی دانشگاه اصفهان، جلد 23، شماره 3، اصفهان.
   
   
   12. یزدانی، سعید و موژان حق شنو (1386): مدیریت خشکسالی و ارائه راهکارهایی برای مقابله با آن، مجموعه مقالات ششمین کنفرانس اقتصاد کشاورزی و توسعه، دانشگاه فردوسی مشهد.
   
   
   13. Anthony, S. (2013): Drought and water policy in Australia, Global Environmental Change, 23, PP: 1615–1626.
   
   
   14. Donald, A. Wilhitea, V. Sivakumarb, K. (2014): Managing drought risk in a changing climate: The role of national drought policy, Weather and Climate Extremes , 3, PP: 4–13.
   
   
   15. Hansson, K. and Ekenberg, L. (2008): Assessment of a flood management framework , International Journal of Public Information Systems, ,.25,P:465.
   
   
   16. Keshavarza, M. Karamia, E. and Frank ,V.(2013): The social experience of drought in rural Iran, Land Use Policy, 30 ,pp: 120– 129.
   
   
   17. Naveen P.  and Cynthia Bantilan, K.  (2014): Vulnerability and policy relevance to drought in the semi-arid tropics of Asia – A retrospective analysis, Weather and Climate  Extremes,  3, PP: 54–61.
   
   
   18.  Pandey, J.  (2012): Climate vulnerability index – measure of climate change vulnerability to communities: a case of rural Lower Himalaya, India. Strategies Global Change, pp: 487–506.
   
   
   19. Pulwarty, R. and Verdin, J. (2013):Crafting early warning information systems: the case of drought J. Birkmann (Ed.), Measuring Vulnerability to Natural Hazards: Towards Disaster Resilient Societies (second ed.), United Nations University Press, pp: 124–147.
   
   
   20. Singh, N.P. Bantilan, C. and Byjesh, K. (2013): Vulnerability to Climate Change: Adaptation Strategies and Layers of Resilience. Quantifying vulnerability to climate change in SAT India. International Crop Research Institute for the semi-arid tropics (ICRISAT). Research Report, Patancheru 502324, Andhra Pradesh, Unpublished.
   
   
   21. Wilhite, D. Svoboda, M.D. and Hayes, M.J.(2007):Understanding the complex impacts of drought: a key to enhancing drought mitigation and preparedness. Water Resources Management, 21, PP:763–774.