مدل یابی روابط ساختاری سواد اطلاعاتی بر نگرش به یادگیری مجازی با نقش میانجی کیفیت زندگی معلمان دوره ابتدایی شهرستان بهشهر

الموضوعات :

محمد حاجی زاد ¹ , فاطمه زهرا تقی پور علی تپه ²

1 - Assistant Professor of Department of Education, Neka Branch, Islamic Azad University
2 - آموزش و پرورش شهرستان بهشهر

تاريخ الإرسال : 21 الأحد , ذو الحجة, 1444 تاريخ التأكيد : 29 الأحد , شعبان, 1445 تاريخ الإصدار : 17 الأربعاء , صفر, 1446

الکلمات المفتاحية: سواد اطلاعاتی, نگرش به یادگیری مجازی, کیفیت زندگی, معلمان.,

ملخص المقالة :

پژوهش حاضر با هدف بررسی مدل ساختاری سواد اطلاعاتی بر نگرش به یادگیری مجازی با نقش واسطه ای کیفیت زندگی معلمان مدارس ابتدایی شهر بهشهر انجام شد. روش پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و از نظر شیوه گردآوری داده ها توصیفی از نوع همبستگی بود. جامعه آماری پژوهش شامل معلمان مدارس ابتدایی شهر بهشهر برابر 429 نفر بودند. با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی- طبقه ای بر حسب جنسیت 205 نفر از معلمان(41 نفرمرد و 164 نفر زن) به عنوان نمونه انتخاب شدند. پرسش نامه های استاندارد (سواد اطلاعاتی یزدانی(Yazdani, 2011)، نگرش به یادگیری مجازی نقوی (Naqvi 2006)، کیفیت زندگی والتون(Walton 1973)) ابزار مورد استفاده در این تحقیق بود. برای تجزیه و تحلیل داده ها در سنجش آمار توصیفی از جدول و نمودار فراوانی، درصد فراوانی و میانگین داده و در بخش آمار استنباطی، با استفاده از آزمون کلموگروف- اسمیرنف برای بررسی نرمال بودن متغیرها و ضریب همبستگی و معادلات ساختاری توسط نرم افزار21 SPSS وSmart PLS درسطح اطمینان 95% بررسی شد.نتایج نشان داد: سواد اطلاعاتی بر نگرش به یادگیری مجازی با نقش میانجی کیفیت زندگی معلمان تأثیر دارد.

المصادر:

Alinejad, Mehrangiz; Sarmadi, Mohammadreza; Zandi, Bahman and Shabiri, Mohammad (2018). Examining the level of information literacy and its role in the process of teaching electronic learning of students. Information Research and Public Libraries, 16(65), 337-371.
Azimpour, Ehsan and Jalilian, Soheila (2018). Causal model of the effect of job toughness on teachers' job enthusiasm with the mediating role of innovative work behaviors. Recent Advances in Behavioral Sciences, 4(31), 21-42.
Binshian, Bahar, Zeresaz, Mohammad and Mohammad Hosni, Nasreen (2019). The role of information literacy in using diverse teaching approaches for primary school teachers. Journal of Library and Information Science, 10(1), 205-223.
Chen, M., Zhou, C., Man, S., Li, Y.(2022). The role of school ICT construction and teacher information literacy in reducing teacher burnout: Based on SEM and fsQCA. Education and Information Technologies
Derakhshan, Tahir (2019). Examining the level of teachers' satisfaction with virtual in-service training and its effect on the professional skills of teachers in Nair region. The first engineering and technology conference (Farda School). Tabriz.
Esmaili, Neda, Khakzadian, Mehdi and Golafshani, Ali (2019). Examining the relationship between the quality of work life and the motivation to progress with the self-efficacy of the students of Mazandaran Provincial Police Command. Mazandaran Police Science Quarterly, 11(42), 19-40
Ghasemzadeh, Ali (2004). Investigating the effect of Davis' method of career counseling on the quality of work life of Isfahan Municipality employees. Master's thesis in career counseling. Islamic Azad University, Isfahan branch.
Gunjan, N. (2014). ICT Based Education: A Paradigm shift in India. Techno LEARN: 4(1),15-26
Habibi, Hamdollah and Khodayari Shawti, Saeed (2014). The relation of information literacy and access to facilities with attitude towards e-learning in students of Urmia University of Medical Sciences. Education in Medical Sciences, 15(1), 1-8.
Habibi, Hamdollah and Khodayari Shawti, Saeed (2014). The relation of information literacy and access to facilities with attitude towards e-learning in students of Urmia University of Medical Sciences. Education in Medical Sciences, 15(1), 1-8.
Hedayati Khoshmehr, Aziz, Qasim-zadeh Alishahi, Abolfazl and Maliki, Shiva (2017). The degree of preparation of students and the attitude of professors towards the implementation of electronic learning system. Information Management, 4(4), 181-157.
Heriyanto,H., Christiani, L., Rukiyah,R. (2022). Lecturers’ information literacy experience in remote teaching during the COVID-19 pandemic. PLoS ONE, 17(3).54-99.
KARAGÖZOĞLU,N., GEZER,U.(2022). An Investigation of the Relationship Between Digital Literacy Levels of Social Studies Teacher Candidates and Their Attitudes Towards Distance EducatiON. Educational Policy Analysis and Strategic Research, 17(1),218-235
Karmi, Azadullah, Ghorbani, Marzieh and Abdolazadeh, Elnaz (2019). Attitude towards electronic learning in the days of Corona and investigating its relationship with media literacy. The second national educational technology conference; Opportunities, challenges and achievements. Hamedan. Bu Ali Sina University.
Kodkhoda, Saeed and Nasti Zaei, Nasser (2020). The relationship between teachers' information literacy and attitude towards virtual learning during the covid-19 pandemic. Educational Technology Quarterly, 16(1), 1-12.
Kohistani Nejad Tari, Azar Dokht, Abazari, Zahra and Mirhosseini, Zahra (2017). Technology literacy of teachers in the document of the national curriculum of education and training in the field of training and learning work and technology. Educational Technology, 12(2), 159-149.
Mazloumi Mahmoudabad, Saeed, Zarezadeh, Rehane, Khodayarian, Mehsa and Falahzadeh, Hossein (1400). Investigating the quality of professional life of teachers in Mehriz city. Bimonthly scientific-research journal of Tolo Health, 20(85), 1-11.
Moghadzadeh, Hassan, Yamin Firoz, Musa and Ali Mohammadi, Khadijah (2015). Investigating the relationship between information literacy skills and teachers' effectiveness: a case study of primary school teachers in Sari city. Library and information research, 6(1), 320-306.
Mojallal, M., Asadzadeh, S., Nnory, A. (2018).The effect of teachers' information literacy on web-based learning of primary students in Maragheh city in 1396. Information and Communication Technology in Educational Sciences, 8(31), 169-192. Persian.
Mousavi, Haditha (2016). The relationship between organizational commitment and spirituality among primary teachers in Behshahr. Master's thesis of educational research. Islamic Azad University, Naka branch.
Naghavi, MA. (2007).Study of teachers and students’ attitude toward E-learning: surveying in Iran’s E-learning universities. Journal of Research and Planning in Higher Education. ,13 (1), 157-176. Persian.
Nedai, Tahereh and Nemati, Faeze (2021). The relationship between information literacy, the level of familiarity and the use of information technology with the performance of sports coaches (Khermani and Hamgani. Information Management Sciences and Techniques, 7(28), 249-234.
Philipsen, B., Tondeur, J., Pareja Roblin, N., Vanslambrouck, S., & Zhu, C. (2019). Improving teacher professional development for online and blended learning: A systematic meta-aggregative review. Education Tech Research Dev, 67, 1145–1174.
Piri, Musa, Mehdipour, Maryam and Babaei, Shahla (2018). The role of secondary school teachers' knowledge, attitude and skills in using information technology in the teaching-learning process. Scientific Research Quarterly of Teaching Research, 7(2), 1-20.
Pongsakdi, N., Kortelainen, A.,Veermans, M. (2021).The impact of digital pedagogy training on in-service teachers’ attitudes towards digital technologies. Educ Inf Technol, 26, 5041–5054.
Radmanesh, Neda; Jamshidian, Abdul Rasul and Rajaipour, Saeed (2015). Investigating the relationship between information literacy and the level of creativity of education teachers of public and non-profit high schools in Khomeini Shahr city in the academic year 90-91. Scientific Quarterly, 9(32), 7-18.
Rastegarpour,H., Mansouri, V., & Zolqdari, P. (2016). Investigating the competencies of communication and information based on teacher technology in the teaching-learning process. Quarterly Journal of Educational Psychology, 7(4), 74-58. (In Persian).
Sadeghzadeh, Marzieh and Ramezani, Marzieh (2020). The relationship between teachers' attitudes towards technology and their adaptation to the first course of virtual education in the covid-19 pandemic: the mediating role of teacher's adequacy and anxiety towards the use of technology in the classroom. Studies in Teaching and Learning, 13(1), 20-36.
Saidmoradi, Narges (2022). Evaluating the quality of teachers' electronic teaching and their information literacy and predicting the academic apathy of second high school boys in Ilam. Studies in Psychology and Educational Sciences, 10(40), 15-35.
Shahira ,El., Marx Gómez, J., Ivanov, D.(2016). Exploring instructors’ technology readiness, attitudes and behavioral intentions towards e-learning technologies in Egypt and United Arab Emirates. Educ Inf Technol
Turkman, desire; Ismaili Givi, Mohammadreza; Hakimzadeh, Rizvan and Hashi, Daud (2015). Investigating the mediating role of information literacy in the relationship between learning style and academic performance. Academic Library and Information Research Journal, 51(4), 92-69.

