اثربخشی کمیته حسابرسی و کارایی عملیاتی شرکت با تأکید بر ساختار مالکیت

الموضوعات :

اله کرم صالحی ¹ , موسی محمودی ² , احسان فتحی اسکندری ³ , موسی باقری کاهکش ⁴

1 - گروه حسابداری، واحد مسجدسلیمان، دانشگاه آزاد اسلامی، مسجدسلیمان، ایران
2 - گروه حسابداری، واحد مسجدسلیمان، دانشگاه آزاد اسلامی، مسجدسلیمان، ایران
3 - گروه حسابداری، واحد مسجدسلیمان، دانشگاه آزاد اسلامی، مسجدسلیمان، ایران
4 - گروه حسابداری، واحد مسجدسلیمان، دانشگاه آزاد اسلامی، مسجدسلیمان، ایران

تاريخ الإرسال : 21 السبت , محرم, 1446 تاريخ التأكيد : 05 الخميس , جمادى الأولى, 1446 تاريخ الإصدار : 19 الجمعة , جمادى الثانية, 1446

الکلمات المفتاحية: اثربخشی کمیته حسابرسی, کارایی عملیاتی, مالکیت مدیریتی, مالکیت نهادی,

ملخص المقالة :

هدف: کمیته حسابرسی یکی از مهم‌ترین کمیته‌های تخصصی هیات مدیره محسوب می­شود که می‌تواند موجب تقویت سلامت و کیفیت گزارشگری مالی، بهبود عملکرد و افزایش ارزش شرکت گردد. از طرفی، استقرار مناسب سازوکارهای راهبری شرکتی از قبیل ساختار مالکیت، اقدامی اساسی برای استفاده بهینه ازمنابع، ارتقای پاسخگویی، شفافیت، رعایت انصاف و حقوق همه ذی‌نفعان شرکت است که در ارزیابی کارایی عملیاتی شرکت می‌تواند موثر واقع شود.

روش‌شناسی: این پژوهش به بررسی تأثیر ساختار مالکیت بر رابطه بین اثربخشی کمیته حسابرسی و کارایی عملیاتی شرکت طی بازه زمانی 1395 تا 1401 با استفاده از اطلاعات 120 شرکت منتخب پرداخته است. پژوهش حاضر کاربردی و از نظر هدف، تحلیلی و از نوع همبستگی است. آزمون فرضیه‌های پژوهش با استفاده از رگرسیون چندمتغیره با رویکرد داده‌های تابلویی انجام شده است.

یافته‌ها: نتایج پژوهش نشان داد که کمیته حسابرسی اثربخش باعث افزایش کارایی عملیاتی شرکت می­شود. همچنین مولفه­های ساختار مالکیت شامل مالکیت نهادی و مدیریتی نیز باعث افزایش کارایی عملیاتی شده و رابطه بین اثربخشی کمیته حسابرسی و کارایی عملیاتی را نیز تشدید کرده و افزایش می­دهند. به عبارتی در شرکت‌هایی که دارای مالکیت نهادی و مدیریتی قوی­تری هستند، کمیته حسابرسی، اثربخشی بیشتری داشته و منجر به افزایش فزاینده کارایی عملیاتی شرکت می­شود.

دانش افزایی: این نتایج حاکی از نقش تئوری نمایندگی در کاهش عدم تقارن اطلاعاتی از طریق افزایش اثربخشی کمیته حسابرسی و ساختار مالکیت می‌باشد.

المصادر:

