تحلیل نقش تطبیقی روابط فضایی خانه‌ها بر درک پیوستگی فضا با تکیه بر دیالکتیک درون و بیرون
افسانه زرکش
1
(
عضوو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس
)
صبا ملاذ
2
(
گروه آموزشی معماری، دانشکده هنر، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
)
الکلمات المفتاحية: دیالکتیک درون و بیرون, پیوستگی فضا, نظریه نحو فضا, روابط فضایی, خانه,
ملخص المقالة :
خانه قلمروی است به اندازه مجموعه‌ای از احساسات فیزیکی و ذهنی. مفهوم خانه با مفهوم فضا درآمیخته و فضاست که سبب ایجاد تعاملات در محیط می‌شود. اصطلاح خانه موجب برانگیختن حس سکونت، آرامش و... می‌شود که باعث ایجاد کیفیت‌های فضایی و ویژگی‌های عملکردی است. سازمان‌دهی فضاها بر الگوها، مجاورت‌ها و جریان فعالیت‌ها تأثیر می‌گذارد.
این مقاله به بررسی تعامل ارتباطات فضایی و نظریه نحو، و تاثیر آن بر درک منسجم از فضا، با تاکید بر دیالکتیک درون و بیرون می‌پردازد و هدف آن اثبات نیاز به وجود تمامی فضاهای این دیالکتیک است. لذا 6 نمونه موردی انتخاب شدند. روش‌های پژوهش شامل توصیفی تحلیلی و استدلال منطقی است. درانتها استنتاج شد هر چه فضا بیرونی‌تر باشد، هم‌پیوندی، اتصال‌پذیری و ایزویست بیشتر می‌شود و هر چه فضا درونی‌تر باشد، عمق زاویه‌ای، مدل عامل و میانگین عمق افزایش می‌یابد. هم‌چنین مشخص شد الگوی واحدی برای هم‌نشینی فضاها وجود ندارد اما وجود تمامی فضاهای دیالکتیک سبب یکپارچگی می‌شود.
آقالطیفی، آ. (1400). در جستجوی نسبت تحولات خانه‌های معاصر و خانه‌های تاریخی سنندج. شهر ایرانی اسلامی، 12(45)، 30-17.
آقالطیفی، آ.؛ و حجت، ع. (1397). بررسی تاثیرپذیری مفهوم خانه از تحولات کالبدی آن در دوران معاصر در شهر تهران. هنرهای زیبا، 23(4)، 54-41. https://doi.org/10.22059/jfaup.2018.219937.671690
احمدی، م.؛ انصاری، م.؛ و بمانیان، م. (1400). داده‌کاوی هندسی و گرامر شکلی رابطه ساختار فضایی مسکن و سبک زندگی اسلامی ایرانی. نقش جهان، 11(1)،
امینی گوهرریزی، س.؛ و یظهری کرمانی، ع. (2021). تحلیل الگوی فضایی حیاط مرکزی در باغ مزار شاه نعمت الله ولی ماهان با استفاده از تکنیک نحو فضا. اندیشه معماری، 5(9)، 67-55. https://doi.org/10.30479/at.2020.12073.1376
براتی، ن. (1382). بازشناسی مفهوم خانه در زبان فارسی و فرهنگ ایرانی. فرهنگستان هنر، (8)، 55-24.
بهپور، ز.؛ شعاعی، ح.؛ و نبی میبدی، م. (2019). نحو فضا رهیافتی برای ادراک عرصه‌بندی خانه در شهر یزد (دوره‌های قاجاریه، پهلوی وجمهوری اسلامی). معماری اقلیم گرم و خشک، 6(8)، 75-47.
بهزادفر، م.؛ و شکیبامنش، ا. (1393). جستاری بر فلسفۀ پدیدارشناسی مکان؛ بررسی اندیشه‌های دیوید سیمون در رابطه با مفهوم خانه به‌مثابه یک مکان. هویت شهر، 8(17)، 14-5.
