الگوی رتبه¬بندی مراکز آموزشی مبتنی بر اهداف برنامه هفتم توسعه
الموضوعات : خطمشی‌گذاری عمومی در مدیریتامیرحسین جمشیدی 1 , فرحناز مشایخ 2 , پری مشایخ 3
1 - دانشجوی دکتری،گروه مدیریت،دانشکده علوم انسانی،واحد کازرون،دانشگاه آزاد اسلامی ،کازرون،ایران
2 - فرحناز مشایخ، دکتری مدیریت آموزشی، استادیار، عضو هیات علمی تمام وقت کازرون،دانشگاه آزاد اسلامی واحد کازرون
3 - پری مشایخ ،دکتری برنامه ریزی درسی ،استادیار ،عضو هیات علمی تمام وقت واحد کازرون،دانشگاه آزاد اسلامی واحد کازرون
الکلمات المفتاحية: رتبه¬بندی, مراکز آموزشی, برنامه هفتم توسعه.,
ملخص المقالة :
زمینه و هدف:مراکزآموزشی زیرساخت وبستر لازم برای توسعه سرمایه¬های انسانی کشور را فراهم می¬نمایند.هدف اصلی پژوهش حاضرطراحی الگوی رتبه¬بندی مراکزآموزشی مبتنی بر اهداف برنامه هفتم توسعه بود روش¬شناسی:برای نیل به این مقصود پژوهش¬گران ازرویکردآمیخته متوالی اکتشافی استفاده کردند،بدین‌صورت که درمرحله کیفی بااستفاده ازروش تحلیل محتوا،ابعاد، مولفه¬ها و شاخص¬های الگوی رتبه¬بندی مراکز آموزشی مبتنی بر اهداف برنامه هفتم توسعه از طریق مصاحبه نیمه¬ساختاریافته با 16 نفر از خبرگان، احصاء شد، لذا در این مرحله شش مقوله اصلی،شانزده مقوله فرعی باهفتادوپنج شاخص به دست آمد.در مرحلۀ کمی،برای اعتبارسنجی عوامل احصاء شده،از روش دلفی کلاسیک استفاده شد، بدین‌صورت که پرسشنامه¬ای براساس عوامل احصاء شده درمرحله کیفی، طراحی ودربین 12 نفرخبره دانشگاهی،توزیع شد تامیزان اجماع آن¬هادرموردعوامل احصاء شده به دست آید.داده¬های مرحله کمی نیزبااستفاده از روش¬های آماری مانند ضریب هماهنگی کندال واندازه¬های گرایش به مرکزودوازمرکزموردتحلیل قرارگرفتند. یافته¬ها:یافته¬های حاصل ازدومرحله کیفی وکمی نشان دادکه خبرگان بر روی الگوی رتبه¬بندی مراکزآموزشی مبتنی براهداف برنامه هفتم توسعه¬ شامل جهت¬گیری مرکز(خلق ارزش پایدار و مدیریت و رهبری مرکز)،فرهنگ سازمانی(ارزش¬ها و هنجارهای حمایت¬گری،مشارکت و کار تیمی و انسان¬محوری)،سرمایه انسانی(ویژگی¬های مربیان و ویژگی¬های دانش¬آموزان)،زیرساخت¬ها(فضای آموزشی و تجهیزات آموزشی)،فرایندهای اجرایی(فرایندیادگیری و یاددهی،مدیریت استعدادها،مدیریت عملکرد،توانمندسازی و مدیریت خدمات رفاهی) و نتایج(عملکرد تحصیلی مرکز و عملکرد اجتماعی مرکز)به اجماع رسیدند. نتیجه¬گیری:نتایج این پژوهش می¬تواند برای اندازه¬گیری عملکردورتبه¬بندی مراکزآموزشی مبتنی براهداف برنامه هفتم توسعه مفید باشد.
منابع فارسی:
اسماعیلی، ندا.گل افشانی، علی. کاوان مریم(1398). عوامل مؤثر بر رویکرد بهبود مدیریت کیفیت آموزشی در آموزش علوم پزشکی . تعالی بالینی. ۹ (۲) :۱-۱۰
اژدری، زمان. عبداللهی، حسین. برزویان، صمد. طاهری، مرتضی. ابراهیم پور ازبری، مصطفی.(1401). ارزیابی عملکرد مراکز آموزشی با استفاده از شبکه عصبی مصنوعی(مورد مطالعه: یکی از سازمان¬های دولتی کشور)، آموزش و توسعه منابع انسانی،34، 191-163.
برنامه هفتم توسعه اقتصادی، اجتماعی وفرهنگی کشور
بزرگی¬نژاد، خدیجه. زارعی، رضا. امیریان زاده، مژگان. خیر، محمد.(1401).ارائة الگویی برای رتبهبندی مدارس غیر دولتی با رویکرد ذینفعان و اسناد بالادستی، مطالعات آموزشی و آموزشگاهی، 11(2)، 298-271.
پایخوان، حمیرا. زمانی مقدم، افسانه. شعبان نژاد، رضا. (1402). شناسایی، اعتباریابی و رتبهبندی پیشرانهای آموزش کسب مزیت رقابتی مراکز آموزش عالی. فصلنامه رهبری و مدیریت آموزشی، 17(2): 122-163.
پورپاشا، محمدمهدی. علی اکبری، منا.(1401). بکارگیری تکنیک دیمتل در شناسایی و رتبهبندی عوامل مؤثر بر کیفیت آموزش در مراکز فنی حرفهای غرب استان مازندران، پژوهشهای برنامهریزی درسی و آموزشی، 12(1)، 88-75.
رستم¬زاده، پرویز. نصیرآبادی، شهره.(1396). بررسی تطابق برنامه های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی با اقتصاد اسلامی، با تاکید بر برنامه چهارم، پنجم و لایحه برنامه ششم، فصلنامه اقتصاد و بانکداری اسلامی، 18، 22-7.
رشیدی، زینب. رشیدی، حسن. (1401). مدلی برای رتبه بندی گروه‌های آموزشی در دانشگاه‌های ایران. پژوهش در نظام‌های آموزشی، 16(57): 5-20.
رواسی¬زاده، محمد. افکار، عادل. سلیمانی، مجید. (1403). مطالعه کیفی تدوین شاخصها و معیارهای ارزیابی عملکرد دفتر تربیت بدنی و فعالیت های ورزشی وزارت آموزش و پرورش. نشریه مدیریت ورزشی.. doi: 10.22059/jsm.2024.369284.3232
ستوده، رضا.هیراد، علیرضا. سرحدی، الهه. (1403). تبیین الگوی نظارت و ارزیابی عملکرد سازمانی شرکت های بازرگانی کشور. پژوهشهای نوین در ارزیابی عملکرد،3(1)،11-22. doi: 10.22105/mrpe.2024.447861.1092.
شفیعی، مرتضی. بازیار، شهاب. (1397). طراحی یک مدل تحیل پوششی داده های غیرمحدب(FDH) برای ارزیابی عملکرد دبیرستان های شهرستان رستم. رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، 9(3 (پیاپی 35) )، 147-173.
غفاری، سعید. شیروانی، عاطفه. (1396). ارزیابی عملکرد مدارس غیردولتی شهر تهران با مدل ترکیبی کارت امتیازی متوازن (BSC ) و تحلیل پوششی داده های بازه ای(IDEA ). پژوهش در نظام های آموزشی، 11(38 )، 195-217.
مصطفوی، سیدمحمد.(1396). مروري بر برنامه هاي توسعه کشور با تأکيد بر برنامه ششم و مقايسه آنها با معيار برخي شاخص هاي مرتبط با اقتصاد اسلامي، فصلنامه اقتصاد و بانکداری اسلامی، 18، 104-83.
ورعی، محمد. احمدی، عباداله(1402). مدلی برای ارتقا کیفیت آموزشهای فنی و حرفه ای، رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، 2(1)، 42-20.
منابع انگلیسی:
Bellei, C., & Munoz, G. (2023). Models of regulation, education policies, and changes in the education system: a long-term analysis of the Chilean case. Journal of Educational Change, 24(1), 49-76.
Clougherty, J. A., & Grajek, M. (2023). Decertification in quality-management standards by incrementally and radically innovative organizations. Research Policy, 52(1), 104647.
Creswell, J. W. (2014). A concise introduction to mixed methods research. SAGE publications.
Demir, A., Maroof, L., Sabbah Khan, N. U., & Ali, B. J. (2021). The role of E-service quality in shaping online meeting platforms: a case study from higher education sector. Journal of Applied Research in Higher Education, 13(5), 1436-1463.
de Souza Zanirato Maia, J., Bueno, A. P. A., & Sato, J. R. (2021). Assessing the educational performance of different Brazilian school cycles using data science methods. PLOS ONE, 16(3), 1-14.
Díez, F., Villa, A., López, A. L., & Iraurgi, I. (2020). Impact of quality management systems in the performance of educational centers: educational policies and management processes. Heliyon, 6(4).
Fauzi, F., Tuhuteru, L., Sampe, F., Ausat, A. M. A., & Hatta, H. R. (2023). Analysing the role of ChatGPT in improving student productivity in higher education. Journal on Education, 5(4), 14886-14891.
Figlio, D., Giuliano, P., Özek, U., & Sapienza, P. (2019). Long-term orientation and educational performance. American Economic Journal: Economic Policy, 11(4), 272-309.