بختیاری، صادق، دهقانی زاده، مجید، و حسینی پور، سید مجتبی. (1393). تحلیل از بهره وری نیروی کار در بخش تعاونی، مطالعه موردی تعاونی‌های صنعتی استان یزد. فرایند مدیریت توسعه، 27(3)، 73-45. dor: 20.1001.1.17350719.1393.27.3.1.8
پورطاهر اقدم، فرزانه، نیکومرام،‌ هاشم، و رهنمای رودپشتی، فریدون. (1402). تبیین روابط میان کیفیت حسابرسی و کارایی عملیاتی شرکت با در نظر گرفتن معیار تداوم تصدی حسابرس در صنعت و اندازه حسابرس. حسابداری مدیریت، 16(56)، 18-1. doi: 10.30495/jma.2023.22409
جامعی، رضا و رستمیان، آزاده. (1395). بررسی تاثیر تخصص مالی اعضای کمیته حسابرسی بر ویژگی‌های سود پیش بینی شده. پژوهش‌های حسابداری مالی و حسابرسی، 8(29)، 17-1. dor: 20.1001.1.23830379.1395.8.29.1.1
خوئینی، بهداد، فقیه، محسن، و شفیعی، مهرداد. (1397). ارتباط بین ویژگی‌هاي کمیته حسابرسی و معیارهاي عملکرد شرکت‌ها. تحقیقات حسابداری و حسابرسی، 10(40)، 126-105. https://www.iaaaar.com/article_98830.html
رجبی، روح الله و محمدی خشویی، حمزه. (1387). هزینه‌های نمایندگی و قیمت گذاری خدمات حسابرسی مستقل. بررسی‌های حسابداری و حسابرسی، 15(4)، 52-35. dor: 20.1001.1.26458020.1387.15.4.3.7
فرزان کیان، مرجان و حسنی، محمد. (1399). تحلیل رابطه بین اثر بخشی کمیته حسابرسی و مکانیسم‌های مدیریتی و مالکیتی نظام راهبری شرکتی: رویکرد مکمل یا رویکرد جانشینی؟ دانش حسابرسی، 20(78)، 355-324. dor: 20.1001.1.16819691.1399.20.78.13.3
موسوی، فاطمه السادات و دستگیر، محسن. (1399). تاثیر ساختار مالکیت بر اثربخشی کمیته حسابرسی در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. فصلنامه چشم انداز حسابداری و مدیریت، 3(30)، 31-12. https://www.jamv.ir/article_118531.html
نجفی شریعت زاده، ایرج، شعبان زاده، مهدی، و زمردیان، غلامرضا. (1395). بررسی مولفه‌های موثر بر سودآوری بانک‌های تجاری ایران با استفاده از الگوی پنلARDL. مجله مهندسي مالي و مديريت اوراق بهادار، (۷)29، 172-151. dor: 20.1001.1.22519165.1395.7.29.8.5
Abbott, L.J., Daugherty, B., Parker, S. & Peters, G.F. (2016). Internal audit quality and financial reporting quality: the joint importance of independence and competence. Journal of Accounting Research, 54(1), 3-40. doi: 10.1111/1475-679x.12099
Abbott, L.J.; Park, Y. & Parker, S. (2000). The effect of audit committee activity and independence on corporate fraud. Managerial Finance, 26(11), 55-67. doi: 10.1108/03074350010766990
Abbott, L. J., Parker, S., & Peters, G. F. (2004). Audit Committee Characteristics and Restatements. AUDITING: A Journal of Practice & Theory, 23(1), 69–87. doi: 10.2308/aud.2004.23.1.69
Agyei-Mensah, B. K. (2019). The effect of audit committee effectiveness and audit quality on corporate voluntary disclosure quality. African Journal of Economic and Management Studies, 10(1),17-31. doi: 10.1108/AJEMS-04-2018-0102
Al-Musali, M. A., Qeshta, M. H., Al-Attafi, M. A., & Al-Ebel, A. M. (2019). Ownership structure and audit committee effectiveness: evidence from top GCC capitalized firms. International Journal of Islamic and Middle Eastern Finance and Management, 12(3), 407–425. doi: 10.1108/imefm-03-2018-0102
Alodat, A. Y., Al Amosh, H., Saleh F. A. Khatib & Mansour, M. (2023). Audit committee chair effectiveness and firm performance: The mediating role of sustainability disclosure. Cogent Business & Management, 10(1), 2181156. doi: 10.1080/23311975.2023.2181156
Alodat, A. Y., Salleh, Z., Hashim, H. A., & Sulong, F. (2022). Corporate governance and firm performance: Empirical evidence from Jordan. Journal of Financial Reporting and Accounting, 20(5), 866-896. doi: 10.1108/JFRA-12-2020-0361
Alshareef, M. N. (2024). Ownership structure and financial sustainability of Saudi Listed Firms. Sustainability. 16(9), 3773. doi: 10.3390/su16093773
Alzeban, A. & Sawanb, N. (2015). The impact of audit committee characteristics on the implementation of internal audit recommendations. Journal of International Accounting, Auditing and Taxation, 24, 61-71. doi: 10.1016/j.intaccaudtax.2015.02.005
American Institute of Certified Public Accountants (AICPA) (1991). AU Section 322: SAS No. 65: The Auditor’s Consideration of the Internal Audit Function in an Audit of Financial Statements, AICPA, New York, NY
Anderson, U. (2003). Assurance and consulting services. Research opportunities in internal auditing, 1, 1-23.
Baik B., J. Chae, S. Choi, & D. Farber. (2013). Changes in operational efficiency and firm performance: A frontier analysis approach. Contemporary Accounting Research, 30(3), 996–1026. doi: 10.1111/j.1911-3846.2012.01179.x
Bakhtiari, S., Dehghanizadeh, M., & Hosseinipoor, S. M. (2014). Analysis of labor productivity and efficiency in the cooperative sector: A case study of the industrial cooperative sector in the province of Yazd. Management and development process, 27(3), 45-73. dor: 20.1001.1.17350719.1393.27.3.1.8 [In Persian]
Be´dard, J., Chtourou, S. M., & Courteau, L. (2004). The Effect of Audit Committee Expertise, Independence, and Activity on Aggressive Earnings Management. AUDITING: A Journal of Practice & Theory, 23(2), 13–35. doi: 10.2308/aud.2004.23.2.13
Benston, G.J. (1965). Branch banking and economies of scale. The Journal of Finance, 20(2), 312-331. doi: 10.1111/j.1540-6261.1965.tb00212.x
Boshnak, H.A. (2023). Ownership structure and firm performance: evidence from Saudi Arabia. Journal of Financial Reporting and Accounting. doi: 10.1108/JFRA-11-2022-0422
Cassel, J. (2021). Managerial ownership and operational improvements in buyouts. Swedish House of Finance Research Paper, (21-20). doi: 10.2139/ssrn.3934568
Chen, Y., Lin, B., Lu, L., & Zhou, G. (2020). Can internal audit functions improve firm operational efficiency? Evidence from China. Managerial Auditing Journal, 35(8), 1167-1188. doi: 10.1108/MAJ-01-2019-2136
Cheng, Q., Goh, B. W., & Kim, J. B. (2018). Internal Control and Operational Efficiency. Contemporary Accounting Research, 35(2), 1102–1139. doi: 10.1111/1911-3846.12409
Colombo, M. G., & Grilli, L. (2005). Founders’ human capital and the growth of new technology-based firms: A competence-based view. Research Policy, 34(6), 795–816. doi: 10.1016/j.respol.2005.03.010
Daum, J. H. (2001). Value drivers intangible assets-do we need a new approach to financial and management accounting. A Blueprint for an Improved Management System. Р, 22.https://citeseerx.ist.psu.edu/document?repid=rep1&type=pdf&doi=b2cc62414eae50b70bb3ebe7ac6083866b29577e
Demerjian, P., Lev, B., & McVay, S. (2012). Quantifying Managerial Ability: A New Measure and Validity Tests. Management Science, 58(7), 1229–1248. doi: 10.1287/mnsc.1110.1487
DeZoort, F. T., Hermanson, D. R., Archambeault, D. S., & Reed, S. A. (2002). Audit committee effectiveness: A synthesis of the empirical audit committee literature. Audit Committee Effectiveness: A Synthesis of the Empirical Audit Committee Literature, 21, 38. https://digitalcommons.kennesaw.edu/facpubs/1495/
Ege, M. S. (2014). Does Internal Audit Function Quality Deter Management Misconduct? The Accounting Review, 90(2), 495–527. doi: 10.2308/accr-50871
Hanim Fadzil, F., Haron, H., & Jantan, M. (2005). Internal auditing practices and internal control system. Managerial Auditing Journal, 20(8), 844–866. doi: 10.1108/02686900510619683
Farzan Kian, M. & Hasani, M. (2019). Analyzing the relationship between the audit committee effectiveness and the management and ownership mechanisms of the corporate governance system: a complementary approach or a replacement approach? Auditing Knowledge, 20(78), 355-324. dor: 20.1001.1.16819691.1399.20.78.13.3 [In Persian]
Gupta, K. & Raman, T.V. (2021). Intellectual capital: a determinant of firms’ operational efficiency. South Asian Journal of Business Studies, 10(1), 49-69. doi:10.1108/SAJBS-11-2019-0207
Habib, A., & Azim, I. (2008). Corporate governance and the value‐relevance of accounting information. Accounting Research Journal, 21(2), 167–194. doi: 10.1108/10309610810905944
Handoyo, S., Suharman, H., Ghani, E. K., & Soedarsono, S. (2023). A business strategy, operational efficiency, ownership structure, and manufacturing performance: The moderating role of market uncertainty and competition intensity and its implication on open innovation. Journal of Open Innovation: Technology, Market, and Complexity, 9(2). doi: 10.1016/j.joitmc.2023.100039