نص كامل:



مدل یابی روابط ساختاری سواد اطلاعاتی بر نگرش به یادگیری مجازی با نقش میانجی کیفیت......../131

 

 

فصلنامه فن‌آوري اطلاعات و ارتباطات در علوم تربيتي سال ­چهاردهم ـ شماره چهارم ـ فصل تابستان صفحات 132-111

 

مدل یابی روابط ساختاری سواد اطلاعاتی بر نگرش به یادگیری مجازی با نقش میانجی کیفیت زندگی معلمان دوره ابتدایی شهرستان بهشهر 

محمد حاجی زاد *

فاطمه زهرا تقی پور علی تپه **

 

چکیده‌‌‌‌‌‌‌‌

پژوهش حاضر با هدف بررسی مدل ساختاری سواد اطلاعاتی بر نگرش به یادگیری مجازی با نقش واسطه ای کیفیت زندگی معلمان مدارس ابتدایی شهر بهشهر انجام شد. روش پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و از نظر شیوه گردآوری داده ها توصیفی از نوع همبستگی بود. جامعه آماری پژوهش شامل معلمان مدارس ابتدایی شهر بهشهر برابر 429 نفر بودند. با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی- طبقه ای بر حسب جنسیت 205 نفر از معلمان(41 نفرمرد و 164 نفر زن) به عنوان نمونه انتخاب شدند. پرسش نامه های استاندارد (سواد اطلاعاتی یزدانی(Yazdani, 2011)، نگرش به یادگیری مجازی نقوی (Naqvi 2006)، کیفیت زندگی والتون(Walton 1973)  ابزار مورد استفاده در این تحقیق بود. برای تجزیه و تحلیل داده ها در سنجش آمار توصیفی از جدول و نمودار فراوانی، درصد فراوانی و میانگین داده و در بخش آمار استنباطی، با استفاده از آزمون کلموگروف- اسمیرنف برای بررسی نرمال بودن متغیرها و ضریب همبستگی و معادلات ساختاری توسط نرم افزار21 SPSS وSmart PLS درسطح اطمینان 95% بررسی شد.نتایج نشان داد: سواد اطلاعاتی بر نگرش به یادگیری مجازی با نقش میانجی کیفیت زندگی معلمان تأثیر دارد.

 

واژگان کلیدی

سواد اطلاعاتی، نگرش به یادگیری مجازی، کیفیت زندگی، معلمان.

 

 

 

*دانشیارگروه علوم تربیتی،واحد نکا، دانشگاه آزاد اسلامی، نکا، ایران 

** دانش آموخته تکنولوژی آموزشی،واحد نکا، دانشکاه آزاد اسلامی،نکا،ایران

نويسنده مسؤول يا طرف مكاتبه: محمد حاجی زاد [e-mail]

تاریخ دریافت مقاله: 18/04/1402                            تاریخ پذیرش مقاله:20/12/1402

مقدمه

امروزه اغلب هر جا به موضوع آموزش پرداخته شده، بیشتر تلاش‌ها بر توجیه استفاده از آن به‌عنوان ابزار ارتقاء فردی بوده است که این دوران دیگر به سر آمده؛ اما گرایش به رویکرد تکنولوژی‌های نوین آموزشی، زمینه‌ساز ایجاد تحول فردی، دگردیسی جمعی و بهبود سازمانی شده است (Derakhshan, 2019, p.14). بنابراین در نظامهای پیشرفته تعلیم و تربیت، معلم در نقش حرفه‌ای خود صلاحیت‌ها و مهارتها و تواناییهایی را باید کسب کند که بتواند علاوه بر تغییر در سطح تلقی و نگرش به آموزش، در میدان عمل باعث تغییر در میزان یادگیری فراگیران نیز باشد.( Rastegarpour,H., Mansouri, V, & Zolqdari,2016,p.61)لازمه ایفای چنین نقشی وجود معلمانی توانمند و ماهر در زمینه موضوع‌های سواد اطلاعاتی و بکارگیری شیوه‌های نوین آموزش مجازی است تا با برخورداری از دانش و مهارت‌های لازم جهت تأثیرگذاری بر روند یاددهی– یادگیری بتواند از انواع مهارت‌های مرتبط و متناسب با درس و محتوا بهره‌مند شوند و فرایند یادگیری از راه دور را اثربخش و جذاب‌تر نمایند. (Piri, Musa, Mehdipour, Maryam and Babaei, Shahla,2018,p.8).

در جامعه کنونی اهمیت آموزش‌وپرورش بر کسی پوشیده نیست. پیشرفت یک کشور در اولین مرحله به نظام آموزشی آن وابسته است. در نظام آموزشی موفق، معلمان نقش حیاتی دارند و اعتقاد بر این است که عملکرد خوب دانش‌آموزان به‌سلامت روانی، کارایی نحوه‌ی تدریس معلمان و کیفیت زندگی آنها وابسته است(Azimpour and Jalilian, 2018, p. 31). و مهمترین آسیب‌های نظام آموزش‌وپرورش، کم‌توجهی به قلمرو حرفه‌ای و بی‌توجهی به کیفیت زندگی کاری معلمان است. معلمان به دلیل تأثیرات مستقیم آموزشی و تربیتی بر فرزندان خانواده‌ها، در پرورش نسل‌های آتی هر جامعه نقشی بی‌بدیل یافته‌اند(Mazloumi Mahmoodabad et al., 2021, p.3). بنابراین شناسایی عواملی که سبب بهبود کیفیت زندگی شغلی معلمان می‌شود لزوم رشد شایستگی کارایی، اثربخشی و توانمندسازی هرچه بیشتر آنها را ضروري می‌نماید(Kohistani Nejad Tari et al., 2017, p. 152).

تغییر پارادایم از آموزش به سوی یادگیری، تعلیم و تربیت را هم جهت با روندهای نو به دنیایی با ضرورت های جدید رهنمون می سازد. کلاس درس به عنوان نقطه تمرکز فعالیت های آموزشی در ایران هر چند با سرعتی کم اما برای پاسخ به نیازهای نسل جدید نیازمند هم جهت شدن با این تغییرات است(Turkman et al., 2015,p.69). زیرا با هر رویکردی که به فعالیت های آموزشی یا خلق محیط های یادگیری توجه شود، آنچه در کلاس درس جریان دارد به مانند، طراحی موقعیت های اثربخش به منظور یادگیری، روش تدریس و از سوی دیگر هدایت فعالیت های یادگیری همگی نیازمند مواجهه با تغییرات هستند. در این بین برگزیدن رویکرد تدریس معلم و نحوه هدایت فعالیت ها از سوی او نقش مهمی در جهت دهی به فعالیت های یاددهی- یادگیری دارد(Radmanesh et al., 2015, p.7). فهم و کاربست موثر این روش ها است که در کنار استفاده از قابلیت فناوری های نوین می تواند از فعالیت های کلاس درس پشتیبانی کند و فرصت های یادگیری جدید را برای معلمان و یادگیرندگان فراهم سازد(Ganjan, 2014, p. 15). در عصر حاضر که مسائل اطلاعات محور و دانش محور در حال توسعه است، اطلاعات و فناوری اطلاعات در تاروپود جامعه ریشه دوانده است، افراد به سطح متفاوتی از سواد نیاز دارند تا بتوانند از عهده انجام وظایف خود برآیند، از این مهارت‌ها و توانایی‌ها به سواد اطلاعاتی تعبیر می‌شود(Moghadzadeh et al., 2015, p. 310).