Garcia-Rodriguez, F. J., & Gutierrez-Tano, D. (2024). Loyalty to higher education institutions and the relationship with reputation: An integrated model with multi-stakeholder approach. Journal of Marketing for Higher Education, 34(1), 223-245.
Gilal, F. G., Ashraf, Z., Gilal, N. G., Gilal, R. G., & Channa, N. A. (2019). Promoting environmental performance through green human resource management practices in higher education institutions: A moderated mediation model. Corporate Social Responsibility and Environmental Management, 26(6), 1579-1590.
Houston, D. M., Henderson, M., Peterson, P. E., & West, M. R. (2022). Status, growth, and perceptions of school quality. Educational Evaluation and Policy Analysis, 44(1), 105-126.
Judijanto, L., Manu, C. M. A., Sitopu, J. W., Mangelep, N. O., & Hardiansyah, A. (2024). The Impact Of Mathematics In Science And Technology Development. International Journal of Teaching and Learning, 2(2), 451-458.
Karshiyev, A. A., Mamatkulova, U. E., & Shobutayev, Q. S. (2019). IMPLEMENTATION OF A QUALIMETRIC APPROACH IN MANAGING THE QUALITY OF EDUCATION OF STUDENTS OF A MODERN UNIVERSITY. European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences, 2019.
Mittal, A., Kumar, V., Verma, P., & Singh, A. (2024). Evaluation of organizational variables of quality 4.0 in digital transformation: the study of an Indian manufacturing company. The TQM Journal, 36(1), 178-207.
Moscato, J. (2023). Evaluating organizational performance using smartpls: A management perspective. APTISI Transactions on Management, 7(3), 273-281.
Njiru, S. M., Karuku, S., & Nyaga, M. N. (2020). Performance rankings in education: Implications for policy and practice.
Ngoc, N. M., & Tien, N. H. (2023). Quality of Scientific Research and World Ranking of Public and Private Universities in Vietnam. International journal of public sector performance management.
Powell, C. (2003). The Delphi technique: myths and realities. Journal of advanced nursing, 41(4), 376-382.
Rolfe, V., Hansen, K. Y., & Strietholt, R. (2022). Integrating educational quality and educational equality into a model of mathematics performance. Studies in Educational Evaluation, 74, 101171.
Seyfried, M., & Pohlenz, P. (2020). Assessing quality assurance in higher education: quality managers’ perceptions of effectiveness. In Impact Evaluation of Quality Management in Higher Education (pp. 24-37). Routledge.
Shosha, G. A. (2012). Employment of Colaizzi's strategy in descriptive phenomenology: A reflection of a researcher. European Scientific Journal, 8(27).
Simionescu, C., Marcu, D., & Măciucă, M. S. (2024). Toward Better Education Quality through Students’ Sentiment Analysis Using AutoML. BRAIN. Broad Research in Artificial Intelligence and Neuroscience, 15(2), 320-343.
Sun, Y., Wang, D., Yang, F., & Ang, S. (2023). Efficiency evaluation of higher education systems in China: A double frontier parallel DEA model. Computers & Industrial Engineering, 176, 108979.
Taraza, E., Anastasiadou, S., Papademetriou, C., & Masouras, A. (2024). Evaluation of Quality and Equality in Education Using the European Foundation for Quality Management Excellence Model—A Literature Review. Sustainability, 16(3), 960
فصلنامه خط مشی گذاری عمومی در مدیریت سال پانزدهم / شماره پنجاه و چهارم /تابستان 1403 |
تاریخ دریافت: 10/05/1402 تاریخ پذیرش: 20/08/1402 از صفحه:99الی121 |
الگوی رتبهبندی مراکز آموزشی مبتنی بر اهداف برنامه هفتم توسعه
امیرحسین جمشیدی1*، پری مشایخ2، فرحناز مشایخ3
چکیده:
زمینه و هدف: مراکز آموزشی زیرساخت و بستر لازم برای توسعه سرمایههای انسانی کشور را فراهم مینمایند. هدف اصلی پژوهش حاضر طراحی الگوی رتبهبندی مراکز آموزشی مبتنی بر اهداف برنامه هفتم توسعه بود.
روششناسی: برای نیل به این مقصود از رویکرد آمیخته متوالی اکتشافی استفاده شد، بدین‌صورت که در مرحله کیفی با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی، ابعاد، مولفهها و شاخصهای الگوی رتبهبندی مراکز آموزشی مبتنی بر اهداف برنامه هفتم توسعه از طریق مصاحبه نیمهساختاریافته با 16 نفر از خبرگان، احصاء شد، لذا در این مرحله شش بعد، شانزده مولفه و هفتادوپنج شاخص به دست آمد. در مرحلۀ کمی، برای اعتبارسنجی عوامل احصاء شده، از مدلسازی معادلات ساختاری استفاده شد، بدین‌صورت که پرسشنامهای براساس عوامل احصاء شده در مرحله کیفی، طراحی و در بین 120 نفر مدیران مدارس شهرستان کازرون، توزیع شد تا روابط بین شاخصها و مقولهها ارزیابی شود. دادههای مرحله کمی با استفاده از نرم افزار Smart Pls نسخه 3 مورد تحلیل قرار گرفتند.
یافتهها: یافتههای حاصل از دو مرحله کیفی و کمی نشان داد که الگوی رتبهبندی مراکز آموزشی مبتنی بر اهداف برنامه هفتم توسعه شامل جهتگیری مرکز(خلق ارزش پایدار و مدیریت و رهبری مرکز)، فرهنگ سازمانی(ارزشها و هنجارهای حمایتگری، مشارکت و کار تیمی و انسانمحوری)، سرمایه انسانی(ویژگیهای مربیان و ویژگیهای دانشآموزان)، زیرساختها(فضای آموزشی و تجهیزات آموزشی)، فرایندهای اجرایی(فرایند یادگیری و یاددهی، مدیریت استعدادها، مدیریت عملکرد، توانمندسازی و مدیریت خدمات رفاهی) و نتایج(عملکرد تحصیلی مرکز و عملکرد اجتماعی مرکز) میباشد. تحلیلهای کمی نیز معنیداری ارتباط بین شاخصها و مولفههای مورد نظر را تایید کردند.
نتیجهگیری: نتایج این پژوهش میتواند برای اندازهگیری عملکرد و رتبهبندی مراکز آموزشی مبتنی بر اهداف برنامه هفتم توسعه مفید باشد.
واژگان كليدي: رتبهبندی، مراکز آموزشی، برنامه هفتم توسعه.
1*دانشجوی دکتری،گروه مدیریت،دانشکده علوم انسانی،واحد کازرون،دانشگاه آزاد اسلامی ،کازرون،ایران(نویسنده مسئول)
amirhossein.jamshidi51@gmail.com
2 گروه مدیریت،دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کازرون،کازرون،ایران
3گروه مدیریت،دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کازرون،کازرون،ایران
مقدمه
امروزه علم و فناوری از مهمترین عناصر رشد و توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، صنعتی و سیاسی کشور به حساب میآید. یکی از اصلیترین دستاوردهای انقلاب اسلامی، توسعه علم و فناوری است و در برنامهریزیهای هدفمند و کلان کشور، توجه مناسبی به امر پژوهش و فناوری صورت پذیرفته است(نوابخش و همکاران، 1402). در این راستا و برای انجام این امر توجه به جایگاه مراکزآموزشی کشور به عنوان موتور محرکه توسعه علمی کشور از اهمیت به سزایی برخوردار است. مراکز آموزشی به‌عنوان زير نظام آموزش در فرايند توسعه هر كشوري به‌عنوان مراكزي به تربيت و آماده ساختن نيروي انساني کارآمد، شايسته و داراي مهارت به‌منظور پاسخگويي به نيازهاي واقعي جامعه درزمینههاي مختلف می‌پردازند(گارسیا و همکاران1،2024، سیفرید و پوهلندز2، 2020). با توجه به‌ضرورت پاسخگو بودن مراکز آموزشی در قبال بروندادها و پيامدهاي حاصله و نيز منابع دريافتي، ضروري است راهكاري انديشيده شود تا به كمك آن به خواسته‌های بخش‌های مختلف جامعه و ازجمله خود سيستم پاسخ داده شود. با توجه به نقش و جايگاه مراکز آموزشی و حساسيت زياد مردم به عملكرد اين نهادها، آنها بايد در هر دو بعد كمي و كيفي و به‌صورت موزون و متعادل رشد كنند(ورعی و احمدی، 1402). با توجه به جایگاه و نقش حساسی که مراکزآموزشی کشور در زمینه تعلیم و تربیت، تولید و انتقال دانش و توانمندسازی سرمایه انسانی کشور دارند، باید متناسب با اهداف و ماموریت خود به طور مستمر فعالیتهای خود را ارزیابی کرده و نقاط قوت و ضعف خود را شناسایی کنند تا ضمن رتبهبندی آنها، بتوان اصلاحات لازم در جهت رشد و توسعه و تحقق اهداف قانون برنامه هفتم توسعه کشور به عمل آورند. بنابراین طراحی الگویی برای رتبهبندی مراکز آموزشی مبتنی بر اهداف برنامه هفتم توسعه میتواند در این زمینه موثر واقع شود.