پیوسته‌گر، ی.؛ حیدری، ع. ا.؛ کیایی، م.؛ و کیایی، م. (1396). تحلیل فرآیند مسیریابی با استفاده از روش نحو فضا در موزه هنرهای معاصر. هویت شهر، 11(30)، 52-43.
جوان، ج.؛ دلیل، س.؛ و سلمانی مقدم، م. (1392). دیالکتیک فضا از منظر لوفور. مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، 3(12)،17-1.
چگنی، ف.؛ دیده‌بان، م.؛ و حصاری، پ. (2021). شناخت پیکره‌بندی فضایی در خانه‌های سنتی و معاصر با استفاده از تکنیک نحو فضا (مطالعه موردی : محله صوفیان بروجرد). اندیشه معماری، 5(9)، 183-166. https://doi.org/10.30479/at.2020.13095.1490
حبیبی، ا.؛ فلاحی، ا.؛ و کرمی‌راد، س. (2020). آموختن از گذشته، کاربست نحو فضای خانه عطروش و محتشم شیراز در تداوم حس تعلق مکان ویلاهای معاصر. معماری اقلیم گرم و خشک، 7(10)، 250-227. https://doi.org/10.29252/ahdc.2020.12198.1268
حیدری، ا.؛ و فرهادی، م. (2018). واکاوی ارتباط بین مدل‌سازی رایانه‌ای نرم‌افزار نحو فضا و نقشه‌های شناختی درشناخت محیط‌های اجتماع پذیر (نمونه موردی: دانشکده هنر و معماری بوعلی و دانشکده معماری و شهرسازی بهشتی). هنرهای زیبا، 23(2)، 30-17. https://doi.org/10.22059/jfaup.2019.244088.671846
حیدری، ع. ا.؛ و کیایی، م. (2023). بررسی تطبیقی کیفیت دسترسی بصری و فیزیکی در الگوی فضایی خانه‌های معاصر و سنتی با استفاده از تکنیک نحو فضا. آرمان شهر، 16(42)، 62-47. https://doi.org/10.22034/aaud.2021.248740.2313
دهقانی، ا.؛ ایزدی، م.؛ و کریمی، ب. (2021). تحلیلی بر ساختار کالبدی-فضایی خانه‌های بافت میانه شهرها در تبیین مفهوم هم‌پیوندی با زمینه بر پایه نظریه نحو فضا (نمونه موردی: شهر شیراز). پژوهش و برنامه‌ریزی شهری،12(46)، 215-196. https://doi.org/10.30495/jupm.2021.4271
زنگنه، ن.؛ مضطرزاده، ح.؛ تقی‌پور، م.؛ و نصر، ط. (1401). سنجش میزان محرمیت در انواع ساختار فضایی خانه‌های تاریخی با استفاده از روابط ریاضی نحو فضا (مطالعه موردی : خانه‌های قاجاری شیراز). هویت شهر، 16(49)، 86-71.
سعادتی وقار، پ.؛ ضرغامی، ا.؛ و قنبران، ع. (2022). واکاوی تعامل بین گونه‌های شکلی مسکن سنتی و ارتباطات فضایی با استفاده از ابزار نحو فضا (نمونۀ موردی: خانه‌های سنتی کاشان). مطالعات معماری ایران، 8(16)، 179-153. https://doi.org/10.22052/1.16.153
سلطان قرائی، ص.؛ منصوری، س.؛ و سینگری، م. (2022). نقش نحو فضا در تحلیل منظرین. منظر، 14(59)، 29-20. https://doi.org/10.22034/manzar.2021.252475.2098
علی نیای مطلق، ا.؛ شکوری، ر.؛ و عینی‌فر، ع. (1399). تبیین مفهوم آستانگی در برهم‌کنش درون و بیرون محدوده‌ها در معماری. هنرهای زیبا، 25(2)، 31-42. https://doi.org/10.22059/jfaup.2020.304505.672477
فلکیان، ن.؛ صفری، ح.؛ و کاظمی، ع. (1400). ریخت‌شناسی معماری معنامحور با استفاده از روش چیدمان فضا (مطالعه موردی: مسجد حکیم اصفهان). نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، 14(3)، 274-258.