Hassan, Y., & Hijazi, R. (2015). Determinants of the voluntary formation of a company audit committee: evidence from Palestine. Asian Academy of Management Journal of Accounting and Finance, 11(1), 0–30. http://hdl.handle.net/20.500.11889/4281
Hsu, D. H. (2007). Experienced entrepreneurial founders, organizational capital, and venture capital funding. Research Policy, 36(5), 722-741. doi: 10.1016/j.respol.2007.02.022
Humphrey, D.B. (1985). Costs and Scale Economies in Bank intermediation Handbook for Banking Strategy, John Wiley and Sons, New York, pp. 745-783.
Imdieke, A. J.; Li, C. & Zhou, S. (2023). Does the Presence of an Internal Control Audit affect Firm Operational Efficiency? Contemporary Accounting Research, 40(2), 952-980. doi: 10.1111/1911-3846.12839
Jameai, R. A & Rostamian, A. (2016). An investigation the financial expertise of auditing committee members on the characteristics of the forecasted earnings. The Financial Accounting and Auditing Researches, 8(29), 1-17. dor: 20.1001.1.23830379.1395.8.29.1.1 [In Persian]
Jiang, L., André, P., & Richard, C. (2017). An international study of internal audit function quality. Accounting and Business Research, 48(3), 264–298. doi: 10.1080/00014788.2017.1357461
Khoeini, B., Faghih, M., & Shafiee, MH. (2018). The Relationship between Audit Committee Characteristics and Performance Metrics. Accounting and Auditing Research, 10(40), 105-126. https://www.iaaaar.com/article_98830.html [In Persian]
Klein, A. (2002). Audit committee, board of director characteristics, and earnings management. Journal of Accounting and Economics, 33(3), 375-400. doi: 10.1016/S0165-4101(02)00059-9
Kortmann, S., Gelhard, C., Zimmermann, C., & Piller, F. T. (2014). Linking strategic flexibility and operational efficiency: The mediating role of ambidextrous operational capabilities. Journal of Operations Management, 32(7-8), 475–490. doi: 10.1016/j.jom.2014.09.007
Krishnamoorthy, G., & Maletta, M. (2016). The contingent effects of board independence and audit committee effectiveness on internal audit reliance: a pre-SOX perspective. International Journal of Accounting and Finance, 6(1), 62. doi: 10.1504/ijaf.2016.076558
Shehata Mohamed Kasim Soliman, W. (2020). Investigating the effect of corporate governance on audit quality and its impact on investment efficiency. Investment Management and Financial Innovations, 17(3), 175–188. doi: 10.21511/imfi.17(3).2020.14
Lorca, C., Sánchez-Ballesta, J. P., & García-Meca, E. (2010). Board Effectiveness and Cost of Debt. Journal of Business Ethics, 100(4), 613–631. doi: 10.1007/s10551-010-0699-3
Mangena, M., & Pike, R. (2005). The effect of audit committee shareholding, financial expertise and size on interim financial disclosures. Accounting and Business Research, 35(4), 327–349. doi: 10.1080/00014788.2005.9729998
McMullen, D. A. (1996). Audit committee performance: An investigation of the consequences associated with audit committees. Auditing: a journal of Practice & Theory, 15(1), 87-103. https://openurl.ebsco.com/EPDB%3Agcd%3A9%3A4646185/detailv2?sid=ebsco%3Aplink%3Ascholar&id=ebsco%3Agcd%3A9603180445&crl=c&link_origin=scholar.google.com
Mitra, S., Hossain, M., & Deis, D. R. (2007). The empirical relationship between ownership characteristics and audit fees. Review of Quantitative Finance and Accounting, 28(3), 257–285. doi: 10.1007/s11156-006-0014-7
Mosavi, F. A., & Dastgir, M. (2020). The effect of ownership structure on the effectiveness of the audit committee in companies listed on the Tehran Stock Exchange. Journal of Accounting and Management Vision, 3(30), 12-31. https://www.jamv.ir/article_118531.html [In Persian]
Munro, L., & Buckby, S. (2008). Audit Committee Regulation in Australia: How Far Have We Come? Australian Accounting Review, 18(4), 310–323. doi: 10.1111/j.1835-2561.2008.0020.x
Othman, R., Ishak, I. F., Arif, S. M. M., & Aris, N. A. (2014). Influence of Audit Committee Characteristics on Voluntary Ethics Disclosure. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 145, 330–342. doi: 10.1016/j.sbspro.2014.06.042
Patel, J., & Bhanushali, K. (2017). Comparative study of profitability of nationalised banks and private sector banks. Rising-A Journal of Researchers, 1(1), 34-40. https://www.semanticscholar.org/paper/COMPARATIVE-STUDY-OF-PROFITABILITY-OF-NATIONALISED-Patel-Bhanushali/a624e210c4ee8ad1788dfefb6a445deb3f9f3860
Pourtaheraghdam, F., Nikoomaram, H., & Rahnamay Roodposhti, F. (2023). Explaining the relationship between the audit quality and the company's operational efficiency by considering the criterion of the auditor's tenure in the industry and the size of the auditor. Management Accounting, 16(56), 1-18. doi: 10.30495/jma.2023.22409 [In Persian]
Pucheta‐Martínez, M. C., & De Fuentes, C. (2007). The impact of audit committee characteristics on the enhancement of the quality of financial reporting: An empirical study in the Spanish context. Corporate governance: An international review, 15(6), 1394-1412. doi: 10.1111/j.1467-8683.2007.00653.x
Rajabi, R. & Mohammadi Khoshoei, H. (2009). Agency costs & independent audit services pricing. Accounting and Auditing Review, 15(4), 35-52. dor: 20.1001.1.26458020.1387.15.4.3.7 [In Persian]
Samaha, K., Khlif, H., & Hussainey, K. (2015). The impact of board and audit committee characteristics on voluntary disclosure: A meta-analysis. Journal of International Accounting, Auditing and Taxation, 24, 13–28. doi: 10.1016/j.intaccaudtax.2014.11.001
Sealey Jr, C. W., & Lindley, J. T. (1977). Inputs, outputs, and a theory of production and cost at depository financial institutions. The journal of finance, 32(4), 1251-1266. doi: 10.1111/j.1540-6261.1977.tb03324.x
Shariatzadeh, I., Shabanzadeh, M., & Zomorodian, G. (2016). Examining the Effective Factors on Commercial Bank Profitability of Iran Using Panel ARDL Method. Financial Engineering and Portfolio Management, 29, 151-172. dor: 20.1001.1.22519165.1395.7.29.8.5 [In Persian]
Sun, J., Lan, G., & Liu, G. (2014). Independent audit committee characteristics and real earnings management. Managerial Auditing Journal, 29(2), 153–172. doi: 10.1108/maj-05-2013-0865
Tahir, I. M., Abu, B. N., & Haron, S. (2008). Technical efficiency of the Malaysian commercial banks: A stochastic frontier approach. Banks & bank systems, 3(4), 65-72. http://www.irbis-nbuv.gov.ua/cgi-bin/
The Institute of Internal Auditors (IIA) (2016). International Standards for the Professional Practice of Internal Auditing, IIA, Altamonte Springs, FL
Thore, S., Kozmetsky, G., & Phillips, F. (1994). DEA of financial statements data: the US computer industry. Journal of Productivity Analysis, 5, 229-248. doi: 10.1007/BF01073909
Verma, K. (1993). Managerial efficiency: A study of management buyouts. Contemporary Accounting Research, 10(1), 179-204.. doi: 10.1111/j.1911-3846.1993.tb00388.x
Won, J. & Ryu, S.L. (2017). Ownership structure and operational efficiency in emerging market: the case of Korea. International Journal of Trade and Global Markets, 10(1), 99–107. doi: 10.1504/IJTGM.2017.082382
Xie, B., Davidson, W. N., & DaDalt, P. J. (2003). Earnings management and corporate governance: the role of the board and the audit committee. Journal of Corporate Finance, 9(3), 295–316. doi: 10.1016/s0929-1199(02)00006-8
Yeung, A. C. L. (2007). Strategic supply management, quality initiatives, and organizational performance. Journal of Operations Management, 26(4), 490–502. doi: 10.1016/j.jom.2007.06.004
Zahmatkesh, S., & Rezazadeh, J. (2017). The effect of auditor features on audit quality. Tékhne, 15(2), 79–87. doi: 10.1016/j.tekhne.2017.09.003
Zhou, H., Owusu-Ansah, S., & Maggina, A. (2018). Board of directors, audit committee, and firm performance: Evidence from Greece. Journal of International Accounting, Auditing and Taxation, 31, 20–36. doi: 10.1016/j.intaccaudtax.2018.03.002

