شناسایی بحرانهای کلیدی مؤثر بر توسعه شهر اوشان، فشم، میگون با رهیافت آیندهنگاری
الموضوعات : فصلنامه آینده پژوهی شهری
کرامت اله زیاری
1
,
سید امیر میر محمد حسین فشمی
2
,
سید محمدرضا شهبازی
3
1 - استاد گروه جغرافیای انسانی و برنامهریزی، دانشكده جغرافيا، دانشگاه تهران، ایران.
2 - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
3 - دانش آموخته¬ی کارشناسی ارشد مدیریت، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام (ره) شهر ری، ایران.
الکلمات المفتاحية: بحران, آینده¬نگاری, ماتریس اثرات متقابل, نرم¬افزار میک¬مک, شهر اوشان, فشم, میگون.,
ملخص المقالة :
امروزه متأثر از رشد شهرنشینی، افزایش جمعیت شهری و در پی آن افزایش تراکم جمعیتی در سطح شهرها، سوانح و بحرانهای طبیعی و انسانساخت و آسیبپذیریهای ناشی از آنها نیز رو به فزونی یافته است. دراین‌بین، علم آیندهنگاری بیش از هفتادسال است که یکی از تمرکزهای اصلی خود را به آمادگی در برابر بحرانها و وقایعی که باعث غافلگیری در آینده خواهد شد، معطوف کرده است. بدین ترتیب، آیندهپژوهی و برنامهریزی بر مبنای تحلیل دادهها، زیربنای مدیریت بحرانهاست. طوری که شناخت وضعیت موجود و تجزیهوتحلیل عوامل مؤثر در ایجاد شرایط بحرانی در زمان وقوع بحران، فرصت توانایی لازم برای مدیریت کارآمد بحران را فراهم میکند. بدین ترتیب، پژوهش حاضر در راستای شناسایی بحرانهای کلیدی مؤثر بر توسعه شهر اوشان، فشم، میگون با بهرهگیری از رهیافت آیندهنگاری انجام‌گرفته است. در این پژوهش با ماهیت توصیفی- تحلیلی، ابتدا با استفاده از تکنیک پویش محیطی، بحرانهای بالقوه مؤثر بر توسعه شهر اوشان، فشم، میگون شناسایی‌شده و در ادامه بر اساس پرسشنامه توزیع‌شده بین متخصصان و نخبگان مرتبط با محتوای این پژوهش، در چارچوب ماتریس اثرات متقابل و در محیط نرمافزار میکمک، تأثیرگذاری و تأثیرپذیری مستقیم و غیرمستقیم هرکدام از بحرانها سنجیده شده و با توجه به امتیاز تأثیرگذاری و تأثیرپذیری آنها، بحرانهای کلیدی به دست آمدند. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که مهاجرت افراد بومی، تضادهای فرهنگی ناشی از ورود قومیتهای مختلف به شهر، زلزله، رانش زمین، سیلاب شهری، ریزش کوه، بهمن، مسدود شدن راههای مواصلاتی، حمله حیوانات وحشی، آتشسوزی، ریزش ساختمانهای ناایمن و بیدوام، بیاعتمادی نسبت به نهادهای متولی شهر، ناهماهنگی و ناسازگاری میان نهادهای متولی توسعه شهر و نبود آموزشهای لازم در باب مواجه با رخدادها، ازجمله بحرانهای بالقوه مؤثر بر توسعه شهر اوشان، فشم، میگون محسوب میشوند که از بین آنها بحرانهای زلزله، رانش زمین، ریزش کوه، سیلاب شهری و بهمن بهعنوان بحرانهای کلیدی شهر هستند.