سواد اطلاعاتی در پی رشد سریع حجم اطلاعات، اهمیت استفاده از اطلاعات معتبر و روزآمد در تصمیم‌گیری و انجام امور مختلف زندگی، تنوع و پیچیدگی فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی، و تبدیل تولید اطلاعات به مزیتی رقابتی در عرصه‌های اقتصادی، گسترش‌یافته است و تغییر نگرش از آموزش به سوی یادگیری، از جمله یادگیری مستقل و مادام‌العمر و گسترش نظام های آموزشی منبع محور و پژوهش محور، سبب شد تا سواد اطلاعاتی جای خود را در عرصه آموزش نیز باز کند. ( Binshian, Bahar, Zeresaz, Mohammad and Mohammad Hosni, Nasreen ,2019,p.217)

از سویی دیگر توسعه آموزش مجازی و یادگیری الکترونیکی از مقوله‌هایی است که در سال‌های اخیر با گسترش و تأثیرگذاری روزافزون بر فرایندهای تدریس و یادگیری مورد توجه قرار گرفته است . به‌منظور اتخاذ راهبردهاي مؤثر و پیاده‌سازی موفق يادگيري مجازی در هر مؤسسه آموزشی، ضروري است كه نگرش معلمان نسبت به يادگيري مجازی مشخص شود زيرا علی‌رغم مزايايي كه توسط يادگيري مجازی امکان‌پذیر ميگردند، اين فناوري به علت نگرش فناوري-هراسانه و ناآشنايي مناسب با آن معمولاً با احتياط، ترديد و مقاومت نگريسته ميشود. بنابراين، درك نگرش كاربران نسبت به فنآوري يادگيري، از جمله نگرش مدرسان، ما را قادر به يادگيري مؤثرتر، کارآمدتر و جذاب‌تر می‌سازد. لذا، اندازه گيري نگرش براي عملي كردن هرگونه تغيير از طريق فنآوري بسيار ضروري است(Hedayati Khoshmehr et al., 2017, p. 164).

کیفیت زندگی کاري مسئله‌ای پیچیده و مرکب از متغیرهاي محیط کاري و یک برنامه جامع و فراگیر است که براي ارتقاي رضایتمندي کارکنان و جذب و نگهداري کارکنان هر سازمان ضروري است . در واقع کیفیت زندگی کاري نمایان گر نوعی فرهنگ‌سازمانی یا شیوه مدیریت است که کارکنان براساس آن احساس مالکیت، خودگردانی و مسئولیت نموده و اثربخشی و کارآیی سازمان از طریق بالا بردن مقام و منزلت و فراهم کردن امکان ترقی کارکنان افزایش می‌یابد(Esmaili et al., 2019, p. 19). ندایی و نعمتی(Nedai and Nemati,2022) در پژوهشی با عنوان "رابطه سواد اطلاعاتی، میزان آشنایی و کاربرد فناوری اطلاعات با عملکرد مربیان" دریافتند که بین سواد اطلاعاتی و کاربرد فناوری اطلاعات با عملکرد مربیان رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. همچنین نتایج نشان داد که سواد اطلاعاتی و فناوری اطلاعات در افزایش عملکرد مربیان موثر است.

 صیدمرادی(Saydmoradi,2022) در پژوهشی با عنوان "ارزیابی کیفیت تدریس الکترونیکی معلمان و سواد اطلاعاتی آنان و پیش­بینی دل­سردی تحصیلی دانش آموزان" دریافتند که بین نمره کل کیفیت تدریس الکترونیکی و میزان دل سردی تحصیلی گروه نمونه رابطه معکوس و معنادار وجود دارد.از بین مولفه های مذکور، بیشترین مقدار همبستگی در مولفه رضایت دانش آموز و بعد مولفه رضایت معلم و مولفه اثربخشی یادگیری و درنهایت مولفه فرصت دستیابی به محیط یادگیری دیده شد؛ اما بین مولفه کارایی هزینه و تعهد سازمانی با دل سردی تحصیلی رابطه معناداری مشاهده نشد.  کدخدا و ناستی زایی(Kodkhoda and Nasti Zaei,2021) در پژوهشی با عنوان "ارتباط سواد اطلاعاتی معلمان با نگرش به یادگیری مجازی در دوره پاندمی کووید-19" دریافتند که بین سواد اطلاعاتی معلمان و نگرش آنان به یادگیری مجازی رابطه مثبت معنی‌داری وجود داشت و سواد اطلاعاتی از توان پیش‌بینی 73/4 درصد از واریانس نگرش به یادگیری مجازی برخوردار بود.

صادق­زاده و رمضانی(Sadegh Zadeh and Ramezani,2021) در پژوهشی با عنوان "رابطه نگرش معلمان به فناوری و سازگاری آنها با نخستین دوره آموزش مجازی در همه گیری کووید-19: نقش واسطه گری کفایت و اضطراب معلم نسبت به کاربرد فناوری در کلاس" دریافتند که نگرش کلی معلمان پیرامون فناوری، به واسطه تأثیر غیر مستقیم بر افزایش حس کفایت آنها در کاربرد فناوری و نیز کاهش اضطراب نسبت به استفاده از فناوری در کلاس، بر سازگاری نخستین دوره آموزش مجازی تأثیر گذاشته است. کرمی و همکاران (Karmi et al,2020) در پژوهشی با عنوان "نگرش نسبت به يادگيري الكترونيكي در ايام كرونا و بررسي رابطه آن با سواد رسانه­اي" دریافتند که نگرش نسبت به يادگيري الكترونيكي منفي مي باشد. همچنين نتايج حاكي از رابطه مثبت و معنادار نگرش نسبت به يادگيري الكترونيكي و سواد رسانه اي مي باشد.

 بینشیان و همکاران(Binshian et al,2020) در پژوهشی با عنوان "نقش سواد اطلاعاتی در بهره گیری از رویکردهای متنوع تدریس برای معلمان مقطه ابتدایی" دریافتند که معلمان مورد بررسی تحت تأثیر سواد اطلاعاتی از رویکردهای متنوع تر و همچنین کارآمدتری برای تدریس خود بهره می گیرند. بدین ترتیب، مجهز بودن به مهارت‌های سواد اطلاعاتی می تواند در انتخاب رویکردهای تدریس متنوع تر و بهبود رویکردهای آموزشی معلمان مقطع ابتدایی نقش موثری داشته باشد.

 هدایتی خوشمهر و همکاران(Hedayati Khoshmehr et al,2018) در پژوهشی با عنوان "میزان آمادگی دانشجویان و نگرش اساتید نسبت به پیاده­سازی نظام یادگیری الکترونیکی" دریافتند که دانشجويان دانشگاه شهيد مدني آذربايجان براي شركت در يادگيري الكترونيكي از آمادگي در سطح متوسط برخوردار هستند. همچنين اساتيد اين دانشگاه از نگرش موافقي نسبت به پیاده‌سازی نظام يادگيري الكترونيكي برخوردارند. همچنین نتايج نشان داد كه بين ميزان آمادگي دانشجويان در دانشكده هاي مختلف براي شركت در يادگيري الكترونيكي، تفاوت معني داري وجود دارد، اما در مورد ساير سؤال ها (تفاوت ميزان آمادگي دانشجويان با توجه به مقطع و پيشرفت تحصيلي آن ها)تفاوت معنادار نبود.

هریانتوو همکاران(Harianto et al,2022) در پژوهشی با عنوان " تجربه سواد اطلاعاتی اساتید در آموزش از راه دور در طول همه گیری COVID-19" دریافتند که تمرکز تجربه سواد اطلاعاتی اساتید در درجه اول بر تعاملات دانشجویی و دانش از پلتفرم های مختلف یادگیری آنلاین بوده است. با این حال، بسته‌بندی مجدد اطلاعات، پس از شناسایی ویژگی‌های برجسته دانشجویان، توجه اولیه مهمی در طول کلاس‌های مجازی بود. به طور خلاصه، مطالعه حاضر به درک نظری سواد اطلاعاتی کمک کرده است و ممکن است برای افزایش فعالیت‌های آموزشی و یادگیری و همچنین حمایت از دانشجویان برای دانشکده‌های آموزشی مفید باشد.