نص كامل:



Journal of Accounting & Financial Transparency Volume 2, Issue 3, Autum 2024 pp. 00-00.

 

 

 

The audit committee effectiveness and the firm operational efficiency:

ownership structures as a moderator

 

Allah Karam Salehi¹, Mosa Mahmoudi2, Ehsan Fathi Skandar², Mosa Bagheri Kahkesh2

 

 

 

Received: July 27, 2024                              Accepted: November 7, 2024

 

Received: 00/00/0000                              Accepted: 00/00/0000

 

Abstract

Purpose: The audit committee is one of the most important specialized committees of the board of directors that can strengthen the health and quality of financial reporting, improve performance and increase the value of the company. On the other hand, the proper establishment of corporate governance mechanisms such as ownership structure is a key step for the optimal use of resources, promoting accountability, transparency, fairness and the rights of all stakeholders that can be effective in evaluating the operational efficiency of the company.

Methodology: This study investigates the effect of ownership structure on the relationship between the audit committee effectiveness and the firm operational efficiency during 2016 to 2022 using the information of 120 selected companies. The study is applied and analytical and correlational in terms of purpose. The research hypotheses were tested using multivariate regression with panel data approach.

Findings: The results suggest that an effective audit committee increases the firm operational efficiency. Components of the ownership structure, such as institutional and managerial ownership, also increase operational efficiency and enhance the relationship between audit committee effectiveness and operational efficiency. In other words, in companies with stronger institutional and managerial ownership, the audit committee is more effective and leads to an increase in the company's operational efficiency.

Originality: These results indicate the role of agency theory in reducing information asymmetry by increasing the effectiveness of the audit committee and ownership structure.

Keywords: Audit committee effectiveness, institutional ownership, managerial ownership, operational efficiency.

 

JEL Classification: G23, L25, M42.

 

 

---

[1] . Department of Accounting, Masjed-Soleiman Branch, Islamic Azad University, Masjed-Soleiman, Iran. ([e-mail])

[2] . MSc. of Accounting, Masjed-Soleiman Branch, Islamic Azad University, Masjed-Soleiman, Iran.

 

Cite this paper: Last name, first letter of the name., Last name, first letter of the name., Last name, first letter of the name. (2024). Title of the article. Journal of Accounting & Financial Transparency, 2(3), 00-00. [In Persian]

  https://doi.org/00.00000/aft.0000.0000000.0000                                                                                                                                                   

حسابداری و شفافیت مالی

سال دوم، پاییز 1403، شماره ۳، صفحه 00-00

 

اثربخشی کمیته حسابرسی و کارایی عملیاتی شرکت با تأکید بر ساختار مالکیت

 

اله کرم صالحی¹، موسی محمودی۲، احسان فتحی اسکندری۲، موسی باقری کاهکش²

        

تاریخ دریافت: 0۵/0۶/۱۴۰۳                                         تاریخ پذیرش: ۱۷/0۸/۱۴۰۳

                       تاریخ پذیرش: 00/00/0000

چکیده

هدف: کمیته حسابرسی یکی از مهم‌ترین کمیته‌های تخصصی هیات مدیره محسوب می­شود که می‌تواند موجب تقویت سلامت و کیفیت گزارشگری مالی، بهبود عملکرد و افزایش ارزش شرکت گردد. از طرفی، استقرار مناسب سازوکارهای راهبری شرکتی از قبیل ساختار مالکیت، اقدامی اساسی برای استفاده بهینه ازمنابع، ارتقای پاسخگویی، شفافیت، رعایت انصاف و حقوق همه ذی‌نفعان شرکت است که در ارزیابی کارایی عملیاتی شرکت می‌تواند موثر واقع شود.

