جُستاری در مقایسه و تحلیل روایات حماسی و تاریخی دورة قاجار( با تأکید بر شهنشاهنامة عنوان نگار و ناسخ التّواریخ سپهر)

الموضوعات :

ثریا شهابی پور احمدی ¹ , سید امیر جهادی حسینی ² , حمیدرضا خوارزمی ³ , جمشید روستا ⁴

1 - دانش‌جوی دکترای زبان و ادبیّات فارسی، دانش‌گاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران
2 - دانشیار زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان
3 - دانش‌یار بخش زبان و ادبیّات فارسی، دانش‌کدۀ ادبیّات و علوم انسانی، دانش‌گاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران
4 - دانش‌یار بخش تاریخ، دانش‌کدۀ ادبیّات و علوم انسانی، دانش‌گاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران

تاريخ الإرسال : 11 الخميس , صفر, 1446 تاريخ التأكيد : 20 السبت , صفر, 1446 تاريخ الإصدار : 20 السبت , صفر, 1446

الکلمات المفتاحية: ناسخ التّواریخ, شهنشاهنامة عنوان نگار, مقایسه, روایت حماسی, روایت تاریخی,

ملخص المقالة :

احتمالی این شباهت¬ها و تفاوت¬ها، مورد مداقّه و بررسی قرار گیرد. نتایج حاصل از این بررسی نشان¬ می¬دهد علّت در طول تاریخ، کشور ما همواره شاهد منازعات سیاسی و صحنة درگیری¬های نظامی فراوانی بوده ¬است. این وقایع، علاوه¬ بر تَبَعات و پیامد¬های خاصِّ اجتماعی، نظامی و سیاسی، زمینة خلق آثار حماسی زیادی را در ادبیّات غنی ما فراهم نموده است. دورة قاجار نیز از پُر بَسامدترین دوره¬های سیاسی، نظامی و اجتماعی بود که جِلوه¬های آن در تاریخ ادبیّات حماسی و روایی مـا به خوبی قابل مشاهده است. از جملة این آثار، کتاب شَهنشاه¬نامه، اثر منشی و ادیب بانفوذ دوران قاجار، میرزا تقی¬خان عنوان¬نگار می¬باشد. روایت حوادث این عصر از منظر ادیبی که خود و اجدادش از نزدیک شاهد آن بوده¬اند، دیدگاه تازه¬ای را به ما می¬بخشد که شایسته است مورد بررسی و تحقیق قرار گیرد. نگارندگان در جُستار پیشِ رو، کوشیده¬اند ضمن بررسی وقایع تاریخیِ منظوم در اثر یادشده، روایت این وقایع را با کتاب ناسخ¬التواریخ اثر لسان¬الملک سپهر، مورّخ نامیِ عصر قاجار مقایسه نمایند، تا شباهت¬ها و تفاوت¬های این دو اثر از لحاظ روایت¬های تاریخی آشکار گردد؛ هم¬چنین چراییِ شباهت¬ها و تفاوت¬های روایات، در دو اثر عمدتاً به این موارد مربوط است: استفاده از منابع مشترک یا متفاوت، خطای انسانی، قهرمان¬¬پروری در حماسه¬ها، شرایط زمانی و مکانی متفاوت در دو روایت، اهداف متفاوت راویان. روش تحقیق این جُستار تحلیل و توصیف محتوای کیفی است و گردآوری اطّلاعات از طریق فیش برداری صورت گرفته ¬است.

المصادر:

– صالحی، پریسا و قدرت¬الّه طاهری. (1403). «معرّفی ادبیّات تاریخی به عنوان یکی از انواع ادبی فارسی»، متن-شناسی ادب فارسی، شمارة اوّل، صص 35-17
– صفا، ذبیح الله. (1363). حماسه¬سرایی در ایران، تهران: امیرکبیر، چاپ چهارم.
– عبدالرّزاق مفتون دُنبُلی. (1389). مآثر سلطانیّه، تهران: مؤسسة انتشاراتی روزنامة ایران.
– عسکری، حسین. (1401). روستازادگان دانشمند، تهران: انتشارات سورة مهر.
– فضل¬الله شیرازی خاوری. (1380). تاریخ ذوالقرنین، تصحیح ناصر افشار، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.ٍ
– گرین، کیت و لیپهان، جیل. (1383). درس¬نامة نظریه و نقد ادبی، ترجمة گروه مترجمان، تهران: روزنگار.
– مارتین، والاس. (1382). نظریّه¬های روایت، ترجمة محمّد شهبا، تهران: هرمس.
– محمّدتقی سپهر. (1377). ناسخ التّواریخ قاجاریّه، به اهتمام جمشید کیانفر، تهران: انتشارات اساطیر.
– مدّبری، محمود و نجمه حسینی سروری. (1387). « از تاریخ روایی تا روایت داستانی»، پژوهش¬نامة زبان و ادب فارسی، شمارة 2، صص 28 – 1.
_ مصاحب، غلامحسین. (1381). دایرة المعارف فارسی، جلد دوم، تهران: چاپخانۀ سپهر، چاپ سوم.