منابع
افشارمنش، حمیده؛ حجازی¬زاده، زهرا و علیجانی، بهلول. (1400). آینده¬پژوهی بحران افزایش دمای سطح زمین و کاهش آسایش اقلیمی شهروندان در کلان¬شهر تهران. تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی. 21 (61). صص 16-1. https://doi.org/10.52547/jgs.21.61.1
بایرام‌زاده، نیما؛ و شهسوار، امین. (1402). اولویت‌بندی مناطق شهری از منظر شاخص‌های کالبدی و محیط‌زیستی زیست‌پذیری (نمونه موردی: مناطق 5 گانه شهر ارومیه). توسعه پایدار شهری، 4(11)، 17-31. https://doi.org/10.22034/usd.2023.706523
حافظی، رضا و اسمعیل¬زاده، حمید. (1393). راهنمای سناریونگاری؛ بخش اول: مقدمه و تعریف مسئله. بر اساس مقاله¬ای از بی¬شاپ. https://www.bpums.ac.ir
ذوالفقارزاده کرمانی، محمدمهدی؛ حاجی احمدی، علی؛ اسمعیلی گیوی، محمدرضا و خاشعی ورنامخواستی، وحید. (1401). شناسایی و تحلیل تاثیر متقابل پیشران¬های مؤثر در سناریوهای آینده سرگرمی در صداوسیما. جامعه¬شناسی سیاسی ایران. 5 (12)، صص 2776-2758. https://doi.org/10.30510/psi.2022.310699.2473
زیاری، کرامت¬اله؛ رجایی، سید عباس و داراب خانی، رسول. (1402). الگوی مناسب مدیریت بحران سیلاب شهر ایلام. توسعه پایدار محیط جغرافیایی. 5 (9)، صص 89-72. https://doi.org/10.48308/SDGE.2023.230355.1114
سنایی، مجید؛ وفادارسورکی، رضا و کارامدپیشه، یونس. (1401). ارزیابی میزان آسیب¬پذیری شهری به¬منظور مدیریت بحران¬های طبیعی (زلزله)، مورد پژوهی: منطقه 12 شهر تهران. شباک. 8 (6)، صص 106-93. https://www.sid.ir/paper/1059450/fa
شهرداری شهر اوشان، فشم و میگون. (1402).
قدمی، مهدی؛ محمودزاده، امیر و غازی، ایران. (1402). طراحی الگوی راهبردی مدیریت بحران زلزله با رویکرد آینده¬نگاری و باهدف کاهش آسیب-پذیری اقتصادی؛ مطالعه موردی منطقه 22 شهر تهران. دانش سرمایه¬گذاری. 12 (4)، صص 636-607. https://jik.srbiau.ac.ir/article_21904_d301ad6230cb000fc5438ed99462ef36.pdf
قنبری، سعید و آزاد دوست، مصطفی. (1396). کارکردها و رویکردهای رسانه در مدیریت بحران. مدیریت رسانه. 31، صص 38-27. www.mediamgt.ir/article_165345_b8444d3ba3ecbfc1767c77812681cf63.pdf
کاظمیان، غلامرضا؛ صالحی، اسماعیل؛ ایازی، محمدهادی؛ سعیدی رضوانی، نوید؛ نوذرپور، علی؛ عبدالهی، مجید؛ ایمانی جاجرومی، حسین و مصطفوی، سید رضا. (1393). مدیریت شهری: مبانی و حوزه¬ها (جلد 1). تهران: نشر تیسا.
کریمی باصری، صادق و شهاب¬زاده، مرجان. (1401). شناسایی پیشران¬های مؤثر بر مدیریت بحران در بافت مرکزی شهر شیراز با رویکرد پدافند غیرعامل. مدیریت بحران. https://www.joem.ir/article_702186_1ad62b959ed3bc582b8170d7da87a8bc.pdf
مرکز مطالعات و برنامه¬ریزی شهر تهران. (1395). بررسی جایگاه آینده¬نگاری و آینده¬پژوهی در مدیریت بحران شهری. معاونت مطالعات و برنامه¬ریزی امور زیرساخت و طرح جامع. شهرداری تهران. www.researchgate.net
مرکز مطالعات و برنامه¬ریزی شهر تهران. (1399). شناسایی نیروهای پیشران تأثیرگذار برآینده¬نگاری مدیریت ایمنی و آتش¬نشانی شهر تهران طی پانزده سال آینده (1413-1398) به روش پویش محیطی. معاونت مطالعات و برنامه¬ریزی امور زیرساخت و طرح جامع، شهرداری تهران. www.researchgate.net
ملکی، سعید و مودت، الیاس. (1402). تحلیلی بر مدیریت بحران شهری ناشی از زلزله با تأکید بر شاخص کالبدی (مطالعه موردی: استان ایلام). مطالعات توسعه پایدار شهری و منطقه¬ای. 4 (6)، مقاله آماده انتشار. https://www.srds.ir/article_190290.html
موسوی، میرنجف؛ ذوقی بارانی، کاظم؛ جهانگیرزاده، جواد؛ امیدوارفر، سجاد؛ و بایرام‌زاده، نیما. (1402). مکان‌یابی بیمارستان با استفاده از روش فازی و رویکرد پدافند غیرعامل (مطالعه موردی: شهر ارومیه). پدافند غیرعامل، 14(1)، 129-138. https://pd.ihu.ac.ir/article_207886.html
موغلی، مرضیه؛ رضایی، احمد و عفیفی، محمد ابراهیم. (1402). درک عدم قطعیت¬های آینده وضعیت طرح¬های توسعه شهری در ایران در چارچوب برنامه¬ریزی سناریو (موردمطالعه: طرح جامع شهر نورآباد). آینده¬پژوهی شهری. 3 (3)، صص 24-1. https://doi.org/10.30495/UF.2023.1976829.1082
میر محمدحسین فشمی، سید امیر و محتشم امیری، سعیده. (1401). نگاهی بر نقش فضای شهری در ارتقای کیفیت روابط اجتماعی (مطالعه موردی: شهر فشم). دومین کنفرانس بین¬المللی معماری، عمران، شهرسازی، محیط¬زیست و افق¬های هنر اسلامی در بیانیه گام دوم انقلاب. https://civilica.com/doc/1614169
میر محمدحسین فشمی، سید امیر. (1401). بررسی ویژگی¬های واحد همسایگی در بافت قدیم و جدید محله¬های فشم و میگون نو و تطبیق آن¬ها با اصول شهرسازی اسلامی و دوران مدرن غرب. پایان¬نامه کارشناسی ارشد برنامه¬ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال، تهران.