روش‌شناسی: این پژوهش به بررسی تأثیر ساختار مالکیت بر رابطه بین اثربخشی کمیته حسابرسی و کارایی عملیاتی شرکت طی بازه زمانی 1395 تا 1401 با استفاده از اطلاعات 120 شرکت منتخب پرداخته است. پژوهش حاضر کاربردی و از نظر هدف، تحلیلی و از نوع همبستگی است. آزمون فرضیه‌های پژوهش با استفاده از رگرسیون چندمتغیره با رویکرد داده‌های تابلویی انجام شده است.

یافته‌ها: نتایج پژوهش نشان داد که کمیته حسابرسی اثربخش باعث افزایش کارایی عملیاتی شرکت می­شود. همچنین مولفه­های ساختار مالکیت شامل مالکیت نهادی و مدیریتی نیز باعث افزایش کارایی عملیاتی شده و رابطه بین اثربخشی کمیته حسابرسی و کارایی عملیاتی را نیز تشدید کرده و افزایش می­دهند. به عبارتی در شرکت‌هایی که دارای مالکیت نهادی و مدیریتی قوی­تری هستند، کمیته حسابرسی، اثربخشی بیشتری داشته و منجر به افزایش فزاینده کارایی عملیاتی شرکت می­شود.

دانش افزایی: این نتایج حاکی از نقش تئوری نمایندگی در کاهش عدم تقارن اطلاعاتی از طریق افزایش اثربخشی کمیته حسابرسی و ساختار مالکیت می‌باشد.

کلیدواژه‌ها: اثربخشی کمیته حسابرسی، کارایی عملیاتی، مالکیت مدیریتی، مالکیت نهادی. 

طبقه‌بندی موضوعی: G23, L25, M42.

 

---

[1] 1. استادیار گروه حسابداری، واحد مسجدسلیمان، دانشگاه آزاد اسلامی، مسجدسلیمان، ایران. ([e-mail])

[2] ۲. گروه حسابداری، واحد مسجدسلیمان، دانشگاه آزاد اسلامی، مسجدسلیمان، ایران.

 

استناد: نام خانوادگی، نام، نام خانوادگی، نام، و نام خانوادگی، نام. (1403). عنوان مقاله. حسابداری و شفافیت مالی، 2(۳)، 00-00.

  https://doi.org/00.00000/aft.0000.0000000.0000                                                                                                                                                   

مقدمه

کارایی بیانگر این مفهوم است که یک سازمان به چه میزان از منابع خود در راستای تولید، نسبت به بهترین عملکرد در مقطعی از زمان، استفاده کرده است (بختیاری و همکاران، 1393). کارایی عملیاتی از نسبت خروجی‌ها به ورودی‌ها در فرایند ایجاد ارزش گرفته شده و از دو بعد؛ یعنی کارایی مبتنی بر هزینه و کارایی مبتنی بر زمان تشکیل شده است (کورتمن¹ و همکاران، 2014). درحالی که کارایی مبتنی بر هزینه به هزینه‌های کیفیت، هزینه‌های تغییرات مهندسی و هزینه‌های تولید مربوط می‌شود (کورتمن و همکاران، 2014؛ یانگ²، 2008)، کارایی مبتنی بر زمان با سرعت تحویل و قابلیت اطمینان، زمان و پیش‌گامی در تولید همراه است (کورتمن و همکاران، 2014).