فصلنامه خط مشی گذاری عمومی در مدیریت |
سال پانزدهم / شماره پنجاه و چهارم / تابستان 1403 |
فصلنامه خط مشی گذاری عمومی در مدیریت |
الگوی رتبهبندی مراکز آموزشی مبتنی بر اهداف برنامه هفتم توسعه شامل چه ابعاد، مولفهها و شاخصهایی میباشد؟
الگوی رتبهبندی مراکز آموزشی مبتنی بر اهداف برنامه هفتم توسعه از چه اعتباری برخوردار است؟
پیشینۀ پژوهش
پیشینۀ نظری پژوهش
هر سازمانی به‌منظور آگاهي از ميزان مطلوبيت و كيفيت فعاليت‌هاي خود بلاخص در محيطهاي پيچيده پويا، نياز مبرم به نظام ارزيابي دارد. نظام ارزیابی عملکرد ابزاری برای سنجش کارایی و اثربخشی یک اقدام و عمل است، بنابراین ارزیابی عملکرد هم قابل سنجش است و هم قابل اثبات(کلوجرتی و کرجیک5، 2023). ارزیابی عملکرد، نقش حیاتی برای ادامه بهبود مدیریت کارآمد و مؤثر در شرکتهای تولیدی است و فرایندی است که برای ارزیابی پیشرفت به سوی دستیابی به اهداف تعیین شده مشتمل بر اطلاعاتی در مورد کارایی تبدیل شدن محصولات و خدمات ارائه شده و میزان رضایتمندی مشتریان، دستاوردها و اثربخشی فعالیتها در راستای اهداف مشخص آنها است. ارزيابي و اندازهگيري عملكرد، موجب هوشمندي سيستم و برانگيختن رفتارهای مطلوب مي‌شود و بخش اصلي تدوين و اجراي سياست سازماني است(موسکاتو6، 2023). بهبود مستمر عملکرد سازمانها، نیرویی عظیم همافزایی ایجاد میکند که این نیروها میتواند پشتیبان برنامه رشد و توسعه و ایجاد فرصتهای تعالی سازمانی شود. دولتها وسازمان‌ها و مؤسسات تلاش جلو برندهای را در این مورد اعمال میکنند. بدون بررسی وکسب آگاهی از میزان پیشرفت و دستیابی به اهداف و بدون شناسایی چالشهای پیشروی سازمان و کسب بازخور و اطلاع از میزان اجرای سیاستهای تدوین شده و شناسایی مواردی که به بهبود جدی نیاز دارند، بهبود مستمر عملکرد میسر نخواهد شد. تمامی موارد مذکور بدون اندازهگیری و ارزیابی امکان پذیر نیست(ستوده و همکاران، 1403).
ارزیابی عملکرد آموزش و پرورش ابزاری ضروری برای مدیریت و سازماندهی صحیح نهادها و پاسخگویی آنها در جهت دستیابی به اهداف نهادی است. ارزیابی به عنوان یک فرآیند سازمان یافته و سیستماتیک، جنبه مهمی از سیاستهای سازمانهای بینالمللی است(فازی و همکاران7، 2023). طبق دیدگاه گودمن و سیانسی8، سازمانهای آموزشی برای اقتصادی بودن و کارایی و تحقق برابری آموزشی نیازمند ارزیابی عملکرد هستند. آنها در تحقیقات خود در مورد مسائل آموزشی به این نتیجه رسیدند که بین ارزیابی عملکرد آموزش در شایستگیهای بزرگسالان ارتباط معنادار وجود دارد. همچنین بین مشارکت کودکان در برنامههای آموزشی باکیفیت و رشد شناختی و عاطفی آنها ارتباط معناداری وجود دارد(دمیر و همکاران9، 2021).
سال پانزدهم / شماره پنجاه و چهارم / تابستان 1403 |
فصلنامه خط مشی گذاری عمومی در مدیریت |
پیشینه تجربی
در این بخش به‌مرور پژوهشهای گذشته پیرامون مسئله پژوهش در سطح داخل و خارج از کشور پرداخته شده است.
سال پانزدهم / شماره پنجاه و چهارم / تابستان 1403 |
فصلنامه خط مشی گذاری عمومی در مدیریت |
سال پانزدهم / شماره پنجاه و چهارم / تابستان 1403 |
روششناسی پژوهش
مرحلۀ کیفی
در این مرحله، با توجه هدف اصلی پژوهش مبنی بر طراحی الگوی رتبهبندی مراکز آموزشی مبتنی بر اهداف برنامه هفتم توسعه، از رویکرد کیفی از نوع تحلیل محتوا استفاده شد. استخراج و تحلیل دادهها طبق رویکرد استقرایی(جزء به کل) انجام شد. مشارکت کنندگان پژوهش شامل صاحبنظران آگاه به موضوع و قلمرو اجرایی پژوهش بود. صاحبنظران شامل اساتید دانشگاهی(مدیریت آموزشی و مدیریت کیفیت) و مدیران مراکز آموزشی بودند. برآورد حجم نمونه براساس رسیدن مفاهیم استخراجی به اشباع نظری(با 16 نفر) انجام شد. روش نمونهگیری به صورت هدفمند و قضاوتی بود. ابزار پژوهش در بخش کیفی شامل مصاحبه اکتشافی از طریق یک چارچوب سوالات باز پاسخ به همراه پیوست اطلاعات مرتبط بود. بدین‌صورت که پرسش اصلی پیرامون شاخصهای رتبهبندی مراکز آموزشی مبتنی بر اهداف برنامه هفتم توسعه مطرح شد و متناسب با پاسخ آنها، سؤالهای جزئیتری طرح شد. در مصاحبه، با ارائه بازخورد به مصاحبهشوندگان و قراردادن آنها در مسير پژوهش به‌طوري كه بر نحوه پاسخگویي آنها تأثير نگذارد، به منظور افزايش روایي دروني اقدام شد. ضمناً، پس از انجام هر مصاحبه، الگوی به‌دست آمده تا آن مرحله ارائه میشد و در صورتی که مصاحبهشونده نکاتی را نسبت به الگو داشت، مورد بحث قرار میداد. این کار پس از انجام مصاحبه انجام میشد تا مصاحبه خالی از هر گونه پیشفرض و جهتگیری انجام شود. از آنجایی که مؤلفه پایایی به گستره تکرارپذیری یافتههای پژوهش اشاره دارد و در انجام مطالعات کیفی پژوهشگر به تفسیر موضوع مورد مطالعه میپردازد؛ کار گردآوری دادهها تا زمانی ادامه یافت که پژوهشگر اطمینان حاصل کند که ادامه کار چیز تازه‌ای به دانسته‌های او نمی‌افزاید. پس از انجام 16 مصاحبه در طی دوره شش ماهه، تحلیل دادهها نشان داد که داده جدیدی به دادههای قبلی اضافه نشد؛ زیرا درصد بالایی از دادههای مستخرج از مصاحبههای آخر تکراری بود. بنابراین، با رسیدن به حد اشباع نظری، به مصاحبهها پایان داده شد. مشخصات جمعیت شناختی مصاحبهشوندگان در جدول 1 نشان داده‌شده است.
برای احصاء نقطه نظرات مشارکتکنندگان در پژوهش از ابزار مصاحبه نیمهساختاریافته استفاده شد که به شیوه قیاسی اجرا شد. در به منظور افزایش روایی یافتهها از روشهای زیر استفاده شد: 1- استفاده از منابع مختلف برای جمعآوری دادهها. 2- بررسی دادهها توسط یک دستیار 3- مشارکت یک متخصص آشنا(دکتری مدیریت آموزشی) به روش و موضوع پژوهش 4- شناسایی جهتگیریها از طریق پرسش سؤالهای مکرر در حین تحلیل دادهها. روایی پژوهش از طریق انتخاب شایسته نمونه، کنترل روایی درونی حین انجام مصاحبه، توافق بین مصححان کدگذاری (2 پژوهشگر خبره مدیریت آموزشی) و محاسبه ضریب کاپا کنترل و تایید گردید.
71/0 = (میزان توافق مورد انتظار - 1) / (میزان توافق مورد انتظار - میزان توافق دو ارزیاب) = ضریب کاپا
جهت تحلیل مفاهیم مستخرج از سه مرحله کدگذاری و دستهبندی استفاده گردید: کدگذاری اولیه (استخراج مفاهیم)، کدگذاری متمرکز (استخراج مقولههای فرعی)، کدگذاری محوری (استخراج مقولههای اصلی). همزمان با گردآوری دادهها، کار کدگذاری آنها (طبقهبندی تفکیک یا ادغام؛ مقایسه تفاوت‌ها و تشابهات و سایر) طی سه مرحله نیز انجام میگردید.