کاراگزوقلو و گزر ( Karagzoglu and Gezer 2022) در پژوهشی با عنوان بررسی "رابطه بین سطوح سواد اطلاعاتی معلمان داوطلب مطالعات اجتماعی و نگرش آنها نسبت به آموزش از راه دور" دریافتند که رابطه بین سطوح سواد اطلاعاتی معلمان و نگرش آنها نسبت به آموزش از راه دور مثبت و نسبتاً معنی دار بود همچنین نتایج نشان داد که نگرش معلمان نسبت به آموزش از راه دور بسته به وضعیت درآمد آنها متفاوت می‌باشد و مشخص شد که معلمان با درآمد بالا نگرش مثبت‌تری نسبت به این روش داشتند. چن و همکاران(Chen et al,2022) در پژوهشی با عنوان "نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات مدرسه و سواد اطلاعاتی معلمان در کاهش فرسودگی شغلی معلمان" دریافتند که ساخت تجهیزات سخت افزاری مدرسه با کیفیت بالا، امکانات نرم افزاری و سیاست های پیشرفته مرتبط با فناوری اطلاعات و ارتباطات می­تواند نقش موثری در بالا بردن سواد اطلاعاتی معلمان و کاهش فرسودگی شغلی آنان داشته باشد. پونگساکدی و همکاران (Pongsakdi et al,2021) در پژوهشی با عنوان "تأثیر آموزش به شیوه ی مجازی بر نگرش معلمان ضمن خدمت نسبت به فناوری‌های الکترونیکی" دریافتند معلمانی که اعتماد پایینی به استفاده از فناوری الکترونیکی داشتند، پس از برنامه آموزشی، سطح اعتماد به فناوری الکترونیک آنها افزایش یافت، در مقابل معلمانی که قبلاً اعتماد بالایی به استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات داشتند، هیچ تغییر قابل توجهی در سطح اطمینان خود نشان ندادند. این نتایج نشان می‌دهد که آموزش می‌تواند نیازهای معلمان را برای حمایت از آموزش به شیوه مجازی برآورده کند. فیلیپسن و همکاران (Philipsen et al,2019) در پژوهشی با عنوان"بهبود توسعه حرفه ای معلمان برای یادگیری آنلاین و ترکیبی" دریافتند که عواملی از قبیل: نگرش نسبت به آموزش الکترونیکی، تمایل به یادگیري از طریق آموزش مجازي، دسترسی با امکانات این شیوه آموزشی، اجبار و الزام به کاربرد شیوه آموزش مجازي و سودمندي روش آموزش مجازي به صورت بالقوه بر استفاده کنندگان تأثیر دارند. 

شاهیر و همکاران (Shahir et al,2016) در پژوهشی با عنوان بررسی" آمادگی، نگرش و گرایش رفتاری معلمان نسبت به تکنولوژی‌های یادگیری مجازی در مصر و امارات" دریافتند که بین تکنولوژی‌های آموزنده و نگرش و گرایش رفتاری برای اتخاذ فناوری‌های یادگیری رابطه معناداری وجود دارد. همچنین ترجیحات تعاملات انسانی در مصر و امارات، در نگرش های رفتاری معلمان برای پذیرش فناوری یادگیری مجازی اهمیت دارد. با توجه به مطالب ذکرشده می‌توان اذعان داشت که در جهان امروز، تعلیم و تربیت معلم از نظر منافع ملی جزء منافع سطح اول محسوب می‌شود به‌طوری‌که سرمایه‌گذاری در جهت آموزش معلمان از نوع سودمندترین سرمایه‌گذاری‌ها می‌باشد، زیرا معلمان توانمند نقطة آغاز هر تحول آموزشی هستند. وقتی معلمان از اثرگذاری بالا برخوردار شوند، دانش‌آموزان آنها هم به سطوح بالایی از دانش آکادمیک، انگیزه و استقلال دست خواهند یافت(Mousavi, 2016, p. 4). بنابراین ضروری است که جنبه‌های شناختی، عاطفی و روانی این قشر عظیم، جدی تلقی شود و مورد بررسی قرار گیرد. هرچند در سال‌های اخیر در مورد یادگیری مجازی مطالعات متعددی انجام گرفته و در این مورد پیشرفت‌های مناسبی نیز بدست آمده است، اما با این وجود برای رسیدن به نتایج دقیق‌تر در این زمینه،پژوهش حاضر در پی پاسخگویی به این سؤال است که آیا سواد اطلاعاتی بر اساس نگرش به یادگیری مجازی با نقش واسطه‌ای کیفیت زندگی معلمان دوره ابتدایی شهرستان بهشهر تأثیر دارد؟ پاسخ به سؤال فوق و سؤالات مشابه دیگر مساله این پژوهش را تشکیل میدهد. در عصر حاضر، تسلط معلمان به مهارت‌های سواد اطلاعاتی جزء ضروریات نظام آموزش‌وپرورش محسوب می‌شود؛ زیرا ارتقای این مهارت‌ها و توانمندی‌ها به انجام دادن بهتر کارها و وظایف توسط معلمان و متعاقباً افزایش کارایی و اثربخشی تدریس منجر می‌شود. این موضوع همچنین به افزایش ارزش فرد در محیط کاری خود می‌انجامد(Kodkhoda and Nasti-zai, 2021, p.5). زیرا وابستگی وی به همکاران را کاهش می‌دهد و موجب افزایش انگیزه و احساس موفقیت کاری و کاهش هزینه‌های مرتبط شده و به دلیل سرعت فزاینده تولید دانش و توسعه شبکه‌های جهانی ارتباطات، فراهم کردن بستر و زمینه استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات به‌منظور کمک به بهبود کیفیت آموزش، تدریس و یادگیری، اساسی‌ترین نقش آن به‌حساب می‌آید(Majalal et al., 2018, p. 170). بدون شک، موفقیت در امر آموزش مجازی مستلزم استقبال مخاطبان از این نوع آموزش است. یکی از روشهای پیش‌بینی استقبال افراد از موضوعی خاص و به‌تبع آن پیش‌بینی رفتار ایشان، اطلاع از نگرش آنان نسبت به آن موضوع است. شناسایی و درک نگرش یادگیرندگان میتواند به ایجاد فضای یادگیری مناسبتری برای ایجاد محیطهای مجازی منجر شود زيرا یکی از موانع اصلی عدم گسترش و استفاده مؤثر از آموزش مجازی نگرش منفی آموزشگران به این نوع آموزش است. نظر به آنكه بسياری از اساتيد و معلمان، شناختي از رسانههاي نوين آموزشي ندارند، در استفاده از آنها مقاومت می‌کنند. بررسي متغيرهاي تأثیرگذار در استفاده مطلوب از رسانه‌های نوين آموزشي و فضاي يادگيري مجازی در ايامي كه چاره‌ای جز استفاده از آنها نداريم، اهميت زيادي دارد(Karmi et al., 2019, p.8). لذا این تحقیق  در فواید آنی به دنبال این است که اطلاعاتی درباره سواد اطلاعاتی، نگرش به یادگیری مجازی و کیفیت زندگی را در اختیار گذارد و رابطه ای که این سه متغیر با یکدیگر دارند و تأثیری که ممکن است بر یکدیگر بگذارند را مشخص کند و زمینه ای را برای آغاز یك سری تحقیقات کیفی و مداخلهای از نتایج این پژوهش فراهم نماید و در فواید آتی نیز میتواند: مقدمه ای شود بر افزایش توجه به این حوزه و حتی برگزاری کارگاه ها و دوره هایی برای معلمان در جهت رشد در این سه متغیر و از این طریق اطلاعات قابل توجهی را در اختیار مراکز آموزشی قرار دهد تا در آموزش های خود، محتواهایی را در جهت رشد این متغیرها در افراد بگنجاند. به استناد مطالعات انجام شده در راستای اهداف پژوهش حاضر، این تحقیق به دنبال آن است که به مدل یابی روابط ساختاری سواد اطلاعاتی بر نگرش به یادگیری مجازی با نقش واسطه ای کیفیت زندگی معلمان دوره ابتدایی شهرستان بهشهربپردازد. در این راستا فرضیه های الی و ویژه در ادامه ارائه می شوند. 

فرضیه اصلی:  سواد اطلاعاتی بر نگرش به یادگیری مجازی با نقش واسطه‌ای کیفیت زندگی معلمان تأثیر دارد.

فرضیه ویژه اول : سواد اطلاعاتی بر نگرش به یادگیری مجازی معلمان تأثیر دارد.

فرضیه ویژه دوم : سواد اطلاعاتی بر کیفیت زندگی معلمان تأثیر دارد.

فرضیه ویژه سوم : کیفیت زندگی معلمان بر نگرش به یادگیری مجازی تأثیر دارد.

 

 

 

 

 

 

 

شکل1-1:مدل مفهومی پژوهش (محقق ساخته)

 

روش

روش پژوهش از نظر هدف، کاربردي و از نظر شیوه گردآوري و تحلیل اطلاعات، توصیفی و از نوع همبستگی مبتنی بر معادلات ساختاری می‌باشد. به عبارت ديگر اين پژوهش از آنجايي كه به بررسي وضع موجود مي پردازد در قلمرو تحقيقات توصيفي قرار داد و از آنجايي كه به بررسي رابطه بین سواد اطلاعاتی و نگرش به یادگیری مجازی با نقش واسطه ای کیفیت زندگی معلمان دوره ابتدایی شهرستان بهشهر مي‌پردازد، پژوهش از نوع همبستگي مبتنی بر معادلات ساختاری مي‌باشد.