اثربخشی کمیته حسابرسی از عوامل مختلفی نشات می‌گیرد که مهم‌ترین آن‌ها اندازه، تخصص، تجربه و مدت دوره تصدی اعضای کمیته حسابرسی می‌باشد (سماها³ و همکاران، 2015؛ الزبان و ساوان⁴، 2015؛ عثمان⁵ و همکاران، 2014؛ جامعی و رستمیان، 1395). کریشنامورثی و مالاتا⁶ (2016) دریافتند ویژگی‌های کمیته حسابرسی (مانند اندازه و تخصص) تاثیر مثبتی بر کیفیت حسابرسی دارد، بخصوص هنگامی که میزان استقلال هیات مدیره کمتر باشد. تحقیقات اخیر مانند احمد حاجی⁷ (2015) و حبیب و عظیم⁸ (2008) نشان دادند که وجود کمیته حسابرسی می‌تواند نقش موثري در بهبود سیستم اطلاعاتی و ايجاد اطمینان از معتبر بودن گزارشات مالی شرکت داشته باشد. سان⁹ و همکاران (2014) نیز معتقد هستند وجود کمیته حسابرسی علاوه بر ارتقاء سطح کیفی مکانیسم حاکمیت شرکتی، می‌تواند باعث افزايش کیفیت گزارشگري مالی شود. پژوهش‌گران و قانون‌گذاران نیز بیش از پیش باعث ارتقای نقش محوری کمیته حسابرسی در فرآیند گزارشگری مالی شده‌اند که مجموعه پژوهش‌های تجربی در این خصوص (کادبری ریپورت¹⁰، 1992؛ کمیته بلو ریبون¹¹‌‌، 1999؛ پترا¹²، 2006) و معرفی مقررات، سیاست‌ها و پیشنهادها (برای نمونه قانون ساربنز- اکسلی¹³، 2004) و در ایران، منشور کمیته حسابرسی (1387) نشان دهنده این موضوع است. همچنین استانداردهای حسابرسی و مطالعات تجربی نشان ‌می‌دهد که صلاحیت و استقلال عناصر مهم کیفیت حسابرسی هستند (انجمن حسابداری رسمی آمریکا، 1991؛ انجمن حسابرسان داخلی، 2016) و هر دو عامل بر کیفیت گزارشگری مالی تأثیر ‌می‌گذارند (ابوت¹⁴ و همکاران، 2016). با این حال، که این دو مؤلفه اثرات متفاوتی بر کارایی عملیاتی شرکت دارند. اول اینکه، حسابرسان با صلاحیت بیشتر (یعنی آن‌هایی که سطح تحصیلات بالاتری دارند) بهتر ‌می‌توانند اطلاعات مربوطه را بدست آورند و تجزیه و تحلیل کنند (لای و لیو¹⁵، 2018). از این رو، آن‌ها به احتمال زیاد فرصت‌هایی را برای بهبود کارایی عملیاتی شرکت‌ها از طریق ارزیابی ریسک‌های بالقوه، افزایش صرفه‌جویی در هزینه یا افزایش اثربخشی عملیاتی شرکت شناسایی ‌می‌کنند (اندرسون¹⁶، 2003). دوم، حسابرسان دارای صلاحیت حرفه‌ای می‌توانند بهتر به نیازهای مدیران پاسخ دهند و توصیه‌های سازنده‌ای برای حمایت از تصمیم‌گیری ارائه دهند (چن¹⁷ و همکاران، 2020). سوم، استقلال حسابرس ‌می‌تواند هم کیفیت گزارشگری مالی را بهبود بخشد (اگ¹⁸، 2015؛ دیزورت¹⁹ و همکاران، 2002) و هم کارایی کنترل داخلی (فدزیل²⁰ و همکاران، 2005) که هر دو نیز ‌می‌توانند کارایی عملیاتی شرکت را افزایش دهند ( بیدل²¹ و همکاران، 2009؛ چنگ²² و همکاران، 2018). از سوی دیگر، حسابرسان مستقل ممکن است فاقد دانش خاص در ارتباط با عملیات شرکت باشند و بنابراین نتوانند توصیه‌های مفیدی را برای بهبود کارایی عملیاتی شرکت به مدیران ارائه دهند. همچنین، افزایش استقلال حسابرس ممکن است مدیران را از به اشتراک گذاشتن اطلاعات با حسابرسان منصرف کند و بر عملکرد مشاوره‌ای آن‌ها تأثیر منفی بگذارد و نقش آن را در بهبود کارایی عملیاتی شرکت تضعیف کند (چن و همکاران، 2020). بنابراین با توجه به نتایج متفاوت نقش حسابرسان بر کارایی عملیاتی شرکت و به منظور پرکردن این خلاء تحقیقاتی، پژوهش حاضر با در نظر گرفتن پنج ویژگی اثربخش کمیته حسابرسی شامل اندازه، استقلال، تخصص مالی، تجربه قبلی و جلسات کمیته حسابرسی به بررسی تاثیر اثربخشی کمیته حسابرسی بر کارایی عملیاتی شرکت می‌پردازد. همچنین از آنجایی که حاکمیت شرکتی مؤثر مانند ساختار مالکیت، ‌می‌تواند مکانیسم‌هایی را برای حمایت از حسابرسان در انجام نقش حرفه‌ای خود ایجاد کند (جیانگ²³ و همکاران، 2018) و ریسک‌های گزارشگری مالی را از طریق مواردی مانند تقلب کمتر (مک مولن²⁴، 1996؛ ابوت و همکاران، 2000)، تجدید ارائه کمتر (مک مولن، 1996؛ ابوت و همکاران، 2000، 2004) و مدیریت سود کمتر (کلین²⁵، 2002؛ ژی²⁶ و همکاران، 2003؛ بیدارد²⁷ و همکاران، 2004) را کاهش دهد و کیفیت گزارشگری مالی را افزایش دهد و موجب بهبود کارایی عملیاتی شرکت گردد. اگر چه ساختار مالکیت نقش اساسی در ارتقاي سیستم راهبري شرکتی و در نتیجه افزایش کارایی و بهره‌وري شرکت ایفا ‌می‌کند (میترا²⁸ و همکاران، 2007)، اما برخی شواهد حاکی از وجود رابطه منفی بین مالکیت نهادی و کمیته حسابرسی است (حسن و حجازی²⁹، 2015)، در حالی که برخی دیگر بیانگر وجود رابطه مثبت بین مالکیت نهادی و کمیته حسابرسی است (پوچتا مارتینز و دی‌فوئنتز³⁰، 2007). بنابراین در این پژوهش نیز نقش تعدیلگر ساختار مالکیت بر رابطه بین اثربخشی کمیته حسابرسی و کارایی عملیاتی شرکت بررسی ‌می‌گردد.

لذا ضرورت انجام این پژوهش از چند بعد حائز اهمیت است: اول یافته‌های این پژوهش ممکن است مبانی نظری جدیدی در تحقیقات در باره اثربخشی کمیته حسابرسی و کارایی عملیاتی شرکت فراهم کند که برای تحقیقات آتی مفید باشد. دوم، کارایی شرکت از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا باعث صرفه‌جویی هم در زمان و هم در منابع پولی سازمان می‌شود. این موضوع در دستیابی به اهداف سازمانی در بهترین حالت ممکن کمک می‌کند (گوپتا و رامان³¹، 2021). سوم، اینکه کمیته حسابرسی می‌تواند به طور مستقیم و غیرمستقیم بر تعیین حسابرس و میزان حق الزحمه حسابرس تاثیر بگذارد. اهمیت این موضوع به خصوص در سال‌های اخیر و پس از تشکیل جامعه حسابداران رسمی ایران در کشور ما بیشتر دیده می‌شود زیرا پس از تشکیل جامعه، انحصار بازار کار حسابرسی شکسته شده و رقابت شدیدی بین حسابرسان شکل گرفته است (رجبی و محمدی خشویی، 1387). چهارم، اینکه وجود مالکان نهادی با نظارت و کنترل عملکرد مدیران از اقدامات فرصت‌طلبانه آنان جلوگیری می‌کنند و بدین طریق وجود آنان برای ذینفعان شرکت به خصوص سهامداران بالفعل و بالقوه از اهمیت خاصی برخوردار است. پنجم، بـه صورت تجـربي بـه تحليل‌گـران مالي، سـرمايـه­گذاران و سايـر استفاده‌كنندگان اطلاعات حسابداري نشان داده شود كه چه ارتباطی بین اثربخشی کمیته حسابرسی و کارایی عملیاتی شرکت وجود دارد و نقش ساختار مالکیت بر این رابطه چگونه است. پنجم، بررسی تاثیر ساختار مالکیت بر رابطه بین اثربخشی کمیته حسابرسی و کارایی عملیاتی شرکت بعنوان یک پژوهش جدید می‌تواند اطلاعات سودمندتری در مقایسه با تحقیقات پیشین در اختیار فعالان بازار سرمایه کشور قرار دهد. بهمین دلایل بررسی این موضوع به عنوان یکی از خلاء‌های موجود در تحقیق­های داخلی در بازار سرمایه ایران‌‌، ضروری بنظر می‌رسد.

در ادامه، در بخش دوم مبانی نظری و پیشینه تجربی پژوهش ارائه، در بخش سوم روش پژوهش موضوع حاضر، در بخش چهارم یافته‌های پژوهش و در نهایت در بخش پنجم نتیجه‌گیری و بحث ارائه شده است.

