بررسی تطبیقی سبک روح¬الارواح سمعانی و کشف¬الاسرار میبدی (در سه سطح زبانی، ادبی و فکری)

الموضوعات : پژوهش های نقد ادبی و سبک شناسی

سکینه ایزدی شریف آباد ¹ (دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی،واحد تهران جنوب ،دانشگاه آزاد اسلامی،تهران ،ایران.)
عفت نجار نوبری ² (Department of English, Islamic Azad University , South Tehran Branch, Tehran, Iran)
فریده محسنی هنجی ³ (دانشکده زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد جنوب)

تاريخ الإرسال : 24 الأربعاء , رمضان, 1445 تاريخ التأكيد : 06 السبت , صفر, 1446 تاريخ الإصدار : 14 الأحد , صفر, 1446

الکلمات المفتاحية: سبک¬شناسی, احمد سمعانی, رشیدالدّین میبدی, روح¬الارواح, کشف-الاسرار‌‌.,

ملخص المقالة :

روح¬الارواح سمعانی و کشف¬الاسرار میبدی دو اثر در ادبیات عرفانی فارسی هستند که اوّلی به شرح اسماءالحسنی می¬پردازد و دومی تفسیر قرآن کریم است‌‌. با وجود این که اساس کار دو نویسنده با یک¬دیگر متفاوت است می¬توان گفت میبدی در تفسیر خود از روح¬الارواح سمعانی تأثیر پذیرفته است و نثر میبدی، از نظر ویژگی¬های سبکی شباهت زیادی به¬ویژه در نوبت الثالثه، به نثر روح¬الارواح دارد‌‌. نثر آهنگین و مسجّع سمعانی در روح¬الارواح، تأثیر شگفت¬انگیز بر نثر میبدی داشته است‌‌. نگارندگان در این پژوهش به این نتیجه رسیده است که تشابهاتی در سه سطح زبانی، ادبی و فکری میان روح¬الارواح و کشف¬الاسرار وجود دارد‌‌. کاربرد واژه‌های سرۀ فارسی و ایجاز در کلام از شباهت¬های زبانی دو کتاب است‌‌. استفاده از صنایع ادبی مثل سجع، تمثیل، تشبیه، استعاره و بهره¬گیری از شیوۀ مناظره و شعر در خلال نثر از اشتراکات ادبی این دو کتاب است‌‌. درنهایت، بیان مطالب به شیوۀ واعظان و مجلس¬گویان و تأثیر از مکتب عارفانۀ ابوسعید ابوالخیر و پرهیز از تعصّبات خشک و زاهدانه از مشترکات فکری سمعانی و میبدی است.

المصادر:

• آذرنوش، آذرتاش (1375) تاریخ ترجمه از عربی به فارسی، تهران: سروش.
• انزابی¬نژاد، رضا (1376) نواخوان بزم صاحبدلان، گزیدۀ کشف¬الاسرار و عدّه¬الابرار، چاپ چهارم، تهران: جامی‌‌.
• پورجوادی، نصرالله (1385) زبان حال، تهران: هرمس.
• جبری، سوسن، محمّدی، عباسقلی، تقوی، محمّد (1388) «اشکال، ساختار و کارکرد تمثیل در تفسیر عرفانی میبدی»، مجلّۀ جستارهای ادبی، شمارۀ 164، صص 17-42‌‌.
• خرّمشاهی، بهاء الدّین (1374) زبان اهل اشارت، مجموعه مقالات دربارۀ تفسیر کشف¬الاسرار و عدّه¬الابرار تألیف ابوالفضل رشیدالدّین میبدی، یزد: انتشارات یزد.
• دانش¬پژوه، محمّدتقى (1346) «روح¬الارواح سمعانی»، مجله دانشكده ادبيات و علوم انسانى دانشگاه تهران، سال ۱۵، شمارۀ ۲ ـ ۳، صص 407 تا 418.
• رکنی یزدی، محمّدمهدی (1387) لطایفی از قرآن کریم، برگزیدۀ کشف¬الاسرار و عدّه¬الابرار، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
• روان فرهادی، عبدالغفور (1377) خواجه عبدالله انصاری، ترجمۀ مجدالدّین کیوانی، تهران: مرکز.
• ریاحی، محمّدامین (1375) بگشای راز عشق، گزیدۀ کشف¬الاسرار میبدی، چاپ دوم، تهران: انتشارات سخن.
• زرّین¬کوب، عبدالحسین (1362) نقش بر آب، تهران: انتشارت سخن.
• سُبْكى، عبدالوهّاب¬بن¬على (1964 م.) طبقات الشافعيه الكبرى، قاهره: چاپ محمود محمد طناحى و عبدالفتاح محمّد حلو.
• سرمدی، مجید، شیخ، محمود (1387) «توصیف شیوۀ میبدی در تفسیر عرفانی قرآن»، فصل¬نامۀ پژوهش¬های ادبی، سال 5، شمارۀ 21، صص 69-88.
• سمعانى، شهاب¬الدّین ابوالقاسم احمدبن ابی المظفر منصور (1368) روح¬الارواح فى شرح اسماء الملك الفتّاح، چاپ نجيب مايل هروى، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی‌‌.
• شریعت، محمّدجواد (1383) سخنان پیر هرات، چاپ هشتم، تهران: امیرکبیر.
• ـــــــــــــــــــــ (1363) فهرست کشف¬الاسرار، چاپ اوّل، تهران: امیرکبیر.
• شمس، حامد، براتی خوانساری، محمد (1399) «تحلیل زبان عرفانی روح¬الارواح سمعانی بر اساس نشانه¬شناسی لایه¬ای»، مطالعات عرفانی، شمارۀ 31، صص 209-238.
• فروزانفر، بدیع¬الزّمان (1373) شرح مثنوى شريف، دفتر ۱، جزء سوم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
• قاسم¬پور، محسن (1381) پژوهشی در جریان¬شناسی تفاسیر عرفانی، تهران: موسسۀ فرهنگی ثمین.
• محیط طباطبایی، محمّد (1328) داستان تفسیر خواجه عبدالله انصاری، مجلۀ دانش، سال اوّل، شماره¬های 2 و 3، صص 193 تا 200 و صص 243 تا 245.
• مرتضایی، عزّت¬الله (1389) میبدی و تفسیر کشف¬الاسرار، چاپ اوّل، تهران: خانۀ کتاب.
• مسرّت، حسین (1389) پرده‌گشا، رازنما (مروری بر زندگی و آثار رشیدالدّین میبدی)، تهران: همشهری‌‌.
• میبدی، ابوالفضل رشیدالدّین (1382) کشف¬الاسرار و عدّه¬الابرار، معروف به تفسیر خواجه عبدالله انصاری، به سعی و اهتمام علی اصغر حکمت، تهران: امیرکبیر.
• نوری، سیّد مسعود (1375) «روح¬الارواح فی شرح اسماء الملک الفتّاح»، نامۀ مقید، شمارۀ 7، صص 216- 224‌‌.