بازتاب تصویر کودکان کار در رمان «آهنگی برای چهارشنبه¬ها» اثر فرهاد حسن¬زاده از منظرنقد جامعه¬شناختی
راضیه قویدست کوهپایه
1
(
دانشجوی دکتری گروه زبان وادبیات فارسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاداسلامی، زنجان، ایران.
)
نزهت نوحی
2
(
استادیار گروه زبان وادبیات فارسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاداسلامی، زنجان، ایران.
)
حیدر حسنلو
3
(
استادیار گروه زبان وادبیات فارسی، واحد زنجان، دانشگاه آزاداسلامی، زنجان، ایران.
)
الکلمات المفتاحية: کودکان کار, آهنگی برای چهارشنبه¬ها, حسن زاده, جامعه شناختی رمان.,
ملخص المقالة :
کار کودکان مساله‌ای است که از دیرباز در تمام جوامع بشری وجود داشته و از جنبه‌های مختلف به آن نگاه می‌شود. پدیدۀ کودکان کار و خیابانی از معضلات گریبانگیری است که امروزه در شهرهای بزرگ و کوچک جهان مورد بحث است. فرهاد حسن زاده از جمله نویسندگانی است که در آثار خود به این امر توجّه داشته است؛ کتاب آهنگی برای چهارشنبه‌ها نوشتۀ فرهاد حسن زاده بر اساس نگاه ویژه به ادبیات کودک انتخاب شده است؛ این کتاب روایتگر داستانی است که در روزهای جنگ اتفاق می افتد و ماجرای ورود اتفاقی پسری به نام فرهان را به دنیای سینما حکایت می کند. نوجوانی که در یکی از روستاهای جنگ زدۀ اهواز زندگی می کند و توسط یک گروه فیلم برداری برای ایفای نقش انتخاب می‌شود و به خواستۀ پدرش به این اتفاق تن می دهد. ماجرا از دو زاویه دید روایت می شود گاه راوی سوم شخص است و گاه فرزانه، زنی که همراه گروه فیلم سازی وارد مدرسه فرهان شده تا بازیگران فیلم شان را انتخاب کنند. در پژوهش حاضر تلاش شده است به شیوه توصیفی- تحلیلی به نقد جامعه‌شناختی در این اثر با رویکرد کودکان کار بپردازد و به دنبال یافتن مؤلفه‌های جامعۀ سرمایه‌داری با محوریت استثمار کودکان و مؤلفه‌های مشکلات محیط کار کودکان و ترس از بی‌ارزشی و بی‌هویتی پربسامدترین مؤلفه‌های جامعه‌شناختی در این رمان هستند که نویسنده با سبکی واقع¬گرا توانسته آن را برای خواننده آشکار کند.
آریان پور، امیرحسین، (1378) ،دربارۀ جامعه شناسی هنر، تهران: گسترش.
افشانی، علیرضا و همکاران، (1391)، تحلیلی بر وضعیت کودکان، مجلۀ جامعه‌شناسی کاربردی، سال 23، ش 4، صص 102-85.
بهبهانی، سروناز (1387). «کودکان در آغوش سرد خیابان». اجتماعی. سال هفدهم. شمارۀ 204. صص 43- 42.
پولادی، کمال، (1387)، بنیادهای ادبیات کودک، چ اول، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
ترابی ،علی اکبر، (1379) ، جامعه شناسی هنر و ادبیات ،تبریز :فروغ آزادی.
حسن زاده، فرهاد، (1383)، نمای نزدیک: نقد و بررسی آثار برترین‌های جشنوارۀ بزرگ برگزیدگان ادبیات کودک و نوجوان؛ 11 فرهاد حسن زاده؛ پژوهشنامه ادبیات کودک و نوجوان، ش 37، صص 161-156.
حسن زاده، فرهاد، (1398)، اهنگی برای چهارشنبه‌ها، تهران: پیدایش.
حسینی، حسن (1390). «وضعیت کودکان¬کار و خیابان در ایران». فصلنامه علمی- پژوهشی رفاه اجتماعی. سال 5. شمارۀ 19. صص 173- 155.
حسینی، سید حسن، (1385)، کودکان کار و خیابان، تهران: دانشگاه علوم بهزیستی.
حسینی، محمدحسن، (1379)، کلاس بهار، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
داورپناه، صفورا و همکاران، (1388)، فقر کودکان و بازار کار در ایران، فصلنامۀ علمی- پژوهشی رفاه اجتماعی، سال نهم، ش 35، صص 160-139.
داورپناه، صفورا و همکاران، (1388)، فقر کودکان و بازار کار در ایران، فصلنامۀ علمی- پژوهشی رفاه اجتماعی، سال نهم، ش 35، صص 160-139.
رحمدل، غلامرضا، فرهنگی، سهیلا، (1387)، پژوهش‌های میان‌رشته‌ای در مطالعات ادبی، سال پنجم، ش 21، پاییز 1387، صص 44-23.
زندرضوی، سیامک، رحیمی پور انارکی، ناهید، (1390)، جامعه‌شناسی و کار کودکان، تهران: قطره.
ستوده، هدایت الله،( 1378)، جامعه شناسی در ادبیات فارسی، تهران: آوای نور.
شاه‌‌آبادی، حمیدرضا، (1382)، مقدمه بر ادبیات کودک و نوجوان؛ بحثی در شناخت مفهوم دوران کودکی، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان. عسگری، حسنکلو، (1387 )، سیر نظریه های نقد جامعه شناختی ادبیات، ادب پژوهی .
علایی، مشیت، (1380) ، همایش وضعیت نقد ادبی در ایران، کتاب ماه ادبیات.
قاسم زاده، فاطمه، (1378)، کودکان کار، مجلۀ اندیشۀ جامعه، ش 7، مهرماه، صص 23-22.
کهنمویی پور، ژاله، (1389 )، نقد جامعه شناختی و لوسین گلدمن، از نقد جامعه شناختی تا زیبایی شناسی دریافت، چاپ اول ، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی .
لوونتال، لئو،(1386)، رویکرد انتقادی در جامعه شناسی ادبیات، مترجم: محمد رضا شادرو: نی.
مهدیان، نیلوفر، (1384)، صمد بهرنگی و مفهوم کودکی، کتاب ماه کودک و نوجوان، مهر، صص 138-133.
هجری، محسن، (1383)، درک جامعه‌شناسی از مفهوم دوران کودکی، کتاب ماه کودک و نوجوان، ش 80، صص 126-117.
هوف، گرام گلدن، (1365 )، گفتاری دربارۀ نقد، مترجم : نسرین پروینی ، تهران : امیر کبیر.