جامعه آماری این پژوهش، شامل کلیه معلمان مدارس ابتدایی شهر بهشهر برابر با 429 نفر می‌باشد که در سال تحصیلی 1402-1401 مشغول به تدریس میباشند و بر طبق آمار بدست آمده از آموزش‌وپرورش شهرستان بهشهر انتخاب شدند. تعداد نمونه بر اساس جدول کرجسی- مورگان (تعیین حجم نمونه از روی حجم جامعه) صورت گرفت که تعداد 205 نفر به روش نمونه‌گیری تصادفی- طبقه‌ای بر حسب جنسیت 41 مرد و 164 زن انتخاب شدند. ابزار مورد استفاده سه پرسشنامه به شرح زیر بوده است:

پرسشنامه سنجش سطح سواد اطلاعاتی دانشجویان برای اولین بار توسط یزدانی(1391) طراحی و ساخته شده است. این پرسشنامه، مبتنی بر همان پنج قابلیت استاندارد سواد اطلاعاتی مصوب «انجمن کتابخانه­هاي دانشکده­اي و پژوهشی» است؛ اما برای تعیین مهارت­ها و قابلیت­هاي سواد اطلاعاتی دانشجویان از تکالیف و مهارت­هاي تعیین شده، براي افراد با سواد اطلاعاتی در کتاب «موفقیت صد درصدي در سواد اطلاعاتی» نوشته تایل ر، آرث سولومون و ویلیامسون(2007)، استفاده شده است. این مهارت­ها، شامل موارد: تعریف نیاز اطلاعاتی، مکان­یابی اطلاعات، ارزش­یابی اطلاعات جمع­آوري شده، سازمان­دهی اطلاعات و تبادل مؤثر آن با دیگران
می­شوند. این پرسشنامه دارای 5 گزینه از نوع لیکرت که پاسخ های آن از 1 تا 5 (نمره 1 براي خیلی کم، 2 براي کم، 3 براي متوسط، 4 براي زیاد و 5 براي خیلی زیاد) درجه بندی می شوند. در این پژوهش تمامی گویه­هاي پرسشنامه به شیوه مثبت بیان شده­اند و هیچ گونه گویه منفی در پرسشنامه به کار نرفته است. در پژوهش یزدانی (1391) براي تعیین میزان پایایی پرسشنامه پس از اجراي آن بر روي یک نمونه 78 نفري با استفاده از آزمون آلفاي کرونباخ پایایی آن را محاسبه کرده است. بر این اساس، پایایی محاسبه شده با استفاده از آلفاي کرونباخ 94/0 بوده است. و همچنین روایی صوری، محتوایی و سازه­ای پرسشنامه نیز مطلوب گزارش شده است.

پرسشنامه یادگیری مجازی که توسط نقوی (Naqvi2006) طراحی شده است که در قالب 19 گویه و مؤلفه احساس خودکامیابی(3 گویه)، احساس رغبت(3 گویه)، احساس مفید بودن(3 گویه)، قصد به‌کارگیری یادگیری الکترونیکی(3 گویه)، احساس رضایتمندی از سیستم(3 گویه) و تمایل به آموزش‌های چندرسانه‌ای (4 گویه) نگرش به یادگیری مجازی را مورد ارزیابی قرار می‌دهد. پرسش‌نامه بر اساس طیف 7 گزینه­ای لیکرت از کاملاً مخالفم(نمره1) تا کاملاً موافقم(نمره7) تنظیم شده است. حداقل و حداکثر نمره در این پرسش‌نامه به ترتیب19 و 95 خواهد بود. هر چه نمره به 95 نزدیک‌تر باشد نشانه نگرش مثبت‌تر به یادگیری مجازی خواهد بود و برعکس. پایایی پرسش‌نامه بر اساس ضریب آلفای کرونباخ در مطالعه نقوی 95/0 به دست آمد.

 

پرسشنامه کیفیت زندگی که به‌وسیله والتون(Walton 1973) طراحي و توسط والتون(Walton 1973) ترجمه شده است. شامل 27 سؤال و دربرگیرنده هشت مؤلفه اصلی کیفیت زندگی کاری مي­باشد که عبارت‌اند از: پرداخت منصفانه و كافي (سؤالات1، 2، 3)، محيط كار ايمن و بهداشتي(سؤالات 4، 5، 6)، تأمین فرصت رشد و امنيت مداوم (سؤالات 7، 8، 9)، قانــــون­گرايي در سازمان (سؤالات10،11،12،13)، وابستگي اجتماعي زندگي كاري(سؤالات14، 15، 16)، فضاي كلي زندگي (سؤالات 17، 18، 19)، يكپارچگي و انسجام اجتماعي در سازمان كار(سؤالات 20، 21، 22، 23) و توسعه قابليت­هاي انساني(سؤالات 24، 25، 26، 27) می‌باشد. برای نمره‌گذاری از طیف لیکرت ۱تا ۵ استفاده‌شده است(۱- خيلي كم، ۲- كم، ۳- تاحدی، ۴- زياد، ۵- خيلي زياد). البته نمره‌گذاری در سؤال 17 به‌صورت معکوس می‌باشد (5- خيلي كم، 4- كم، ۳- تاحدی، 2- زياد، 1- خيلي زياد). والتون (1973) روایی محتوایی پرسشنامه را برای کل زیر مقیاس­ها 80 /0 و ضریب پایایی به روش آلفای کرونباخ را 80/0 گزارش نمود در جامعه­ی ایرانی قاسم‌زاده (1384)روایی محتوایی را برابر 73/0 و ضریب پایایی پرسشنامه به روش تنصیف را 78/0 برآورد نمود. با توجه به استاندارد بودن پرسشنامه های مورد استفاده در این پژوهش، جهت کاربست مجدد آن در جامعه آماری مورد بررسی، جهت تعيين روايي صوری و محتوايي، پرسشنامه در اختيار استاد راهنما قرار گرفت که با نظر ایشان، روایی صوری و محتوایی تایید شد. با توجه به استاندار بودن پرسشنامهی تحقیق، پایایی آن در تحقیقات قبلی بارها به اثبات رسیده است. در این پژوهش، جهت تعيين پايايي پرسشنامه ها، تعداد 30 پرسشنامه در اختیار جمعی از آزمودنی ها قرار گرفت. پس از تکميل پرسشنامه ها، به روش همسانی درونی و با استفاده از ضریب آلفاي کرونباخ مقدار پایایی سواد اطلاعاتی (94/ 0)، نگرش به یادگیری مجازی (95 /0) و کیفیت زندگی (80 /0) بالاتر از 70 /0 محاسبه شد که با توجه به نتیجه مشخص شده، پرسشنامه از پایایی مطلوبی برخوردار است.

بعد از جمع‌آوری پرسشنامه و طبقهبندی و سازمان‌دهی اطلاعات نسبت به تجزیه و تحلیل دادههای پژوهش اقدام خواهد شد. به این منظور از روشهای آماری توصیفی و استنباطی استفاده می شود که در سنجش آمار توصیفی از جدول و نمودار فراوانی، درصد فراوانی و میانگین داده و در بخش آمار استنباطی آزمون کلموگروف- اسمیرنف(K-S) برای سنجش نرمال بودن دادهها، و ضریب همبستگی و معادلات ساختاری توسط نرم افزارSPSS وSmart PLS درسطح اطمینان 95% بررسی خواهد شد.

 

یافته ها

الف- یافته‌های آمار توصیفی

یافته‌های پژوهش نشان می دهد از مجموع 205نفر نمونه آماری، 9/24درصد(51نفر) در گروه سنی 20تا30سال، 2/50درصد(103نفر) در گروه سنی 31تا40سال و 9/24درصد(51نفر) در گروه سنی 41نا50سال قرار دارند. از لحاظ جنسیت 80 درصد(164نفر)را معلمان زن و 20درصد(41نفر) را معلمان مرد تشکیل داده اند. مدرک تحصیلی 6/75درصد(155 نفر) از معلمان لیسانس و 4/24 درصد(50نفر) فوق لیسانس می باشد. سابقه کاری 7/31درصد(65نفر) از معلمان بین 1تا10سال، 6/43 درصد(95نفر) بین 11تا20سال، 22درصد(45نفر) بین 21تا30سال می باشد.

ب- یافته‌های آمار استنباطی

فرضیه اصلی:  سواد اطلاعاتی بر نگرش به یادگیری مجازی با نقش واسطه‌ای کیفیت زندگی معلمان تأثیر دارد.