واعظی، هما؛ غفاری گیلانده، عطا و محمدی، علیرضا. (1402). تعیین پیشران¬های کلیدی مؤثر بر مدیریت مخاطره مبتنی بر ساختار با رویکرد آینده-پژوهی (مطالعه موردی: شهر اردبیل). جغرافیا و روابط انسانی، 6 (3)، 834-805. https://doi.org/10.22034/GAHR.2023.406583.1910
References:
Afsharmanesh, H., Hejazizadeh, Z., & Alijani, B. (2021). Future study of the crisis of rising earth surface temperature and decreasing climatic comfort of citizens in Tehran metropolis, Applied Research of Geographical Sciences, 21(61), 1-16. https://doi.org/10.52547/jgs.21.61.1. [In Persian]
Aubrecht, Ch., Freire, S., Fröhlich, J., Rath, B., & Steinnocher, K. (2014). Integrating the Concepts of Foresight and Prediction for improved Disaster Risk Management, Proceedings of the 8th International ISCRAM Conference – Lisbon, Portugal, https://www.researchgate.net.
Bayramzadeh, N. & Shahsavar, A. (2023). Prioritization of Urban Regions from the Perspective of Physical and Environmental Indicators of Livability (Case Study: 5 Regions of Urmia). Journal of Urban Sustainable Development, 4(11), 17-31. doi: 10.22034/usd.2023.706523[In Persian]
Dixon, T., Montgomery, J., Horton-Baker, N., & Farrelly, L. (2018). Using urban foresight techniques in city visioning: Lessons from the Reading 2050 vision, Local Economy, 33(8), https://doi.org/10.1177/0269094218800677.
Gall, T., & Allam, Z. (2022). Strategic Foresight and Futures Thinking in Urban Development: Reframing Planning Perspectives and Decolonising Urban Futures, Future Cities Series: Practical Guidance for innovative, resilient and inclusive Cities of the Future, UN-Habitat, https://hal.science/hal.
Ghadami, M., Mahmoudzadeh, A., & Ghazi, I. (2022). Designing a strategic model of earthquake crisis management with a foresight approach and with the aim of reducing economic vulnerability; A case study of District 22 of Tehran, Investment knowledge. 12(4), 607-636. https://jik.srbiau.ac.ir/article_21904_d301ad6230cb000fc5438ed99462ef36.pdf. [In Persian]
Ghanbari, S., Azad Dost, M. (2017). Media functions and approaches in crisis management, Media management, 31, 27-38. www.mediamgt.ir/article_165345_b8444d3ba3ecbfc1767c77812681cf63.pdf. [In Persian]
Hafezi, R., & Esmailzadeh, H. (2014). Screenwriting guide; First part: introduction and definition of the problem, Based on an article by Bishop. https://www.bpums.ac.ir. [In Persian]
Karimi Baseri, S., & Shahabzadeh, M. (2022). Identification of drivers effective on crisis management in the central context of Shiraz city with passive defense approach, Crisis Management, https://www.joem.ir/article_702186_1ad62b959ed3bc582b8170d7da87a8bc.pdf. [In Persian]
Kazemian, Gh., Salehi, I., Ayazi, M. H., Saeidi Rezvani, N., Nozarpour, A., Abdulahi, M., Imani Jajroumi, H., & Mustafavi, S. R. (2014). Urban management: basics and areas (volume 1), Tehran: Tisa Publishing. [In Persian]
Maleki, S., & Mavedat, E. (2022). An analysis of urban crisis management caused by earthquake with emphasis on physical index (case study: Ilam province), Urban and regional sustainable development studies, 4 (6), article ready for publication. https://www.srds.ir/article_190290.html. [In Persian]
Mir Mohammad Hossein Fashmi, S. A. (2022). Investigating the characteristics of the neighborhood unit in the old and new Texture of Fasham and Meygoon Nou neighborhoods and adapting them to the principles of Islamic urban planning and the modern era of the West, Master's Thesis in Urban Planning, Islamic Azad University, North Tehran Branch, Tehran. [In Persian]
Mir Mohammad Hossein Fashmi, S. A., & Mohtasham Amiri, S. (2022). A look at the role of urban space in improving the quality of social relations (Case Study: Fasham city), the second international conference on architecture, civil engineering, urban planning, environment and horizons of Islamic art in the statement of the second step of the revolution. https://civilica.com/doc/1614169. [In Persian]
Mousavi, M., Zoghi Barani, K., Jahangirzadeh, J., Omidvarfar, S., & Bayramzadeh, N. (2023). Hospital Site Selection Using the Fuzzy Method and Passive Defense Approach (Case Study: Urmia City). Passive Defense, 14(1), 129-138. https://pd.ihu.ac.ir/article_207886.html [In Persian]
Municipality of Oshan, Fashm and Meygoon. (2023). [In Persian]
Nazlabadi, E., Maknoon, R., Alavi Moghaddam, M. R., & Daigger, G. (2023). A novel MICMAC approach for cross impact analysis with application to urban water/wastewater management, Expert Systems with Applications, 230, https://doi.org/10.1016/j.eswa.2023.120667.