[1] . Garcia et al
[2] .Seyfried & Pohlenz
[3] . Díe
[4] . Judijanto et al
[5] . Clougherty & Grajek
[6] . Moscato
[7] . Fauzi et al
[8] .Goodman & Sianesi
[9] . Demir et al
[10] . Bellei & Munoz
[11] . Rolfe,
[12] .SINK & TATTLE
[13] . EFQM (European Foundation for Quality Management)
[14] . Taraza et al
[15] . Mittal et al
[16] . Simionescu et al
[17] Sun
[18] Houston
[19] de Souza
[20] Njiru
[21] Gilal
[22] Figlio
فصلنامه خط مشی گذاری عمومی در مدیریت |
شماره شرکت‌کننده | جایگاه سازمانی | جنسیت | شماره شرکت‌کننده | جایگاه سازمانی | جنسیت |
|---|---|---|---|---|---|
1 | مدیر | مرد | 9 | هیئت‌علمی | زن |
2 | مدیر | زن | 10 | هیئت‌علمی | مرد |
3 | مدیر | مرد | 11 | مدیر | مرد |
4 | مدیر | مرد | 12 | مدیر | مرد |
5 | مدیر | مرد | 13 | هیئت‌علمی | مرد |
6 | مدیر | مرد | 14 | هیئت‌علمی | مرد |
7 | هیئت علمی | زن | 15 | مدیر | زن |
8 | مدیر | زن | 16 | هیئت‌علمی | مرد |
مرحلۀ کمی
در این مرحله، در راستای اعتبارسنجی الگوی استخراج‌شده در مرحله کیفی، از مدلسازی معادلات ساختاری و تحلیل عاملی تاییدی استفاده شد. براین اساس ابزار گردآوری دادهها در مرحله کمی، پرسشنامهای بود که مبتنی بر عوامل احصاء شده در مرحلۀ کیفی و در طیف لیکرت پنج‌درجه‌ای از کاملاً موافقم تا کاملاً مخالفم طراحی شده بود. نمونه آماری در مرحله کمی پژوهش، شامل 120 نفر از مدیران شاغل در مراکز آموزشی دولتی شهرستان کازرون بودند که در کنار دانش و تجربه لازم پیرامون پدیده موردبررسی، از تمایل لازم برای مشارکت در پژوهش نیز برخوردار بودند. ازاین‌رو، با استفاده از روش نمونهگیری هدفمند از نوع گلوله برفی انتخاب شدند. برای بررسی روایی پرسشنامه از روایی محتوایی استفاده شد، بدین‌صورت که سؤالهای پرسشنامه در اختیار دو نفر متخصص حوزه مدیریت آموزشی و مدیریت کیفیت قرار گرفت و آنها به تأیید سؤالها پرداختند. همچنین، پایایی پرسشنامه با استفاده از روش آلفای کرونباخ مقدار 838/0 محاسبه گردید که مقداری مناسب است. برای تجزیه‌وتحلیل دادههای این مرحله از مدلسازی معادلات ساختاری(تحلیل عاملی تاییدی) با نرم‌افزار Smart Pls نسخه 3 استفاده شد. قبل از انجام محاسبات روش مدلسازی معادلات ساختاری، کفایت حجم نمونه با بهره گیری از شاخص KMO و آزمون بارتلت و همچنین، نرمال بودن دادهها با آزمون کولکوگروف- اسمیرنوف بررسی شد که نتایج نشان داد که حجم نمونه کافی است و دادهها برای انجام محاسبات مدلسازی معادلات ساختاری مناسب است.
سال پانزدهم / شماره پنجاه و چهارم / تابستان 1403 |
یافتههای مرحلۀ کیفی
یافتههای بخش کیفی پژوهش در راستای پاسخ به سؤال اول پژوهش (الگوی رتبهبندی مراکز آموزشی مبتنی بر اهداف برنامه هفتم توسعه شامل چه ابعاد، مولفهها و شاخصهایی میباشد؟) از طریق تحلیل محتوای کیفی به دست آمد به این صورت که، پس از مرور مبانی نظری و پیشینه تحقیق، از روش تحلیل محتوای کیفی، به منظور طراحی الگوی استفاده شد. برای طراحی الگوی پژوهش با روش تحلیل محتوای کیفی، نیاز است ضمن آماده سازی دادهها، سه مرحله کدگذاری اولیه(استخراج مفاهیم)، کدگذاری متمرکز(استخراج مقولههای فرعی)، کدگذاری محوری (استخراج مقولههای اصلی)انجام شود. در این تحقیق پس از طراحی سوالات، نسبت به انجام مصاحبههای عمیق با خبرگان اقدام شد. مطالب بیان شده در مصاحبهها مبنای انجام مراحل کدگذاری و نیز طراحی الگو قرار گرفت. متن مصاحبهها توسط محقق به دقت بررسی شد و از محتوای آنها یادداشت برداری انجام شد. مثلا، در پاسخ به این سوال که: مهمترین شاخصهای رتبهبندی مدارس کدامند؟ یکی از خبرگان اینطور بیان کرد که: «مدرسه باید تلاش کند در کنار تبدیل شدن به یک مکان امن برای دانش آموزان و دادن آرامش به آن ها، با داشتن تفکر استراتژیک به موفقیت آنان در زندگی آیندهشان کمک کند».
خبره دیگری پاسخ خود را این طور بیان کرد که: « آنچه که یک مدرسه خوب را می سازد معلم های متخصص و متعهدی است که دلسوزانه تجربیات و دانش خود را در اختیار دانش آموزان برای داشتن آینده ای روشن قرار می دهند».
یکی دیگر از خبرگان اینگونه پاسخ داد که: « استعدادیابی دانش آموزان و فراهم آوردن زمینهها برای به فعلیت رساندن و شکوفا کردن تمام استعدادهای آنان و سوق دادن آنها به سوی استعدادهایشان جزو مهمترین ویژگیهای مدارس خوب است».
پس از استخراج محتوای مصاحبهها، کدهای اولیه استخراج شد. کدگذاری اولیه به دنبال آن است که دادهها و پدیدهها را در قالب مفاهیم عرضه نماید. عبارات یا گزارهها(کلمات منفرد یا مجموعهای کوچک از چند کلمه) بر اساس واحدهای معنایی دستهبندی میشوند، تا مفاهیم (کدها) به آن الصاق شوند. گاه بر اساس کدگذاری اولیه، دهها کد به دست میآید. سپس، کدگذاری متمرکز انجام شد. با کدگذاری متمرکز است که روابط و نسبتهای میان مقولهها باز میشوند. زمانی که یک مقوله شناسایی شد، محقق به دادهها بر میگردد تا مقولههایی را اطراف آن شناسایی کند. درحالیکه کدگذاری اولیه، دادهها را به مقولههای مختلف تفکیک میکند، کدگذاری محوری، مقولهها و زیرمقولهها را به یکدیگر مرتبط میکند. نتایج کدگذاری در مرحله کیفی پژوهش نشان داد که از مجموع 75 کد استخراج‌شده از مصاحبه با مشارکتکنندگان در پژوهش، 9کد به جهتگیری مرکز، 10کد به فرهنگ سازمانی، 10کد به سرمایه انسانی، 14 کد به زیرساختهای آموزشی، 23 کد به فرایندهای اجرایی و 9کد به نتایج اختصاص داشت. در جدول(2) مقولههای اصلی، فرعی و کدهای استخراجی نشان داده شده است.
فصلنامه خط مشی گذاری عمومی در مدیریت |
مقولههای اصلی | مقولههای فرعی | مفاهیم(کدها) | مبانی نظری و پیشینه |
|---|---|---|---|
جهتگیری مرکز |
خلق ارزش پایدار | ارزشآفرینی برای دانشآموزان | * |
ارزش آفرینی برای مرکز | * | ||
ارزش آفرینی برای جامعه | * | ||
مدیریت و رهبری مرکز
| شناخت نیازهای دانش آموزان | - | |
کمک به دانش آموزان | - | ||
داشتن تفکر بلندمدت(استراتژیک) | - | ||
مشارکت دادن دانش آموزان در امور مرکز | * | ||
مشارکت دادن والدین در امور مرکز | * | ||
کنترل استراتژیک مرکز | - | ||
فرهنگ سازمانی مرکز | ارزشها و هنجارهای حمایتگری | توجه مرکز به توسعه و تعالی دانش آموزان | - |
حمایت از توسعه و تعالی معلمان | * | ||
توجه به ارزشها و هنجارهای جامعه | - | ||
مشارکت و کار تیمی | همکاری و کار تیمی | * | |
اشتراک ایدهها و نظرات | * | ||
مسئولیتپذیری در تیم | * | ||
انسانمحوری | توجه به مشکلات دانشآموزان | - | |
توجه به امنیت جسمی دانشآموزان | - | ||
توجه به امنیت روانی دانشآموزان | * | ||
محوریت دانشآموزان در برنامهریزیهای مرکز | - | ||
سرمایه انسانی |
ویژگیهای مربیان | سطح انتظارات بالا | - |
نگرش مثبت | - | ||
رفتار مناسب با دانشآموزان | * | ||
تعامل مناسب با والدین | * | ||
توانمندی علمی | * | ||
توجه به پیشرفت تحصیلی دانشآموزان | - | ||
روش تدریس مناسب | - | ||
ویژگیهای دانشآموزان | تمایل به یادگیری مبتنی بر تلاش | - | |
توجه به کارگروهی | * | ||
مسئولیتپذیری | * | ||
زیرساختهای آموزشی |
فضای آموزشی | موقعیت مکانی مرکز | * |
تعداد کلاسهای آموزشی | - | ||