کربلایی حسینی غیاثوند، ا.؛ و سهیلی، ج. ا. (2019). بررسی نقش مؤلفه‌های کالبدی محیط در اجتماع‌پذیری فضاهای فرهنگی با استفاده از تکنیک چیدمان فضا، مورد مطالعاتی: مجتمع‌های فرهنگی دزفول و نیاوران. آرمان شهر، 11(25)، 373-361.
محبوبی، ق.؛ مختاباد امرئی، م.؛ و عطارعباسی، م. (1395). بازشناخت هستمندی هم‌زیستی درون و بیرون معماری مساجد ایران (با تاکید بر روش فازی). کیمیای هنر، 5(21)، 75-57.
محبوبی، ق.؛ مختاباد، س. م.، اعتصام، ا.، و عطارعباسی، م. (1396). هم‌زیستی درون و برون معماری در اَرسن نقش‌جهان. باغ نظر، 15(58)، 51-64.
مصباح، ف.؛ وثیق، ب.؛ و مسعودی نژاد، م. (2023). بازشناسی ارتباط بصری فضا در شکل‌گیری مفهوم قلمرو خانه‌های تاریخی دوره قاجار رشت. مطالعات معماری ایران، 11(22)، 194-173. https://doi.org/10.22052/jias.2023.248224.1094
مظاهری، م.؛ دژدار، ا.؛ و موسوی، س. ج. (1397). تحلیل نقش حیاط در ساختار فضایی خانه‌های ایرانی با بهره‌گیری از روش نحو فضا (Syntax Space). هویت شهر، 12(34)، 108-97.
ملک افضلی، ع. ا.، و امینی، ن. (1400). بررسی تاثیر "نوع نحو فضا" بر "میزان اجتماع‌پذیری" مراکز اجتماعی از منظر فلسفه اخلاقی " رو- در-رویی" لویناس. هویت شهر، 15(48)، 34-21.
مهدی حمزه، ن.؛ و مینا، د. (1395). بررسی خانه‌های سنتی ایرانی از منظر پدیدارشناسان و سنت‌گرایان معنوی. نقش‌جهان، 6(2)، 35-24.
موسوی، س. ج.؛ عینی فر، ع.؛ پرتوی، پ.؛ و حبیب، ف. (2019). گفت‌وگوی درون و برون در نگرشی پدیدارشناسانه به مکان. هویت شهر، 13(3)، 35-46.
میرسلامی، م.؛ و عمرانی پور، ع. (2022). واکاوی نقش فضاهای میانی در نظام توده- فضا و چگونگی آن بر نحوه رفتار جمعی (مطالعه موردی در عرصه‌های میانی مساجد قزوین). علوم و تکنولوژی محیط زیست، 24(4)، 60-47. https://doi.org/10.30495/jest.2023.63323.5509
یظهری کرمانی، ع.؛ و امینی گوهرریزی، س. (2022). تحلیل پیکره‌بندی فضایی، معماری دست‌کند ایران، با نگاهی به معماری روستاهای کندوان و میمند با استفاده از تکنیک نحو فضا. صفه، 32(1)، 84-71. https://doi.org/10.52547/sofeh.32.1.71
.Adams, K. (2024). Great windows in modern architecture, London: Routledge. Ali, F. A. (2018). The influence of Le Corbusier on the emergence of the aesthetic values in the modern architecture of
Cyprus. Contemporary Urban Affairs, 2(1), 1-12. Alitajer, S., & Nojoumi, G. M. (2016). Privacy at home: Analysis of behavioral patterns in the spatial configuration of traditional and modern houses in the city of Hamedan based on the notion of space syntax. Frontiers of Architectural
Research, 5(3), 341-352. Arnheim, R., Zucker, W. M., & Watterson, J. (1966). Inside and Outside in Architecture: A Symposium. Aesthetics Art
Criticism, 25(1), 3-15. Benedikt, M. L. (1979). To take hold of space: isovists and isovist fields. Environment Planning B: Planning design, 6(1),
47-65. Chhaya, P. (2020). Two modern masterpieces: Farnsworthhouse and the Glass house, Side by side. National trust for historic preservation, https://savingplaces.org/stories/two-modern-masterpieces-farnsworth-and-the-glass-house-
side-by-side.