OECD. (2017). Urban Crises, www.oecd.org/development/humanitarian-donors/docs/urban_crises_oecd.pdf.
Rathi, D., Shiri, A., Cockney, C. (2017). Environmental scan: A methodological framework to initiate digital library development for communities in Canada’s North, Aslib Journal of Information Management, Vol. 69 No. 1, pp. 76-94. https://doi.org/10.1108/AJIM-06-2016-0082.
Rezaei, A., Mogholi, M., & Ebrahim Afifi, M. (2023). Understanding the future uncertainties of the state of urban development plans in Iran in the context of scenario planning (Case study: Noorabad city master plan). Urban Futurology, 3(3), 1-24. https://doi.org/10.30495/UF.2023.1976829.1082. [In Persian]
Salo, A., Tosoni, E., Roponen, J., & Bunn, D. (2022). Using cross-impact analysis for probabilistic risk assessment, Futures & Foresight Science, 4 (2), https://doi.org/10.1002/ffo2.103.
Sanai, M., Vafadarsurki, R., & Karamadpisheh, Y. (2022). Asessment of urban vulnerability in order to manage natural crises (earthquake), case study: District 12 of Tehran, Shabak, 8(6), 93-106. https://www.sid.ir/paper/1059450/fa. [In Persian]
Study and planning center of Tehran city. (2016). Investigating the place of foresight and future research in urban crisis management, Vice President of Studies and Planning for Infrastructure and Master Plan, Municipality of Tehran. www.researchgate.net. [In Persian]
Study and planning center of Tehran city. (2020). Identifying the driving forces influencing the foresight of safety management and firefighting in Tehran during the next fifteen years (2019-2034) by means of environmental scanning, Vice President of Studies and Planning of Infrastructure and Master Plan, Tehran Municipality. www.researchgate.net. [In Persian]
United Nations. (2019). World Urbanization Prospects the 2018 Revision. Department of Economic and Social Affairs Population Division. https://population.un.org/wup.
United Nations. (2020). World Urbanization Prospects: The 2020 Revision, Department of Economic and Social Affairs Population Division. https://population.un.org/wup.
Vaezi, H., Ghafari Gilande, A., & Mohammadi, A. (2022). Determining key drivers effective on structure-based risk management with a future research approach (case study: Ardabil city), Geography and Human Relations, 6(3), 805-834. https://doi.org/10.22034/GAHR.2023.406583.1910. [In Persian]
Voicescu, G., Linty, M., Guey Ler, L., Kaufmann, S., & Della Corte, F. (2023). The Results of a Foresight Exercise: Future Threats and Trends in Crisis Management, Prehospital and Disaster Medicine, 38 (S1):s192-s192. https://doi.org/10.1017/S1049023X23004958.
Ziari, K., Rajaei, S.A., & Darab Khani, R. (2024). Suitable Approach for City Flood Crisis Management: A Case Study of Ilam City, Sustainable Development of Geographical Environment, 5(9), 72-89. https://doi:10.48308/SDGE.2023.230355.1114. [In Persian]
Zulfagharzadeh Kermani, M. M., Haji Ahmadi, A., Esmaili Givi, M. R., & Khashei Varnamekhashti, V. (2022). Identifying and analyzing the mutual influence of effective drivers in the future scenarios of entertainment in radio and television, Political Sociology of Iran. 5(12), 2776-2758. https://doi.org/10.30510/psi.2022.310699.2473