 

مبانی نظری و پیشینه پژوهش

کارایی عملیاتی شرکت

مفهوم عملکرد، با کارایی و اثربخشی تعریف شده است، چون اثربخشی بیانگر میزان دستیابی به اهداف است و کارایی به این موضوع اشاره دارد که منابع از نظر اقتصادي، چگونه براي کسب هدف به کار رفته‌اند، لذا می‌توان آن‌ها را دو بعد مهم عملکرد دانست. به عبارت دیگر هم علل داخلی (کارایی) و هم دلایل خارجی (اثربخشی) براي بخش‌هاي خاص عملکرد، می‌توانند وجود داشته باشند. از این رو، عملکرد تابعی از کارایی و اثربخشی فعالیت‌هاي صورت گرفته است (نجفی شریعت زاده و همکاران، 1395). پاتل و بانوشالی³² (2017) سودآوري را يك عنصر كليدي كارايی ‌می‌دانند كه نشان دهنده استفاده موثر از تمام منابع در يك سازمان است. كلمبو و گريلی³³ (2005) دريافتند كه شركت‌هايی كه داراي سرمايه انسانی بيشتر (به عنوان مثال آموزش عالی يا مهارت بالاتر) هستند، احتمالاً كارآفرينی بالاتري خواهند داشت. هسيو³⁴ (2007) نيز معتقد است تا زمانی كه سرمايه انسانی توسعه يابد، كاركنان می‌توانند عملکرد شغلی خود را بهبود بخشند كه موجب افزايش كارايی و سودمندي شركت خواهد شد. طبق دیدگاه نئوکلاسیک‌ها، دارایی‌های مشهود منبع اصلی تعیین کارایی مالی است. با این وجود‌‌، نمایندگان شرکت‌ها فکر می‌کنند دارایی‌های نامشهود به همان اندازه برای بهبود عملکرد مالی بسیار مهم هستند (دئوم³⁵، 2001). کارایی عملیاتی برای سازمان‌های تجاری یک نیاز ضروری است (حبیب و همکاران، 2022)، زیرا آن‌ها را قادر ‌می‌سازد قیمت‌های رقابتی را به مشتریان ارائه دهند. تحقیقات نشان ‌می‌دهد که کارایی در تعیین عملکرد یک شرکت حیاتی است (هاندویو³⁶ و همکاران، 2023).

یکی از روش‌های محاسبه کارایی عملیات شرکت، استفاده از رویکرد تجزیه و تحلیل مرز تصادفی³⁷ می‌باشد. مطابق با این رویکرد، امتیازات کارایی عملیاتی پیش‌بینی‌شده یا خروجی‌گرا هستند یا ورودی‌گرا. تحت معیار خروجی‌گرا‌‌، شرکت‌ها اگر بتوانند با استفاده از ورودی‌های داده شده به حداکثر بازده دست یابند‌‌، کارآمد هستند. در حالی که معیار ورودی‌گرا بدین ترتیب است که شرکت‌های کارآمد شرکت‌هایی هستند که می‌توانند از حداقل ورودی‌ها برای تولید سطح معینی از بازده استفاده کنند. از این رو‌‌، تحت روش تجزیه و تحلیل مرز تصادفی، شرکت‌هایی که در مرز تولید فعالیت می‌کنند‌‌، شرکت‌های کارآمد یا "بهترین روش" نامیده می‌شوند‌‌، زیرا آن‌ها قادر به دستیابی به بهره‌وری مطلوب در استفاده از منابع خود هستند (طاهیر³⁸ و همکاران، 2008). همفری³⁹ (1985) برای بررسی موسسات مالی‌‌، دو رویکرد کلی یعنی رویکرد تولید و رویکرد واسطه‌گری را مطرح نمود. سیلی و لیندلی⁴⁰(1977) رویکرد واسطه‌گری را در مورد شرکت‌های مالی به عنوان واسطه مالی ارائه دادند که در آن شرکت‌ها از ورودی‌های مختلفی از قبیل نیروی کار، سرمایه مالی و سرمایه فیزیکی، یعنی دارایی‌‌های ثابت و محصول تولید در شکل وام و سرمایه‌گذاری استفاده می‌کنند. بنستون⁴¹ (1965) رویکرد تولید را مطرح نمود که در آن ورودی و خروجی شرکت براساس مقادیر فیزیکی مانند تعداد حساب‌های بازشده برای تأمین سپرده‌های مالی و وام تعیین می‌گردد. وظیفه واسطه‌گری مالی زمانی اتفاق می‌افتد که موسسات مالی، سپرده‌های جمع‌آوری‌شده از مشتریان را به وام‌های پرداختی به وام‌گیرندگان و سرمایه‌گذاری‌های تبدیل کنند. این فرایند تسهیل مخارج متحمل شده را به نیروی کار، دارایی‌های ثابت و صندوق‌های سرمایه‌گذاری فراهم می‌کند (گوپتا و رامان، 2021). مطالعات پیشین از درآمد فروش به عنوان متغیر خروجی برای اندازه‌گیری کارایی عملیاتی استفاده نمودند زیرا درآمد فروش منبع اولیه سود و جریان وجه نقد ایجاد شده ناشی از فعالیت‌های شرکت است (ورما⁴²، 1993، تئور⁴³ و همکاران، 1994، دمرجیان⁴⁴ و همکاران، 2012). بایک⁴⁵ و همکاران (2013) جهت اندازه‌گیری کارایی عملیاتی شرکت، اموال، ماشین آلات و تجهیزات، بهای تمام شده کالای فروش رفته، هزینه‌های عمومی و اداری و فروش را به عنوان متغیرهای ورودی و فروش به عنوان متغیر خروجی در نظر گرفت. دمرجیان و همکاران (2013) اجاره عملیاتی، هزینه‌های تحقیق و توسعه‌‌، سرقفلی و دارایی‌های نامشهود را به عنوان متغیرهای ورودی مدل بایک و همکاران (2013) اضافه نمود. چنگ و همکاران (2018) برای اندازه‌گیری کارایی عملیاتی شرکت از هفت متغیر استفاده نمودند: 1) خالص اموال، ماشین آلات و تجهیزات، 2) بهای تمام شده کالای فروش رفته 3) هزینه‌های عمومی واداری و فروش، 4) اجاره عملیاتی، 5) هزینه تحقیق و توسعه 6) سرقفلی خریداری شده و 7) سایر دارایی‌ها. این هفت متغیر بطور کلی تصمیمات مدیریت را برای ایجاد درآمد در بر می‌گیرد. در این پژوهش برای اندازه‌گیری کارایی عملیاتی شرکت از الگوی ارائه شده توسط چن و همکاران (2020) استفاده است که در بخش بعدی تشریح ‌می‌گردد.