فضای آزاد(حیاط و محیط ورزشی) | - | ||
نور، تهویه، گرمایش و سرمایش کلاسها | - | ||
استاندارد بودن تجهیزات کلاسها(میز، نیمکت، تخته و...) | * | ||
زیبایی بصری فضای مرکز | * | ||
زیبایی فرهنگی و معنوی فضای مرکز |
| ||
تجهیزات آموزشی | کلاسهای هوشمند(رایانههای آموزشی، بردهوشمند و...) | - | |
شبیهسازهای آموزشی | * | ||
تعداد کتب و نشریات آموزشی موجود | - | ||
تعداد کارگاههای آموزشی | * | ||
تعداد آزمایشگاهها | - | ||
آموزش و آزمون مجازی | - | ||
وب سایت و شبکه اجتماعی مجازی | - | ||
فرایندهای اجرایی |
فرایند یادگیری و یاددهی | بکارگیری روشهای یادگیری فعال | * |
استفاده از آزمونهای تحصیلی استاندارد | * | ||
استفاده درست از زمان یادگیری | * | ||
استفاده از تجهیزات آموزشی | - | ||
ایجاد انگیزه در دانشآموزان | - | ||
مدیریت استعدادها | تیم مشاوره تحصیلی و تربیتی | - | |
استعدادیابی دانش آموزان | * | ||
ارائه مشاوره به دانش آموزان مستعد | * | ||
پرورش استعدادهای دانشآموزان | * | ||
تشویق دانشآموزان |
| ||
مدیریت عملکرد | سنجش مستمر عملکرد تحصیلی دانشآموزان و معلمان | * | |
ارائه بازخورد به دانشآموزان و معلمان | * | ||
ارائه مشاوره تحصیلی به دانش آموزان | - | ||
بهبود عملکرد تحصیلی دانش آموزان | - | ||
توانمندسازی | توسعه و توانمندسازی حرفهای معلمان | - | |
فعالیتهای فوق برنامه(فرهنگی، ورزشی، زبان خارجی و...) | * | ||
ارائه مشاورههای شغلی به دانشآموزان | * | ||
پرورش خلاقیت و نوآوری دانش آموزان |
| ||
توسعه مهارتهای اجتماعی و شهروندی دانشآموزان | * | ||
مدیریت خدمات رفاهی | اعطای پاداش به معلمان فعال | - | |
تامین رفاه شغلی معلمان | - | ||
تامین رفاه خانوادگی کارکنان | - | ||
اردوهای علمی و تربیتی | * | ||
نتایج |
عملکرد تحصیلی مرکز | نمرات دانشآموزان در آزمونها | * |
تعداد دانشآموزان پذیرفته شده در دانشگاه | * | ||
تعداد دانشآموزان پذیرفته شده در المپیادها و جشنوارهها | * | ||
تعداد دانشآموزان پذیرفته شده در مدارس ویژه(سمپاد، شاهد، نمونه دولتی و...) |
| ||
عملکرد اجتماعی مرکز | رضایت اولیا از عملکرد مرکز | * | |
رضایت مدیریت آموزش و پرورش منطقه از عملکرد مرکز | - | ||
رضایت معلمان از عملکرد مرکز | - | ||
رضایت دانش آموزان از عملکرد دانشآموزان | - | ||
ارتقا برند و وجهه مرکز | * |
سال پانزدهم / شماره پنجاه و چهارم / تابستان 1403 |
با توجه به نتایج بخش کیفی، الگوی پژوهش با 75 شاخص، 16 مولفه و 6 بعد طراحی شد که در نمودار1 نشان داده شده است. شرح الگوی رتبهبندی مراکز آموزشی مبتنی بر اهداف برنامه هفتم توسعه بدین‌صورت است:
جهتگیری استراتژیک مرکز، فرهنگ سازمانی، سرمایه انسانی، زیرساختهای آموزشی، فرایندهای اجرایی و نتایج، ابعاد اصلی تشکیل دهنده الگوی رتبهبندی مراکز آموزشی مبتنی بر اهداف برنامه هفتم توسعه میباشند.
جهتگیری مرکز شامل ارزشآفرینی برای ذینفعان یعنی فراگیران، مرکز و جامعه و مدیریت و رهبری موثر است. ایجاد محیطی که در آن دانشآموزان احساس ارزشمندی کنند و توانایی‌هایشان تقویت شود، موجب افزایش انگیزه و یادگیری مؤثرتر میشود. این ارزشآفرینی شامل برنامههای آموزشی متناسب با نیازهای فردی و اجتماعی است. مراکز آموزشی با تمرکز بر ارزشآفرینی میتوانند به شهرت و اعتبار بیشتری دست یابند که این امر به جذب فراگیران و منابع مالی بیشتر منجر خواهد شد. درخصوص ارزش آفرینی برای جامعه نیز مراکز باید به نیازهای جامعه پاسخ دهند و فارغ‌التحصیلانی تربیت کنند که توانایی حل مسائل اجتماعی و اقتصادی را داشته باشند.
درحوزه مدیریت و رهبری مؤثر، رهبران باید توانایی ایجاد یک چشم‌انداز روشن و انگیزه‌بخش برای کارکنان و فراگیران را داشته باشند. و به ایجاد فرهنگ مشارکت و کار تیمی کمک کنند. همچنین ضمن ارزیابی مستمر عملکرد مربیان و فراگیران به شناسایی نقاط قوت و ضعف آنهاکمک کرده و امکان بهبود مستمر را فراهم آورند. در بعد فرهنگ سازمانی حمایتی، فرهنگ سازمانی مراکز باید حامی ارزش‌های حمایتگری، مشارکت و کار تیمی باشد تا اعضای مرکز احساس امنیت و اعتماد کنند و از طریق تمرکز بر نیازها و خواسته‌های فراگیران و مربیان به ایجاد یک محیط یادگیری مثبت منجر شود.
در بعدسرمایه انسانی مراکز یعنی مربیان و دانشآموزان؛ مربیان باید از نظر علمی و حرفهای توانمند شوند تا بتوانند بهترین روشهای تدریس را ارائه دهند لذا آموزش مداوم آنها ضروری است. همچنین فراگیران نیز باید به مشارکت در فعالیتها و پروژه‌ها تشویق شوند و از انگیزه یادگیری عمیقتر برخوردار باشند.
فصلنامه خط مشی گذاری عمومی در مدیریت |
در بعد توانمندسازی و مدیریت خدمات رفاهی فراهم کردن فرصتهای یادگیری و توسعه مهارت‌ها برای مربیان و فراگیران ضروری است و خدمات رفاهی مناسب برای کارکنان و فراگیران نیز میتواند به افزایش رضایت آنها کمک کند. همچنین در بعد عملکرد تحصیلی و اجتماعی مرکز، دو مولفه نتایج و تاثیراجتماعی آن به معنی ارزیابی مستمر عملکرد تحصیلی براساس معیارهای مشخص مانند رضایت دانشآموزان، نرخ فارغ‌التحصیلی، و اشتغال فارغ‌التحصیلان و نقش مرکز آموزشی در پاسخگویی به نیازهای جامعه و توسعه اجتماعی حایز اهمیت است.
سال پانزدهم / شماره پنجاه و چهارم / تابستان 1403 |
نمودار1. الگوی رتبهبندی مراکز آموزشی مبتنی بر اهداف برنامه هفتم توسعه
یافتههای مرحلۀ کمی
یافتههای مرحله کمی پژوهش در راستای پاسخ به سؤال دوم پژوهش(الگوی رتبهبندی مراکز آموزشی مبتنی بر اهداف برنامه هفتم توسعه از چه اعتباری برخوردار است؟) از طریق مدلسازی معادلات ساختاری به کمک نرم افزار SmartPls به دست آمد که خروجی آن در نمودارهای 2 و 3 نشان داده شده است.
نمودار2. خروجی نرم افزار در حالت تخمین استاندارد
فصلنامه خط مشی گذاری عمومی در مدیریت |
نمودار3. خروجی نرم افزار در حالت ضرایب معناداری
بررسی خروجي نرم افزار در حالت تخمين استاندارد و ضرایب معنیداری نشان داد که جهتگیری مرکز با ضریب استاندارد 873/0 عدد معناداری 883/25، فرهنگ سازمانی با ضریب استاندارد 838/0 عدد معناداری 581/31، سرمایه انسانی با ضریب استاندارد 860/0 عدد معناداری 355/44، زیرساختهای مرکز با ضریب استاندارد 789/0 عدد معناداری 174/47، فرایندهای مرکز با ضریب استاندارد 861/0 عدد معناداری 604/37 و نتایج عملکرد با ضریب استاندارد 733/0 عدد معناداری 753/15 تائید شدند و این ضرایب نشان میدهد که مقولههای شناسایی شده همبستگی بالایی با رتبه بندی مراکز آموزشی دارند و به‌خوبی توانسته‌اند آن را تبیین نمایند. همچنین تمامي ضرايب بدست آمده معناداراند. زيرا مقدار آنها از عدد 1.96 بزرگتر و از عدد 1.96- کوچکتر است. براساس نتایج این تحلیل، همه شاخصهای به دست آمده نیز، تایید شدند. براساس نتایج این تحلیل، همه 75 شاخص به دست آمده نیز، تایید شدند. در جدول5 شاخصها و مقادير مربوط به الگوی رتبهبندی مراکز آموزشی مبتنی بر اهداف برنامه هفتم توسعه نشان داده شده است. بررسي ضريب آلفای کرونباخ جهت سنجش پایایی و ارزیابی پایداری درونی(سازگاری درونی) نشان داد که مقادیر آلفای کرونباخ برای تمامی متغیرها از مقدار 7/0 بیشتر بوده که بیانگر پایایی پرسشنامه است.
