موانع و محدودیت های توسعه مدارس دخترانه در ایران عصر مشروطه
الموضوعات : مطالعات توسعه اجتماعی ایران
1 - عضو هیأت علمی گروه تاریخ، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: درباریان, روحانیان, توسعه, مدارس دخترانه, زنان, قاجاریه, مشروطه.,
ملخص المقالة :
جامعه سنتی و استبداد زده ایرانی تا پیش از مشروطیت آن گونه حس نکرده بود که تأسیس و توسعه نهادهای آموزشی تا چه اندازه میتواند به استقرار جامعه مدنی یاری رساند. پس از انقلاب مشروطه نیز تقابل با راه اندازی و توسعه نهادهای آموزشی و در رأس آن، مدارس دخترانه تداوم یافت. طبیعتا هر تغییر یا تحول اجتماعی با موانع و محدودیت هایی مواجه خواهد شد که تأسیس و توسعه مدارس دخترانه نیز از این قاعده مستثنی نبوده است. در این مقاله سعی شده است به واکاوی موانع و محدودیت های پیش روی توسعه مدارس دخترانه در ایران عصر مشروطه پرداخته شود. فرضیه تحقیق حاضر این است که بخشی از بدنه ساختارهای اجتماعی و نهادهایی سنتی به خاطر نگرانی از تحدید قدرت مادی و معنوی خود و ترس از فروپاشی نظم اجتماعی موجود، تعصبات فرهنگ عرفی را با رنگ و لعاب مذهبی درآمیختند تا به این بهانه نافذ بتوانند از توسعه مدارس دختران در ایران جلوگیری کنند، اگرچه ناآگاهی عمومی، ضعف بودجه مدارس دخترانه و نابسامانی نظام اداری و علمی وزارت معارف نیز در تکمیل این ناکامی مؤثر افتاد. در انجام این تحقیق از روش تحقیق تاریخی با رویکرد کیفی استفاده شده است که سعی دارد با رعایت امانت و حفظ اصول علمی و نیز با نگاهی عینی به وقایع و حوادث مستند تاریخی که در اسناد و منابع تاریخی آمده است، به تبیین و استدلال تاریخی موضوع بپردازد.
الف) كتاب
- آریان پور، یحیی، از صبا تا نیما، 2 جلد، تهران: زوار، بی تا.
- امامي، فيض الله، زن در تاريخ ايران از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامي، تهران: كوير، 1390.
- آفاري، ژانت، انجمنهاي سري و نيمه سري زنان. ترجمه جواد يوسفيان، تهران، بانو1377.
- بامداد، بدرالملوك، زن ايراني از مشروطيت تا انقلاب سفيد، 2جلد. تهران: ابن سينا، 1348.
- تاج السلطنه، خاطرات تاج السلطنه.به كوشش منصوره اتحاديه، تهران: نشرتاريخ ايران، 1371.
- ترابي فارساني، سهيلا، اسنادي از مدارس دختران از مشروطه تا پهلوي، تهران: سازمان اسناد ملي ايران، 1378.
- توانا، مراد علي، زن در تاريخ معاصر، تهران: برگ زيتون، 1384.
- حجازي، بنفشه، تاريخ خانم‌ها، تهران: قصيده سرا، 1388.
- خسروپناه، محمدحسين، هدف‌ها و مبارزه زن ايراني از انقلاب مشروطه تا سلطنت پهلوي، تهران: پيام امروز، 1381.
- رشديه، شمس الدين، سوانح عمر، تهران: نشر تاريخ ايران، 1362.
- شيخ الاسلامي، پري، زنان روزنامه نگار و انديشمندان ايران، تهران: زرين، 1351.
- كراچي، روح انگيز، انديشه نگاران زن در شعر مشروطه، تهران: دانشگاه الزهراء، 1374.
- كسري، نيلوفر، زنان در عصر قاجار، تهران: بدرقه جاويدان، 1346.
- كوليور رايس، كلارا. زنان ايران و راه و رسم زندگي آنان. ترجمه اسد الله آزاد، تهران: نشر كتابدار، 1388.
- محبوبي اردكاني، حسين، تاريخ موسسات تمدني جديد ايران، 2جلد. تهران: دانشگاه تهران، 1354.
- ناطق، هما، کارنامه فرنگی و فرهنگی در ایران، تهران: معاصر پژوهان، 1380.
- ناهيد، عبدالحسين، زنان ايران در جنبش مشروطه، تبريز: نشر احياء، 1360.
ب) روزنامه‌ها
1- اصلی
- زبان زنان، س1، ش9 (شنبه 21 صفر 1338)، ص4.
- زبان زنان، س2، ش7 (19 شعبان 1338)، ص1.
- زبان زنان، س1، ش11، (19 ربيع الاول 1338)، ص1.
- شكوفه، س1، ش1 (ذیحجه 1330)، ص2.
- شكوفه، س1، ش2 (23 محرم 1331)، ص2-1.
- شكوفه، س1، ش6 (9 ربيع الثاني 1331)، ص2.
- شكوفه، س1، ش13 (28 شعبان 1331)، ص2.
- شكوفه، س2، ش12 (12 رجب 1332)، ص2.
- شكوفه، س2، ش13 (20 رجب 1332)، ص2.
- شكوفه، س2، ش19 (7 ذيقعده 1332)، ص2.
- شكوفه، س2، ش20 (21 ذيحجه 1332)، ص2.
- شكوفه، س2، ش21 (20 ذيحجه 27 و جمادي الاول 1332)، ص 2-1.
- شكوفه، س2، ش24 (5 ربيع الثاني 1332)، ص4.
- شكوفه، س3، ش3 (15 صفر 1332)، ص2.
- نامه پارسي، س1، ش8 (3 ذیحجه 1343)، ص125-124.
- ناهيد، س3، ش9 (26 شوال1342)، ص7.
2- فرعي:
- ايران نو، س1، ش23 (17 رمضان 1327)، ص8 .
- ايران نو، س1، ش 44 (27 مهر 1288)، ص1.
- ایران نو، س1، ش54 (16 شوال 1322)، ص3.
- ايران نو، س2، ش110 (5 ربيع الاول 1329)، ص2.
- تمدن، س4، ش12 (2 صفر 1329)، ص12.
- حبل المتين، س1، ش10 (ربيع الاول 1326)، ص4.
- حبل المتين، س33، ش2 (23 جمادي الثاني1343)، ص19.
- حبل المتين، س33، ش 4 (14رجب 1343)، ص11.
- مجلس، س1، ش6 (16 شوال 1324 ﻫ..ق)، ص6.
- مجلس، س1، ش59 (9 صفر 1325 ﻫ..ق)، ص7.
- مطبوع در آستان مقدس حضرت عبدالعظيم (18 جمادي الثاني 1335)، ص2.
- وقت، س2، ش55 (27جمادي الاول 1328)، ص4.
ج) مجلات
- جمعيت نسوان وطنخواه ايران، س1، ش2 (1302)، ص6.
- جمعيت نسوان وطنخواه ايران، س1، ش3 (خرداد 1303)، ص3.
- جمعيت نسوان وطنخواه ايران، س1، ش6و5 (مرداد و شهريور1303)، ص42.
- روزنامه حبل المتین، س1، ش10 (ربیع الاول 1326)، ص4.
- روزنامه حبل المتین، س1، ش105 (23 رجب 1325)، ص5.
- روزنامه صوراسرافیل، ش4 (1325ﻫ.ق)، ص7.