جدول 1: بررسی فرضیه اصلي تحقیق

مسیر	اثر مستقیم	اثر غیر مستقیم	اثر کل	آماره t	ازمون سوبل	سطح معناداری	نتیجه
سواد اطلاعاتی ß کیفیت زندگی	515/0	-	-	771/10	-	000/0	تایید شد
سواد اطلاعاتی ß نگرش به یادگیری مجازی	683/0	-	-	239/8	-	000/0	تایید شد
کیفیت زندگی ß نگرش به یادگیری مجازی	400/0	-	-	833/2	-	005/0	تایید شد
سواد اطلاعاتی ß کیفیت زندگی ß نگرش به یادگیری	683/0	206/0	889/0	631/2	125/15	009/0	تأیید شد

همانطور که در جدول 1مشاهده می گردد اثر مستقیم سواد اطلاعاتی بر کیفیت زندگی با ضریب مسیر(515/0)و (771/10= t)، اثر مستقیم سواد اطلاعاتی بر نگرش به یادگیری مجازی با ضریب مسیر(683/0) و(239/8= t)،اثر مستقیم کیفیت زندگی بر نگرش به یادگیری مجازی با ضریب مسیر(400/0) و (833/2= t)، معنادار است و با توجه به این نتایج تأثیر متغیرها بر یکدیگر تأیید
می شود. برای بررسی تأثیر سواد اطلاعاتی بر نگرش به یادگیری مجازی با نقش واسطه‌ای کیفیت زندگی باید ضریب اثر غیرمستقیم(حاصلضرب اثر مستقیم سواد اطلاعاتی بر کیفیت زندگی در اثر مستقیم کیفیت زندگی بر نگرش به یادگیری مجازی) محاسبه می شود. مقدار ضریب اثر کل سواد اطلاعاتی بر نگرش به یادگیری مجازی با نقش واسطه‌ای کیفیت زندگی در معلمان برابر (889/0) است که نشان میدهد، نقش میانجی کیفیت زندگی در تأثیرگذاری سواد اطلاعاتی بر نگرش به یادگیری مجازی معنی دار است. از طرفی با توجه به اینکه مقدار قدر مطلق آماره سوبل 96/1 بیشتر محاسبه شده و سطح معناداری آزمون(009/0) کمتر از سطح خطای 05/0 بدست آمده است، میتوان در سطح اطمینان 95 درصد تاثیر میانجیگری کیفیت زندگی در تأثیرگذاری سواد اطلاعاتی بر نگرش به یادگیری مجازی بار دیگر تایید کرد.

بدین ترتیب فرضیه اصلی پژوهش تأیید می گردد. بنابراین می توان نتیجه گرفت سواد اطلاعاتی بر نگرش به یادگیری مجازی با نقش واسطه‌ای کیفیت زندگی معلمان تأثیر دارد.

فرضیه اول: سواد اطلاعاتی بر نگرش به یادگیری مجازی معلمان تأثیر دارد.

 

 

 

جدول 2: نتایج ضریب تأثیر سواد اطلاعاتی بر نگرش به یادگیری مجازی معلمان

شاخص آماری متغیر	تعداد	t-value	ضریب تأثیر	سطح معناداری
سواد اطلاعاتی ß نگرش به یادگیری مجازی	205	239/8	683/0	000/0

بررسي ضریب اثر سواد اطلاعاتی بر نگرش به یادگیری مجازی معلمان در جدول 2 نشان میدهد که این ضریب مسير به میزان (683/0) برآورد شده است. با توجه به اینکه مقدار عدد معناداری (t-value) برابر با 239/8 و از 96/1 بیشتر مي‌باشند و سطح معناداری کمتر از 05/0 بدست آمده؛ مي‌توان نتيجه گرفت که اين ضريب مسير در سطح خطاي 05/0 معنا‌دار است؛ يعني سواد اطلاعاتی بر نگرش به یادگیری مجازی معلمان تأثیر مثبت و معناداری دارد. با افزایش یک انحراف استاندارد در نمرات سواد اطلاعاتی، شاهد افزایش در نمرات نگرش به یادگیری مجازی به اندازه 683/0 انحراف استاندارد بوده ایم. بنابراين فرضیه اول مبنی بر تأثیر سواد اطلاعاتی بر نگرش به یادگیری مجازی معلمان تأیید می گردد.

فرضیه دوم: سواد اطلاعاتی بر کیفیت زندگی معلمان تأثیر دارد.

جدول 3: نتایج ضریب تأثیر سواد اطلاعاتی بر کیفیت زندگی معلمان

شاخص آماری متغیر	تعداد	t-value	ضریب تأثیر	سطح معناداری
سواد اطلاعاتی ß کیفیت زندگی	205	771/10	515/0	000/0

بررسي ضریب اثر سواد اطلاعاتی بر کیفیت زندگی معلمان در جدول3 نشان میدهد که این ضریب مسير به میزان (515/0 ) برآورد شده است. با توجه به اینکه مقدار عدد معناداری (t-value) برابر با 771/10 و از 96/1 بیشتر مي‌باشند و سطح معناداری کمتر از 05/0 بدست آمده؛ مي‌توان نتيجه گرفت که اين ضريب مسير در سطح خطاي 05/0 معنا‌دار است؛ يعني سواد اطلاعاتی بر کیفیت زندگی معلمان تأثیر مثبت و معناداری دارد. با افزایش یک انحراف استاندارد در نمرات سواد اطلاعاتی، شاهد افزایش در نمرات کیفیت زندگی به اندازه 515/0 انحراف استاندارد بوده ایم.بنابراين فرضیه دوم مبنی بر تأثیر سواد اطلاعاتی بر کیفیت زندگی معلمان تأییدمی گردد.

فرضیه سوم: کیفیت زندگی معلمان بر نگرش به یادگیری مجازی تأثیر دارد.

جدول4: نتایج ضریب تأثیر کیفیت زندگی معلمان بر نگرش به یادگیری مجازی

شاخص آماری متغیر	تعداد	t-value	ضریب تأثیر	سطح معناداری
کیفیت زندگی ß نگرش به یادگیری مجازی	205	833/2	400/0	000/0

بررسي ضریب اثر کیفیت زندگی معلمان بر نگرش به یادگیری مجازی در جدول 4نشان
میدهد که این ضریب مسير به میزان (400/0) برآورد شده است. با توجه به اینکه مقدار عدد معناداری (t-value) برابر با 833/2 و از 96/1 بیشتر مي‌باشند و سطح معناداری کمتر از 05/0 بدست آمده؛ مي‌توان نتيجه گرفت که اين ضريب مسير در سطح خطاي 05/0 معنا‌دار است؛ يعني کیفیت زندگی معلمان بر نگرش به یادگیری مجازی تأثیر مثبت و معناداری دارد. با افزایش یک انحراف استاندارد در نمرات کیفیت زندگی، شاهد افزایش در نمرات نگرش به یادگیری مجازی به اندازه 400/0 انحراف استاندارد بوده ایم. بنابراين فرضیه سوم مبنی بر تأثیر کیفیت زندگی معلمان بر نگرش به یادگیری مجازی تأیید می گردد.

بحث و نتیجه گیری

 

یافته های حاصل از فرضیه اصلی پژوهش نشان داد که، سواد اطلاعاتی بر نگرش به یادگیری مجازی با نقش واسطه ای کیفیت زندگی معلمان تاثیر گذار میباشد. این یافته با نتایج پژوهش‌های ندایی و نعمتی(Nedayi and Nemati,2022)، کدخدا و ناستی زایی(Kodkhoda and Nasti-zai, 2021)، صادق زاده و رمضانی((Sadeghzadeh and Ramezani,2021، کرمی و همکاران (Karmi et al,2020)، هریانتو و همکاران(Harianto et al,2022)، چن و همکاران(Chen et al,2022)، پونگساکدی و همکاران (Pongsakdi et al,2021) از لحاظ تاثیر سواد اطلاعاتی بر نگرش به یادگیری مجازی و کیفیت زندگی همسو می‌باشد. در تبیین این یافته می‌توان گفت که در عصر حاضر، تسلط معلمان به مهارت های سواد اطلاعاتی جزء ضروریات نظام آموزش و پرورش محسوب می شود؛ زیرا ارتقای این مهارت ها و توانمندی ها به انجام دادن بهتر کارها و وظایف توسط معلمان و متعاقبا افزایش کارایی و اثربخشی تدریس منجر می شود. زیرا وابستگی وی به همکاران را کاهش می دهد و موجب افزایش انگیزه و احساس موفقیت کاری و کاهش هزینه های مرتبط شده و به دلیل سرعت فزاینده تولید دانش و توسعه شبکه های جهانی ارتباطات، فراهم کردن بستر و زمینه استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات به منظور کمک به بهبود کیفیت آموزش، تدریس و یادگیری، اساسی ترین نقش آن به حساب می آید. بدون شک، موفقیت در امر آموزش مجازی مستلزم اطلاع از نگرش معلمان نسبت به این نوع از آموزش است. نگرش معلمان نسبت به آموزش از راه دور بسته به وضعیت درآمد و کیفیت زندگی کاری آنها متفاوت می باشد و معلمان با درآمد بالا و کیفیت زندگی کاری مطلوب نگرش مثبت تری نسبت به این روش داشتند. شناسایی و درک نگرش یادگیرندگان میتواند به ایجاد فضای یادگیری مناسبتری برای ایجاد محیطهای مجازی منجر شود زيرا یکی از موانع اصلی عدم گسترش و استفاده موثر از آموزش مجازی نگرش منفی آموزشگران به این نوع آموزش است. نظر به آنكه بسياری از اساتيد و معلمان، شناختي از رسانههاي نوين آموزشي ندارند، در استفاده از آنها مقاومت مي كنند. بررسي متغيرهاي تاثيرگذار در استفاده مطلوب از رسانه هاي نوين آموزشي و فضاي يادگيري مجازی در ايامي كه چاره اي جز استفاده از آنها نداريم، اهميت زيادي دارد.