جدول3.شاخصها و مقادير الگوی رتبهبندی مراکز آموزشی مبتنی بر اهداف برنامه هفتم توسعه
متغیر | میانگین واریانس استخراجی(AVE) | پایایی ترکیبی | ضریب تعیین(R2) | آلفای کرونباخ | پایایی اشتراکی |
جهتگیری مرکز | 53/0 | 82/0 | 61/0 | 83/0 | 53/0 |
فرهنگ سازمانی | 54/0 | 84/0 | 70/0 | 80/0 | 54/0 |
سرمایه انسانی | 51/0 | 81/0 | 74/0 | 72/0 | 51/0 |
زیرساختها | 52/0 | 76/0 | 77/0 | 81/0 | 52/0 |
فرایندها | 55/0 | 84/0 | 74/0 | 83/0 | 55/0 |
نتایج | 54/0 | 84/0 | 54/0 | 87/0 | 54/0 |
سال پانزدهم / شماره پنجاه و چهارم / تابستان 1403 |
[1] . CR (Composit relaiability)
[2] . Communality
جدول4.میزان پایایی اشتراکی و ضریب تعیین متغیرها
متغیر | پایایی اشتراکی | ضریب تعیین |
جهتگیری مرکز | 53/0 | 61/0 |
فرهنگ سازمانی | 54/0 | 70/0 |
سرمایه انسانی | 51/0 | 74/0 |
زیرساختها | 52/0 | 77/0 |
فرایندها | 55/0 | 74/0 |
نتایج | 54/0 | 54/0 |
میانگین | 53/0 | 68/0 |
GOF | 60/0 |
|
برازش کلی الگو نیز از طریق معیار GOF بررسی شد. این معیار طبق فرمول زیر محاسبه میگردد:
فرمول(1) 
میانگین Communalities’ نشانه میانگین مقادیر اشتراکی هر سازه بوده و Ave R2 سازه‌های درون‌زای مدل است. با توجه به مقادیر جدول4 و سه مقدار 01/0، 25/0 و 35/0 به عنوان مقادیر ضعیف، متوسط و قوی برای GOF و حصول عدد 60/0، نشان از برازش بسیار مناسب نتایج تحقيق است.
نتیجهگیری و پیشنهادها
رتبهبندی مراکز آموزشی شامل رویکردی نظام‌مند برای ارزیابی و مقایسه آنها بر اساس معیارهای مختلف است. و نقش مهمی در شکل‌گیری ادراک از کیفیت آموزشی و هدایت فرآیندهای تصمیمگیری برای دانشآموزان، والدین و مدیران و رهبران آموزشی دارند. رتبهبندی مراکز آموزشی با تأثیرگذاری بر انتخابهای دانشآموزان، استراتژی‌های سازمانی، فرصتهای تأمین مالی و تصمیم‌گیری‌های سیاستگذاران، نقش مهمی در شکل‌دهی چشم‌انداز آموزشی نیز ایفا میکند. چرا که مراکز آموزشی با کارکردهای متعدد خود قادرند مسیر توسعه کشورها را هموار سازند و با اعمال کارکردهای عمده خود میتوانند یکی از نقش مهمی در تغییر و تحول فرهنگی و اجتماعی جامعه ایفا نمایند. ارتقا کیفیت خدمات، بهبود عملکرد و استفاده از ظرفیتهای مراکز آموزشی، تعیین جایگاه مراکز آموزشی در میان مراکز هم نوع خود از لحاظ میزان دستیابی به استانداردهای تعیین شده و دادن اطلاعات صحیح به شهروندان جهت کمک به انتخاب بهتر مراکز آموزشی، مستلزم تعیین معیارها و شاخصهایی جهت ارزیابی و رتبهبندی آنهاست که در برنامه هفتم توسعه نیز مورد تاکید قرار گرفته است. به منظور فراهم ساختن شناخت مورد نیاز برای رتبه بندی مراکز آموزشی مبتنی بر اهداف برنامه هفتم توسعه کشور، پژوهش حاضر به طراحی الگوی رتبهبندی مراکز آموزشی مبتنی بر اهداف برنامه هفتم توسعه پرداخته است. یافتههای پژوهش نشان داد که جهتگیری استراتژیک مرکز، فرهنگ سازمانی، سرمایه انسانی، زیرساختهای آموزشی، فرایندهای اجرایی و نتایج ابعاد اصلی تشکیل دهنده این الگو هستند. در ادامه به تبیین و تشریح این عوامل پرداخته میشود:
نخستین بعد الگو جهتگیری استراتژیک مرکز است که شامل دو مولفه خلق ارزش پایدار و شیوه مدیریت و رهبری مرکز میباشد. تلاش برای ارزش آفرینی برای جامعه، مرکز و دانش آموزان، در کنار سبک مدیریت و رهبری که در تلاش برای شناخت نیازهای دانش آموزان و کمک به آنان است؛ واجد تفکر بلندمدت(استراتژیک) است و به مشارکت دادن دانش آموزان و والدین آنها در امور مرکز
فصلنامه خط مشی گذاری عمومی در مدیریت |
این یافته با نتایج پژوهش پایخوان و همکاران(1402) نیز سازگار است که نشان دادند مدیریت و رهبری هوشمند به عنوان بااهمیتترین پیشران کسب مزیت رقابتی آموزش میباشد؛ در مطالعه پورپاشا و علی اکبری(1401) نیز عوامل مدیریتی به عنوان یکی از عوامل مؤثر بر کیفیت آموزش تعیین گردید؛ همچنین در مطالعه فیجلیو و همکاران(2019) نیز تاثیر جهتگیری بلند مدت بر عملکرد آموزشی موسسه تایید شد که با نتایج این مطالعه همخوانی دارد.
دومین بعد الگو، فرهنگ سازمانی است که دارای سه مولفه ارزشها و هنجارهای حمایتگری، مشارکت و کار تیمی و انسانمحوری است. توجه مرکز به توسعه و تعالی دانش آموزان، حمایت از توسعه و تعالی معلمان و توجه به ارزشها و هنجارهای جامعه، مهمترین ارزشها و هنجارهای حمایتگری مرکز را تشکیل میدهد. مضاف بر آن همکاری و کار تیمی، اشتراک ایدهها و نظرات و مسئولیتپذیری در تیم در کنار مقوله انسان محوری یعنی توجه به مشکلات دانشآموزان، توجه به امنیت جسمی و روانی دانشآموزان و محوریت دانشآموزان در برنامهریزیهای مرکز مهمترین ویژگیهای فرهنگ سازمانی مرکز را تشکیل میدهند.
سومین بعد الگو شامل سرمایه انسانی است که مشتمل بر دو مولفه ویژگیهای مربیان و ویژگیهای دانشآموزان میباشد. مربیان مراکز آموزشی از سطح انتظارات بالایی نسبت به عملکرد دانش آموزان برخوردارند، نگرش مثبت نسبت به مدرسه و دانش آموزان دارند، برخورد و رفتار مناسبی با دانشآموزان و والدین آنها دارند و از توانمندی علمی خوبی برخوردارند و ضمن استفاده از روشهای تدریس مناسب، نسبت به توجه به پیشرفت تحصیلی دانشآموزان اهمیت قایل هستند. در کنار این ویژگیها، دانشآموزان مرکز دارای تمایل زیادی نسبت به یادگیری مبتنی بر تلاش بوده، به کارگروهی توجه دارند و مسئولیتپذیر هستند. نتیجه مطالعه مطالعه اژدری و همکاران(1401) نیز نشان داد تعداد منابع انسانی جزو یکی از مهمترین معیارهای ارزیابی عملکرد مراکز آموزشی میباشد. همچنین نتیجه مطالعه رواسی زاده و همکاران(1403) نیز نشان داد که ارتباطات و مشارکتها بر عملکرد آموزشی موسسه تاثیر دارد که با یافتههای این مطالعه همسویی دارد.
چهارمین بعد الگو شامل زیرساختهای آموزشی است که شامل دو مولفه فضای آموزشی و تجهیزات و امکانات آموزشی است. موقعیت مکانی مرکز و سهولت در دسترسی به آن، تعداد کلاسهای آموزشی و تناسب آن با تعداد فراگیران در کنار فضای آزاد(حیاط و محیط ورزشی)، نور، تهویه، گرمایش و سرمایش کلاسها جزو مهمترین ویژگیهای فضای آموزشی مراکز هستند که بایستی از استانداردهای لازم برخودار باشند و از زیباییهای بصری و زیبایی فرهنگی و معنوی لازم جهت جذب دانش آموزان و والدین آنها برخودار باشند.
علاوه بر آن وجود کلاسهای هوشمند که از رایانههای آموزشی، بردهوشمند و...برخودارند، استفاده از شبیهسازهای آموزشی در کنار کتب و نشریات آموزشی مرکز، کارگاههای آموزشی و آزمایشگاهها و امکانات آموزش و آزمون مجازی و وبسایت و شبکه اجتماعی مجازی از مهمترین ویژگیهای تشکیل دهنده تجهیزات و امکانات آموزشی مراکز میباشند. در مطالعات انجام شده توسط رشیدی و رشیدی(1401)، غفاری و شیروانی(1396) و سان و همکاران(2023) نیز تجهیزات هوشمند و محتوای آموزشی به عنوان یکی مهمترین مولفههای کیفیت آموزشی تعیین شده است که با نتایج این مطالعه هموانی دارد.