Cooper, C. (1974). The house as symbol of the self. The people, place,space reader, 168-172.
Davies, C. (2006). Key houses of the twentieth century. New York: W. W. Norton & Co. Inc. Fan, M., Hedayati Marzbali, M., Abdullah, A., & Maghsoodi Tilaki, M. J. (2024). Using a Space Syntax Approach to
Enhance Pedestrians’ Accessibility and Safety in the Historic City of George Town, Penang. Urban Science, 8(1), 6.
Hillier, B., & Hanson, J. (1989). The social logic of space. Cambridge university press. Jeong, S. K., Lee, T. H., & Ban, Y. U. (2015). Characteristics of spatial configurations in Pyongyang, North Korea. Habitat
International, 47, 148-157. Karbalaei Hossini Ghiyasvand, A., & Soheili, J. (2019). The Role of Environmental Physical Indicators in Socibility of Cultural Spaces Using Space Syntax Technique, Case Study: Dezfol and Niavaran Cultural Complexes Armanshahr
Architecture & Urban Development, 11(25), 361-373. Kim, H.-K., & Sohn, D. W. (2002). An analysis of the relationship between land use density of office buildings and
urban street configuration: Case studies of two areas in Seoul by space syntax analysis. Cities, 19(6), 409-418. Madahi, S. M., & Memarian, G. H. (2017). A Space Syntax Analysis of Vernacular Dwelling Configuration (Case Study:
Boshrooyeh City) [Research]. Housing and Rural Environment, 35(156), 49-66. Moulis, A. (2015). Architecture in translation: Le Corbusier’s influence in Australia. Le Corbusier, 50 years later,
International Congress, Valencia: Universitat Politecnica de Valencia, 18th- 20th November 2015. Pinelo Silva, J. (2010). Integrating DepthMap, A Practical Handbook for Applied Space Syntax Research. London:
Bartlett School of Graduate Studies UCL. Razavizadeh, A. S. (2020). Representation of Sustainable Archy Type in the Architecture of the Past and Present of the Iranian House (Kashan and Yazd Houses, Qajar and Contemporary Period) [Research]. Researches in Islamic
Architecture, 8(2), 96-100. Reeser Lawrence, A. (2023). The Architecture of influence: the myth of originality in the twentieth century. University
of Virginia Press. Shahlaei, A., & Mohajeri, M. (2015). In-Between Space, Dialectic of Inside and Outside in Architecture. Architecture and
Urban Development, 5, 73-80. Stuart Cohen, FAIA (2005). A tale of two houses. https://www.architectmagazine.com/awards/residential-architect-
design-awards/hall-of-fame-stuart-cohen-faia-and-julie-hacker-aia_o Tabatabae Malazi, F., & Sabernejad, J. (2016). The Space Syntax Analytical Approach in Understanding the Configuration of Qeshm Vernacular Housing (Case Sudy: Laft Village) [Research]. Housing and Rural Environment,
35(154), 75-88. Tandy, C., & Murray, A. (1967). The isovist method of landscape survey. Methods of Landscape Analysis. Landscape
Research Group, London, 9-10. Turner, A. (2004). Depthmap 4-A Researcher's Handbook. Alasdair Turner-London: Bartlett, School of Graduate
Studies.