 

نتایج فرضیه اول نشان داد که، سواد اطلاعاتی بر نگرش به یادگیری مجازی معلمان تاثیرگذار می باشد. این یافته با نتایج پژوهش های کدخدا و ناستی زایی(Kodkhoda and Nasti-zai, 2021)، صادق زاده و رمضانی(Sadeghzadeh and Ramezani,2021)، حبیبی و خدایاری شوطی(Habibi and Khodiari Shawti,2015)، علی نژاد و همکاران(Alinejad et al,2011)، کاراگزوقلو و گزر (Karagxoglu and Gezer,2022)، چن و همکاران(Chen et al,2022)، پونگساکدی و همکاران (Pongsakdi et al,2021) از لحاظ تاثیر سواد اطلاعاتی بر نگرش به یادگیری مجازی همسو می‌باشد.در تبیین این یافته می‌توان گفت که امروزه اغلب هرجا به موضوع آموزش پرداخته شده، بیشتر تلاش ها بر توجیه استفاده از آن به عنوان ابزار ارتقاء فردی بوده است که این دوران دیگر به سر آمده؛ اما گرایش به رویکرد تکنولوژی های نوین آموزشی، زمینه ساز ایجاد تحول فردی، دگردیسی جمعی و بهبود سازمانی شده است. بنابراین در نظام های پیشرفته تعلیم و تربیت، معلم در نقش حرفه ای خود صلاحیت ها و مهارت ها و توانایی هایی را باید کسب کند که بتواند علاوه بر تغییر در سطح تلقی و نگرش به آموزش، در میدان عمل باعث تغییر در میزان یادگیری فراگیران نیز باشد. لازمه ایفای چنین نقشی وجود معلمانی توانمند و ماهر در زمینه موضوع های سواد اطلاعاتی و بکارگیری شیوه های نوین آموزش مجازی است تا با برخورداری از دانش و مهارت های لازم جهت تاثیر گذاری بر روند یاددهی – یادگیری بتوانند از انواع مهارت های مرتبط و متناسب با درس و محتوا بهره مند شوند و فرایند یادگیری از راه دور را اثربخش و جذاب تر نمایند.

نتایج فرضیه دوم نشان داد که، سواد اطلاعاتی بر کیفیت زندگی معلمان تاثیرگذار می باشد. این یافته با نتایج پژوهشهای صیدمرادی (Sidmoradi,2022)، بینشیان و همکاران(Binshian et al,2020)، هدایتی خوشمهر و همکاران(Hedayati Khoshmehr et al,2018)، هریانتو و همکاران(Harianto et al,2022)، شاهیر و همکاران (Shahir et al,2016) از لحاظ تاثیر سواد اطلاعاتی بر کیفیت زندگی همسو می‌باشد.در تبیین این یافته می‌توان گفت که جامعه امروزي با سرعت در حال دگرگونی و تغییر است. به ندرت زمانی از زندگی پیدا می شود که در معرض تغییر نباشد. روشن است که آموزش و پرورش و آنچه با آن در ارتباط است نیز از این تغییرات برکنار نمانده و نخواهد ماند. معلم در عصر مجازي به تبع جهان متغير، بايد با توسل به سواد اطلاعاتی اين تغييرات را تحليل، نقد و ارزيابي كند تا بتواند در موقعيت مبهم تصميمات مقتضي بگيرد. معلمان بايد بدانند در چه شرايط متحول جهان زندگي مي كنند و فكر و عمل خود را به مرزهاي جغرافيايي محدود نكنند. از قدرت خلاقيت برخوردار باشند و بتوانند حداكثر استفاده را از آن داشته باشند. البته معلمان در اين مسير بايد توشه هاي لازم و ضروري را به همراه داشته باشند و از قبل خود را مهياي برخورد با موقعيت هاي موجود و متغير كنند. معلم در اين راه بايد هم از بعد علمي و هم از بعد روحي مجهز باشد در غير اينصورت در اين مسير مبهم معلوم نيست كه بتواند به سر منزل مقصود برسد. زيرا نداشتن آمادگي روحي و علمي و فقدان اعتماد به نفس و ورود معلم به دنياي متفاوت كلاس هاي امروزي يك معضل براي وي مي شود كه فنون و ابزارهاي مناسب را براي حركت در كلاس درس در اختيار ندارد. به معلمان گفته مي شود كه براي حركت دو بعد را در خود آماده سازند؛ اول كسب ويژگيهاي نظري و علمي و دوم كسب ويژگي هاي حرفه اي معلمي.

نتایج فرضیه سوم نشان داد که، کیفیت زندگی معلمان بر نگرش به یادگیری مجازی تاثیرگذار میباشد. این یافته با نتایج پژوهش های هدایتی خوشمهر و همکاران(Hedayati Khoshmehr et al,2018)، حبیبی و خدایاری شوطی(Habibi and Khodiari Shawti,2015)، کاراگزوقلو و گزر (Karagxoglu and Gezer,2022)، فیلیپسن و همکاران (Philipsen et al,2019) از لحاظ تاثیر کیفیت زندگی بر نگرش به یادگیری مجازی همسو می‌باشد.در تبیین این یافته می‌توان گفت که به منظور اتخاذ راهبردهاي مؤثر و پياده سازي موفق يادگيري مجازی در هر مؤسسه آموزشی، ضروري است كه نگرش معلمان نسبت به يادگيري مجازی مشخص شود زيرا عليرغم مزايايي كه توسط يادگيري مجازی امكان پذير مي گردند، اين فناوري به علت نگرش فناوري-هراسانه و ناآشنايي مناسب با آن معمولاً با احتياط، ترديد و مقاومت نگريسته مي شود. بنابراين، درك نگرش كاربران نسبت به فنآوري يادگيري، از جمله نگرش مدرسان، ما را قادر به يادگيري موثرتر، كارآمد تر و جذاب تر مي سازد. لذا، اندازه گيري نگرش براي عملي كردن هرگونه تغيير از طريق فنآوري بسيار ضروري است. در نظام آموزشی موفق، معلمان نقش حیاتی دارند و عملکرد خوب دانش آموزان به سلامت روانی، کارایی نحوه ي تدریس معلمان و کیفیت زندگی آنها وابسته است. و مهمترین آسیب های نظام آموزش و پرورش، کم توجهی به قلمرو حرفه ای و بی توجهی به کیفیت زندگی کاری معلمان است. معلمان به دلیل تاثیرات مستقیم آموزشی و تربیتی بر فرزندان خانواده ها، در پرورش نسل های آتی هر جامعه نقشی بی بدیل یافته اند. بنابراین شناسایی عواملی که سبب بهبود کیفیت زندگی شغلی معلمان می شود لزوم رشد شایستگی کارایی، اثربخشی و توامندسازي هرچه بیشتر آنها را ضروري می نماید.

لذابا توجه به موارد مطرح شده و یافته های پژوهش پیشنهاد می گردد:

-نقش تاثیر گذار روش تدریس مجازی به تمامی معلمان گوشزد شود و آموزش های کاربردی وعملی جهت آشنایی و یادگیری هر چه بیشتر کلیه معلمان و استفاده درست از آن در کلاس درس فراهم شود.

- تلاش شود تا دوره های عمومی سواد اطلاعاتی (آموزش سواد اطلاعاتی با سرفصل های يکسان، ساعت مشخص و معلم خاص) به سمت دوره های يکپارچه سواد اطلاعاتی (آموزش سواد اطلاعاتی به صورت ادغام شده با کلیه دروس و گسترش آن در برنامه درسی)هدایت شود.

- شناسایی نیازهای مدرسان در تمام ابعاد دانش، نگرش و مهارتهای مورد نیاز ایشان در زمینه آموزش های مجازی جهت ایجاد احساس رغبت در به ‌کارگیری یادگیری الکترونیکی مورد توجه قرار گیرد.