سال پانزدهم / شماره پنجاه و چهارم / تابستان 1403 |
توانمندسازی و مدیریت خدمات رفاهی میباشد. بکارگیری روشهای یادگیری فعال، استفاده از آزمونهای تحصیلی استاندارد درکنار استفاده درست از زمان یادگیری، استفاده از تجهیزات آموزشی و کمک آموزشی و ایجاد انگیزه در دانشآموزان، جزو مهمترین ویژگیهای فرایندهای یادگیری و یاددهی میباشد. علاوه بر آن وجود تیم مشاوره تحصیلی و تربیتی، انجام استعدادیابی از دانشآموزان، ارائه مشاوره به دانش آموزان مستعد و پرورش استعدادهای دانشآموزان در کنار تشویق دانشآموزان جزو مهمترین فرایندهای مدیریت استعداد در مراکز آموزشی هستند. در کنار مدیریت استعدادها، فرایندهای سنجش مستمر عملکرد تحصیلی دانشآموزان و معلمان، ارائه بازخورد به دانشآموزان و معلمان، ارائه مشاوره تحصیلی به دانش آموزان و تلاش برای بهبود عملکرد تحصیلی دانشآموزان در قالب فرایندهای مدیریت عملکرد انجام میشود. علاوه بر این فرایندهای توانمندسازی شامل توسعه و توانمندسازی حرفهای معلمان، انجام فعالیتهای فوق برنامه فرهنگی، ورزشی، زبان خارجی و...، در کنار ارائه مشاورههای شغلی به دانشآموزان صورت میگیرد. علاوه بر آن تلاش می گردد ضمن پرورش خلاقیت و نوآوری دانشآموزان نسبت به توسعه مهارتهای اجتماعی و شهروندی دانشآموزان نیز اقدام شود که همگی این فعالیتها جزو فرایندهای توانمندسازی مرکز میباشد. علاوه بر این اعطای پاداش به معلمان فعال، تلاش برای تامین رفاه شغلی و خانوادگی معلمان و برگزاری اردوهای علمی و تربیتی نیز در قالب فرایندهای مدیریت خدمات رفاهی در مراکز آموزشی اجرا میگردد.
در مطالعه رشیدی و رشیدی(1401) و انجیرو و همکاران(2020) نیز راهبردهای یادگیری/یاددهی به عنوان یکی از مهمترین عوامل موثر بر کیفیت آموزش تعیین شدند. در مطالعه غفاری و شیروانی(1396) نیز توانمندسازی معلمان به عنوان مهمترین شاخصهای ارزیابی عملکرد مدارس تعیین گردیده است که با یافته های این مطالعه همخوانی دارد.
طبق نتایج به دست آمده، ششمین بعد الگو شامل نتایج میباشد که شامل عملکرد تحصیلی و عملکرد اجتماعی مرکز میباشد. نمرات دانشآموزان در آزمونهای پایان دوره و طول دوره تحصیلی، تعداد دانشآموزان پذیرفته شده در دانشگاهها، المپیادها و جشنوارههای مختلف علمی و تعداد دانشآموزان پذیرفته شده در مدارس ویژه(سمپاد، شاهد، نمونه دولتی و...) جزو مهمترین شاخصهای عملکرد تحصیلی مراکز آموزشی هستند. علاوه این رضایت اولیا از عملکرد مرکز، رضایت مدیریت آموزش و پرورش منطقه از عملکرد مرکز، رضایت معلمان و دانش آموزان از عملکرد مرکز در کنار ارتقا برند، وجهه و شهرت اجتماعی مرکز، جزو مهمترین شاخصهای تشکیلدهنده عملکرد اجتماعی مراکز آموزشی میباشند. درمطالعه سان و همکاران(2023) و جیلال و همکاران(2019) نیز نتایج تحصیلی نیز به عنوان نتایج عملکرد مراکز آموزشی تعیین شدهاند که با یافتههای این تحقیق همخوانی دارد.
تفاوت پژوهش حاضر با پژوهشهای انجام شده قبل آن است که هیچ یک از پژوهشهای انجام شده، الگویی برای رتبهبندی مراکز آموزشی مبتنی بر اهداف برنامه هفتم توسعه، ارائه نکردهاند. این پژوهش یکی از پژوهشهایی است که در آن پژوهشگران به صورت جامع ابعاد، مولفهها و شاخصهای الگوی رتبهبندی مراکز آموزشی مبتنی بر اهداف برنامه هفتم توسعه را از طریق بررسی مبانی نظری و مصاحبه با خبرگان بررسی نموده و بینشی جدید و ارزشمند در این زمینه ارئه دادهاست که میتواند درکی عمیقتر از پیشینه موجود را ارائه نموده و نقطه شروع مهمی برای مطالعات علمی بیشتر در مورد تحقق اهداف برنامه هفتم توسعه کشور از طریق ارتقا سطح کیفیت نظام آموزش و پرورش و رتبهبندی مراکز آموزشی باشد.
فصلنامه خط مشی گذاری عمومی در مدیریت |
شاخصهای ارائه شده در این پژوهش میتواند چارچوبی را برای انجام یک تحلیل مقایسهای از مراکز آموزشی در جهت کمک به دانشآموزان، والدین و سیاستگذاران در تصمیمگیری آگاهانه کمک نماید و مبنایی برای ارزیابی کیفیت آموزشی و عملکرد سازمانی مراکز عمل کند. همچنین میتواند به طور قابل توجهی بر تصمیمات مالی دولت و حامیان بخش خصوصی در جهت تعیین معیاری برای حمایت مالی و کاهش نابرابری نیز مفید باشد.
سال پانزدهم / شماره پنجاه و چهارم / تابستان 1403 |
o مشخص نمودن و شفاف سازی جهتگیری استراتژیک مراکز آموزشی در طراحی برنامههای راهبردی و عملیاتی مراکز آموزشی
o ترویج سبک رهبری مربیگرایانه و تحولگرا در مراکز آموزشی از طریق توسعه و توانمندسازی مدیران و رهبران آموزشی مراکز آموزشی و تبیین اهمیت آن برای مراکز
o تامین سرمایه انسانی مورد نیاز مراکز آموزشی از طریق برنامهریزی منابع انسانی.
o ترویج ارزشها و هنجارهای حمایتگری، ایجاد مشارکت مشتاقانه و کار تیمی در مراکز آموزشی و تاکید بر انسان محوری در برنامهریزیهای سازمانی جهت تقویت فرهنگ سازمانی مربیگرایانه از طریق تاکید مدیران در گفتار و رفتار.
o تامین و به روز رسانی زیرساختهای فناورانه و تجهیزات آموزشی هوشمند مراکز آموزشی.
o ترویج روابط همدلانه، صمیمانه و نزدیک میان مراکز آموزشی و اولیا در جوی غیررسمی و دوستانه
o رعایت شان و منزلت انسانی معلمان و ارزشمند شمردن دانش و تخصص آنان در تعاملات سازمانی و فردی.
o ارتقا سطح روحیه و انگیزه و توانمندی معلمان و دانشآموزان از طریق برگزاری اردوهای تفریحی، علمی و فرهنگی و...
ازآنجایی‌که در پژوهشهای کیفی، پدیدهها در بستر وقوعشان موردمطالعه قرار میگیرند، نتایج به‌دست‌آمده نیز منحصر به بستر موردمطالعه بوده و امکان تعمیمپذیری نتایج و یافتهها به دیگر شرایط و موقعیتها محدود است؛ ازآنجایی‌که نتایج پژوهش حاضر با اتکا به دیدگاهها و تجربیات اساتید و خبرگان آموزش و پرورش شهرستان کازرون حاصل‌شده؛ بنابراین به‌راحتی نمیتوان نتایج پژوهش حاضر را به سایر سازمانها تعمیم داد. محققان آینده میتوانند نسبت به طراحی الگوی بومی رتبهبندی مراکز آموزشی در سایر استانها اقدام نموده و نتایج حاصل را با یافتههای این تحقیق مقایسه نمایند.
منابع
منابع فارسی:
اسماعیلی، ندا.گل افشانی، علی. کاوان مریم(1398). عوامل مؤثر بر رویکرد بهبود مدیریت کیفیت آموزشی در آموزش علوم پزشکی . تعالی بالینی. ۹ (۲) :۱-۱۰
اژدری، زمان. عبداللهی، حسین. برزویان، صمد. طاهری، مرتضی. ابراهیم پور ازبری، مصطفی.(1401). ارزیابی عملکرد مراکز آموزشی با استفاده از شبکه عصبی مصنوعی(مورد مطالعه: یکی از سازمانهای دولتی کشور)، آموزش و توسعه منابع انسانی،34، 191-163.
برنامه هفتم توسعه اقتصادی، اجتماعی وفرهنگی کشور
بزرگینژاد، خدیجه. زارعی، رضا. امیریان زاده، مژگان. خیر، محمد.(1401).ارائة الگویی برای رتبهبندی مدارس غیر دولتی با رویکرد ذینفعان و اسناد بالادستی، مطالعات آموزشی و آموزشگاهی، 11(2)، 298-271.
پایخوان، حمیرا. زمانی مقدم، افسانه. شعبان نژاد، رضا. (1402). شناسایی، اعتباریابی و رتبهبندی پیشرانهای آموزش کسب مزیت رقابتی مراکز آموزش عالی. فصلنامه رهبری و مدیریت آموزشی، 17(2): 122-163.
پورپاشا، محمدمهدی. علی اکبری، منا.(1401). بکارگیری تکنیک دیمتل در شناسایی و رتبهبندی عوامل مؤثر بر کیفیت آموزش در مراکز فنی حرفهای غرب استان مازندران، پژوهشهای برنامهریزی درسی و آموزشی، 12(1)، 88-75.
رستمزاده، پرویز. نصیرآبادی، شهره.(1396). بررسی تطابق برنامه های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی با اقتصاد اسلامی، با تاکید بر برنامه چهارم، پنجم و لایحه برنامه ششم، فصلنامه اقتصاد و بانکداری اسلامی، 18، 22-7.
رشیدی، زینب. رشیدی، حسن. (1401). مدلی برای رتبه بندی گروه‌های آموزشی در دانشگاه‌های ایران. پژوهش در نظام‌های آموزشی، 16(57): 5-20.
رواسیزاده، محمد. افکار، عادل. سلیمانی، مجید. (1403). مطالعه کیفی تدوین شاخصها و معیارهای ارزیابی عملکرد دفتر تربیت بدنی و فعالیت های ورزشی وزارت آموزش و پرورش. نشریه مدیریت ورزشی.. doi: 10.22059/jsm.2024.369284.3232
ستوده، رضا.هیراد، علیرضا. سرحدی، الهه. (1403). تبیین الگوی نظارت و ارزیابی عملکرد سازمانی شرکت های بازرگانی کشور. پژوهشهای نوین در ارزیابی عملکرد،3(1)،11-22. doi: 10.22105/mrpe.2024.447861.1092.
فصلنامه خط مشی گذاری عمومی در مدیریت |
غفاری، سعید. شیروانی، عاطفه. (1396). ارزیابی عملکرد مدارس غیردولتی شهر تهران با مدل ترکیبی کارت امتیازی متوازن (BSC ) و تحلیل پوششی داده های بازه ای(IDEA ). پژوهش در نظام های آموزشی، 11(38 )، 195-217.
مصطفوی، سیدمحمد.(1396). مروري بر برنامه هاي توسعه کشور با تأکيد بر برنامه ششم و مقايسه آنها با معيار برخي شاخص هاي مرتبط با اقتصاد اسلامي، فصلنامه اقتصاد و بانکداری اسلامی، 18، 104-83.
نوابخش، مهرداد. امیرارجمندی، سیده زهرا. ساروخانی، باقر.(1402). تحلیل گفتمان سیاستهای علم و فناوری در برنامههای توسعه (مطالعه موردی برنامه پنجم توسعه)، فصلنامه علمی مطالعات میان فرهنگی، 18(54)، 195-122.
ورعی، محمد. احمدی، عباداله(1402). مدلی برای ارتقا کیفیت آموزشهای فنی و حرفه ای، رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، 2(1)، 42-20.
منابع انگلیسی:
Bellei, C., & Munoz, G. (2023). Models of regulation, education policies, and changes in the education system: a long-term analysis of the Chilean case. Journal of Educational Change, 24(1), 49-76.
Clougherty, J. A., & Grajek, M. (2023). Decertification in quality-management standards by incrementally and radically innovative organizations. Research Policy, 52(1), 104647.
Creswell, J. W. (2014). A concise introduction to mixed methods research. SAGE publications.
سال پانزدهم / شماره پنجاه و چهارم / تابستان 1403 |
de Souza Zanirato Maia, J., Bueno, A. P. A., & Sato, J. R. (2021). Assessing the educational performance of different Brazilian school cycles using data science methods. PLOS ONE, 16(3), 1-14.
Díez, F., Villa, A., López, A. L., & Iraurgi, I. (2020). Impact of quality management systems in the performance of educational centers: educational policies and management processes. Heliyon, 6(4).
Fauzi, F., Tuhuteru, L., Sampe, F., Ausat, A. M. A., & Hatta, H. R. (2023). Analysing the role of ChatGPT in improving student productivity in higher education. Journal on Education, 5(4), 14886-14891.
Figlio, D., Giuliano, P., Özek, U., & Sapienza, P. (2019). Long-term orientation and educational performance. American Economic Journal: Economic Policy, 11(4), 272-309.
Garcia-Rodriguez, F. J., & Gutierrez-Tano, D. (2024). Loyalty to higher education institutions and the relationship with reputation: An integrated model with multi-stakeholder approach. Journal of Marketing for Higher Education, 34(1), 223-245.
Gilal, F. G., Ashraf, Z., Gilal, N. G., Gilal, R. G., & Channa, N. A. (2019). Promoting environmental performance through green human resource management practices in higher education institutions: A moderated mediation model. Corporate Social Responsibility and Environmental Management, 26(6), 1579-1590.
Houston, D. M., Henderson, M., Peterson, P. E., & West, M. R. (2022). Status, growth, and perceptions of school quality. Educational Evaluation and Policy Analysis, 44(1), 105-126.
Judijanto, L., Manu, C. M. A., Sitopu, J. W., Mangelep, N. O., & Hardiansyah, A. (2024). The Impact of Mathematics in Science and Technology Development. International Journal of Teaching and Learning, 2(2), 451-458.
Karshiyev, A. A., Mamatkulova, U. E., & Shobutayev, Q. S. (2019). IMPLEMENTATION OF A QUALIMETRIC APPROACH IN MANAGING THE QUALITY OF EDUCATION OF STUDENTS OF A MODERN UNIVERSITY. European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences, 2019.
Mittal, A., Kumar, V., Verma, P., & Singh, A. (2024). Evaluation of organizational variables of quality 4.0 in digital transformation: the study of an Indian manufacturing company. The TQM Journal, 36(1), 178-207.
Moscato, J. (2023). Evaluating organizational performance using smartpls: A management perspective. APTISI Transactions on Management, 7(3), 273-281.
Njiru, S. M., Karuku, S., & Nyaga, M. N. (2020). Performance rankings in education: Implications for policy and practice.
Ngoc, N. M., & Tien, N. H. (2023). Quality of Scientific Research and World Ranking of Public and Private Universities in Vietnam. International journal of public sector performance management.
Powell, C. (2003). The Delphi technique: myths and realities. Journal of advanced nursing, 41(4), 376-382.
Rolfe, V., Hansen, K. Y., & Strietholt, R. (2022). Integrating educational quality and educational equality into a model of mathematics performance. Studies in Educational Evaluation, 74, 101171.
Seyfried, M., & Pohlenz, P. (2020). Assessing quality assurance in higher education: quality managers’ perceptions of effectiveness. In Impact Evaluation of Quality Management in Higher Education (pp. 24-37). Routledge.
Shosha, G. A. (2012). Employment of Colaizzi's strategy in descriptive phenomenology: A reflection of a researcher. European Scientific Journal, 8(27).
Simionescu, C., Marcu, D., & Măciucă, M. S. (2024). Toward Better Education Quality through Students’ Sentiment Analysis Using AutoML. BRAIN. Broad Research in Artificial Intelligence and Neuroscience, 15(2), 320-343.
فصلنامه خط مشی گذاری عمومی در مدیریت |
Taraza, E., Anastasiadou, S., Papademetriou, C., & Masouras, A. (2024). Evaluation of Quality and Equality in Education Using the European Foundation for Quality Management Excellence Model—A Literature Review. Sustainability, 16(3), 960.
Iranian Journal of Public Policy in Managemen Mt
|
Vol. 15, No. 54, Summer 2024 |
Ranking Model of Educational Centers Based on the Goals of the 7th Development Plan
1*Amirhossein Jamshidi, 2Pari Mashayekh, 3Farahnaz Mashayekh
Abstract:
Background and purpose: educational centers provide the necessary infrastructure and platform for the development of the country's human capital. The main goal of the current research was to design a ranking model for educational centers based on the goals of the 7th Development Plan. Methodology: To achieve this goal, the researchers used a mixed sequential exploratory approach, so that in the qualitative stage, using the method of content analysis, dimensions, components and indicators of the rating model of educational centers based on goals. The 7th development program was calculated through semi-structured interviews with 16 experts, so at this stage, six main categories and sixteen subcategories with seventy-five indicators were obtained. In the quantitative phase, structural equation modeling was used to validate the calculated factors, so that a questionnaire based on the calculated factors in the qualitative phase was designed and distributed among 120 school principals in Kazeron city, to find out the relationships between the indicators. and categories to be evaluated. Quantitative phase data were analyzed using Smart Pls version 3 software.
Findings: The findings from two qualitative and quantitative stages showed that the ranking pattern of educational centers based on the objectives of the 7th Development Plan includes the orientation of the center (creating sustainable value and management and leadership of the center), organizational culture (values and norms support, partnership and team work and human-centered), human capital (characteristics of instructors and characteristics of students), infrastructures (educational space and educational equipment), executive processes (learning and teaching process, management talents, performance management, empowerment and management of welfare services) and results (academic performance of the center and social performance of the center). Quantitative analyzes also confirmed the significance of the relationship between the desired indicators and components.
Conclusion: The results of this research can be useful for measuring the performance and ranking of educational centers based on the objectives of the 7th Development Plan.
Key words: Ranking, Educational Centers, Seventh Development Plan
. 1*PhD Student, Department of Management, Faculty of Humanities, Kazerun Branch, Islamic Azad University, Kazerun, Iran (Corresponding Author) amirhossein.jamshidi51@gmail.com
2 Department of Management, Faculty of Humanities, Kazerun Branch, Islamic Azad University, Kazerun, Iran
3 Department of Management, Faculty of Humanities, Kazerun Branch, Islamic Azad University, Kazerun, Iran