- توجه به تسهیلات آموزشی، وضعیت کلاس های درس و نیز توجه به مقاطع مختلف آموزشی به عنوان زنجیره ای معنادار در ارتقای سطح سواد اطلاعاتی معلمان مورد توجه قرار گیرد.

- دادن فرصت و آزادی عمل به معلمان در خصوص تمایل به کاربرد آموزش‌های چندرسانه‌ای در جهت استفاده بهینه از فناوری اطلاعات مورد توجه قرار گیرد. 

- به معلمان و مربيان آموزشي، به کارگيري روش هاي تدريس مجازی به عنوان يک راه حل براي برطرف کردن مشکلات آموزشي پيشنهاد ميشود. بايد معلمان آموزش هاي لازم را در اين زمينه ببينند و تيم آموزش و پرورش استفاده از اين روش را مورد حمايت قرار دهد. کاربرد اين روش توسط معلم مستلزم صبر و بردباري و دقت است.

- با مطالعه و تحقیق عملکرد مدارس موفق در زمینه استفاده از فناوري هاي اطلاعات، راهبردهای جدید استفاده و به کارگیري این فناوري ها در انجام امور مدارس، به معلمان آموزش داده شود.

- برگزاری دوره هاي آموزشی در زمینه فناوري هاي اطلاعات و ارتباطات متناسب با نیازهاي هر معلم با توجه به درس مورد تدریس که در بهبود توانمندی آنان، تاثیر بسزائی داشته باشد مورد توجه قرار گیرد.

References

Alinejad, Mehrangiz; Sarmadi, Mohammadreza; Zandi, Bahman and Shabiri, Mohammad (2018). Examining the level of information literacy and its role in the process of teaching electronic learning of students. Information Research and Public Libraries, 16(65), 337-371.

Azimpour, Ehsan and Jalilian, Soheila (2018). Causal model of the effect of job toughness on teachers' job enthusiasm with the mediating role of innovative work behaviors. Recent Advances in Behavioral Sciences, 4(31), 21-42.

Binshian, Bahar, Zeresaz, Mohammad and Mohammad Hosni, Nasreen (2019). The role of information literacy in using diverse teaching approaches for primary school teachers. Journal of Library and Information Science, 10(1), 205-223.

Chen, M., Zhou, C., Man, S., Li, Y.(2022). The role of school ICT construction and teacher information literacy in reducing teacher burnout: Based on SEM and fsQCA. Education and Information Technologies

Derakhshan, Tahir (2019). Examining the level of teachers' satisfaction with virtual in-service training and its effect on the professional skills of teachers in Nair region. The first engineering and technology conference (Farda School). Tabriz.

Esmaili, Neda, Khakzadian, Mehdi and Golafshani, Ali (2019). Examining the relationship between the quality of work life and the motivation to progress with the self-efficacy of the students of Mazandaran Provincial Police Command. Mazandaran Police Science Quarterly, 11(42), 19-40

Ghasemzadeh, Ali (2004). Investigating the effect of Davis' method of career counseling on the quality of work life of Isfahan Municipality employees. Master's thesis in career counseling. Islamic Azad University, Isfahan branch.

Gunjan, N. (2014). ICT Based Education: A Paradigm shift in India. Techno LEARN: 4(1),15-26

Habibi, Hamdollah and Khodayari Shawti, Saeed (2014). The relation of information literacy and access to facilities with attitude towards e-learning in students of Urmia University of Medical Sciences. Education in Medical Sciences, 15(1), 1-8.

Habibi, Hamdollah and Khodayari Shawti, Saeed (2014). The relation of information literacy and access to facilities with attitude towards e-learning in students of Urmia University of Medical Sciences. Education in Medical Sciences, 15(1), 1-8.

Hedayati Khoshmehr, Aziz, Qasim-zadeh Alishahi, Abolfazl and Maliki, Shiva (2017). The degree of preparation of students and the attitude of professors towards the implementation of electronic learning system. Information Management, 4(4), 181-157.

Heriyanto,H., Christiani, L., Rukiyah,R. (2022). Lecturers’ information literacy experience in remote teaching during the COVID-19 pandemic. PLoS ONE, 17(3).54-99.

KARAGÖZOĞLU,N., GEZER,U.(2022). An Investigation of the Relationship Between Digital Literacy Levels of Social Studies Teacher Candidates and Their Attitudes Towards Distance EducatiON. Educational Policy Analysis and Strategic Research, 17(1),218-235

Karmi, Azadullah, Ghorbani, Marzieh and Abdolazadeh, Elnaz (2019). Attitude towards electronic learning in the days of Corona and investigating its relationship with media literacy. The second national educational technology conference; Opportunities, challenges and achievements. Hamedan. Bu Ali Sina University.

Kodkhoda, Saeed and Nasti Zaei, Nasser (2020). The relationship between teachers' information literacy and attitude towards virtual learning during the covid-19 pandemic. Educational Technology Quarterly, 16(1), 1-12.

Kohistani Nejad Tari, Azar Dokht, Abazari, Zahra and Mirhosseini, Zahra (2017). Technology literacy of teachers in the document of the national curriculum of education and training in the field of training and learning work and technology. Educational Technology, 12(2), 159-149.

Mazloumi Mahmoudabad, Saeed, Zarezadeh, Rehane, Khodayarian, Mehsa and Falahzadeh, Hossein (1400). Investigating the quality of professional life of teachers in Mehriz city. Bimonthly scientific-research journal of Tolo Health, 20(85), 1-11.

Moghadzadeh, Hassan, Yamin Firoz, Musa and Ali Mohammadi, Khadijah (2015). Investigating the relationship between information literacy skills and teachers' effectiveness: a case study of primary school teachers in Sari city. Library and information research, 6(1), 320-306.

Mojallal, M., Asadzadeh, S., Nnory, A. (2018).The effect of teachers' information literacy on web-based learning of primary students in Maragheh city in 1396. Information and Communication Technology in Educational Sciences, 8(31), 169-192. Persian.

Mousavi, Haditha (2016). The relationship between organizational commitment and spirituality among primary teachers in Behshahr. Master's thesis of educational research. Islamic Azad University, Naka branch.

Naghavi, MA. (2007).Study of teachers and students’ attitude toward E-learning: surveying in Iran’s E-learning universities. Journal of Research and Planning in Higher Education. ,13 (1), 157-176. Persian.

Nedai, Tahereh and Nemati, Faeze (2021). The relationship between information literacy, the level of familiarity and the use of information technology with the performance of sports coaches (Khermani and Hamgani. Information Management Sciences and Techniques, 7(28), 249-234.

Philipsen, B., Tondeur, J., Pareja Roblin, N., Vanslambrouck, S., & Zhu, C. (2019). Improving teacher professional development for online and blended learning: A systematic meta-aggregative review. Education Tech Research Dev, 67, 1145–1174.

Piri, Musa, Mehdipour, Maryam and Babaei, Shahla (2018). The role of secondary school teachers' knowledge, attitude and skills in using information technology in the teaching-learning process. Scientific Research Quarterly of Teaching Research, 7(2), 1-20.

Pongsakdi, N., Kortelainen, A.,Veermans, M. (2021).The impact of digital pedagogy training on in-service teachers’ attitudes towards digital technologies. Educ Inf Technol, 26, 5041–5054.

Radmanesh, Neda; Jamshidian, Abdul Rasul and Rajaipour, Saeed (2015). Investigating the relationship between information literacy and the level of creativity of education teachers of public and non-profit high schools in Khomeini Shahr city in the academic year 90-91. Scientific Quarterly, 9(32), 7-18.

Rastegarpour,H., Mansouri, V., & Zolqdari, P. (2016). Investigating the competencies of communication and information based on teacher technology in the teaching-learning process. Quarterly Journal of Educational Psychology, 7(4), 74-58. (In Persian).

Sadeghzadeh, Marzieh and Ramezani, Marzieh (2020). The relationship between teachers' attitudes towards technology and their adaptation to the first course of virtual education in the covid-19 pandemic: the mediating role of teacher's adequacy and anxiety towards the use of technology in the classroom. Studies in Teaching and Learning, 13(1), 20-36.

Saidmoradi, Narges (2022). Evaluating the quality of teachers' electronic teaching and their information literacy and predicting the academic apathy of second high school boys in Ilam. Studies in Psychology and Educational Sciences, 10(40), 15-35.

Shahira ,El., Marx Gómez, J., Ivanov, D.(2016). Exploring instructors’ technology readiness, attitudes and behavioral intentions towards e-learning technologies in Egypt and United Arab Emirates. Educ Inf Technol

Turkman, desire; Ismaili Givi, Mohammadreza; Hakimzadeh, Rizvan and Hashi, Daud (2015). Investigating the mediating role of information literacy in the relationship between learning style and academic performance. Academic Library and Information Research Journal, 51(4), 92-69.