کمیته حسابرسی و کارایی عملیاتی

کمیته حسابرسی یکی از بنیادی‌ترین مفاهیمی است که در سال‌های اخیر و به ‌ویژه پس از رسوایی‌های مالی شرکت‌های بزرگ کانون توجه نهادهای قانون‌گذار و حرفه‌ای کشورهای توسعه یافته قرار گرفته است. این کمیته مسئول نظارت بر راهبری شرکتی، فرآیند گزارشگری مالی، ساختار کنترل داخلی، عملکرد حسابرس داخلی و فعالیت‌های حسابرس مستقل است و به نیابت از هیات‌مدیره و نیز از طریق اطمینان‌بخشی نسبت به وظیفه پاسخ‌گویی شرکت، از سهامداران حمایت می‌کند. به عبارت دیگر، کمیته حسابرسی بر موضوعات با اهمیت گزارشگری مالی نظارت کرده، رعایت استانداردهای حسابداری را کنترل می‌کند و اطمینان حاصل می‌کند که کلیه اطلاعات لازم برای تصمیم‌گیری افشا شده باشد(موسوی و دستگیر، 1399). ویژگی‌های کمیته حسابرسی از قبیل استقلال، اندازه، تعداد جلسات و مهارت اعضای کمیته برای اثربخشی کمیته حسابرسی اهمیت زیادی دارند. مطالعات پیشین اظهار داشتند که ویژگی‌های واقعی کمیته حسابرسی برای اثربخش‌بودن کمیته در انجام وظایفش حیاتی می‌باشد (سماها و همکاران، 2015؛ الزبان و ساوان، 2015 و عثمان و همکاران، 2014). آلودات⁴⁶ و همکاران (2022) شواهدی را از اردن گزارش کرد که نشان ‌می‌دهد توانمندی و قدرت کمیته حسابرسی، هزینه‌های نمایندگی را کاهش ‌می‌دهد، که بر عملکرد شرکت تاثیر مثبتی دارد. از سوی دیگر، تجربه کاری، توانایی حسابرس را در زمینه حسابرسی بهبود ‌می‌بخشد. تجربه کاری حسابرس روی مقدار زمان و تعداد کارهایی که باید توسط حسابرس انجام شود، تأثیر ‌می‌گذارد و هر دوی این موارد تخصص حسابرس را در انجام حسابرسی افزایش ‌می‌دهد (زحمتکش و رضازاده، 2017). تجربه بیشتر در صنعت صاحبکار، باعث تسریع در کار حسابرسی ‌می‌گردد. با افزایش سـرعت در انجام کار حسابرسـی، هزینه‌های مرتبـط نیز کاهـش خواهد یافت (پورطاهر اقدم و همکاران، 1402). همچنین براساس نتایج تحقیقات پیشین تخصص و تجربه حسابرس باعث افزایش نقش نظارتی، کاهش مشکلات نمایندگی و افزایش عملکرد (آلودات و همکاران، 2023)، جلوگیری از مدیریت سود (راندال⁴⁷ و همکاران، 2019)، کاهش مدیریت سود (کلین، 2002) و افزایش سطح افشا (منگنا و پیک⁴⁸، 2005) ‌می‌گردد. بدارد⁴⁹ و همکاران (2004) معتقدند کميته‌های حسابرسی بزرگ (از نظر اندازه)، قدرت مورد نياز، تنوع تخصص و نگرش برای اطمينان از وجود نظارتِ مؤثر را دارند. طبق تئوری علامت‌دهی، کميته حسابرسی بزرگ به منزله سيگنالی از قابليت اتکا فرایندهای داخلی برای بازار عمل ‌می‌کنند و ریسک و هزینه سرمایه را برای سرمایه‌گذاران و اعتباردهندگان کاهش ‌می‌دهد (لورسا⁵⁰ و همکاران، 2011). اعضای مستقل کميته حسابرسی، هيات مدیره و مدیران ارشد شرکت را به چالش ‌می‌کشاند و قضاوت‌های مستقلی را برای بهبود فرایندهای نظارت داخلی انجام ‌می‌دهند و در نتيجه، اطلاعات نامتقارن بين مشارکت‌کنندگان در بازار و مدیران داخلی کاهش ‌می‌یابند (مانرو و بکبای⁵¹، 2008).

ساختار مالکیت و کارایی عملیاتی

در ادبیات راهبري شرکتی، سهامداران نهادي به عنوان یکی از سازوکارهاي برون سازمانی موثر بر نظارت شرکت شناخته می‌شوند. این گروه از فعالان بازار با توجه به برخورداري از دانش و تخصص کافی، دسترسی به کانال‌هاي ارتباطی موثر و انگیزه الزم براي نظارت بر عمکرد مدیریت، می‌توانند نقش اساسی در ارتقاي سیستم راهبري شرکتی و در نتیجه افزایش کارایی و بهره وري شرکت ایفا کنند (میترا و همکاران، 2007). برخی دیدگاه‌های موجود، سهامداران نهادی بزرگ را از مکانیزم‌های با اهمیت راهبری شرکتی می‌دانند که می‌توانند به واسطه نفوذ چشم‌گیر بر مدیریت شرکت نظارت داشته و در جهت همسوکردن منافع مدیران و سهامداران گام بردارند از طرفی، وظیفه کمیته حسابرسی کمک به هیات مدیره در نظارت بر سلامت صورت‌های مالی و کنترل داخلی شرکت، رعایت الزامات قانونی و مقرراتی و نیز استانداردها و خط‌مشی‌های اخلاقی شرکت، شایستگی و استقلال حسابرس مستقل شرکت و عملکرد حسابرسان داخلی و حسابرسان مستقل و تهیه گزارش‌های کمیته حسابرسی می‌باشد. سهامداران نهادی ممکن است از نفوذ بالای خود و تأثیر بر هیات مدیره شرکت‌ها جهت دستیابی به اطلاعات خصوصی که در دسترس سهامدارن اقلیت نیست، بهره ببرند؛ در نتیجه آن‌ها ممکن است تمایل چندانی به داشتن کمیته‌های حسابرسی اثربخش نداشته باشند؛ زیرا عدم تقارن اطلاعاتی و تضاد منافع بین مدیران و این سهامداران می‌تواند از طریق توافق مستقیم بین آن‌ها حل شود (فرزان کیان و حسنی، 1399).

 

پیشینه پژوهش

الشریف⁵² (2024) تاثیر ساختار مالکیت را بر پایداری مالی با استفاده از اطلاعات 102 شرکت غیرمالی عربستان سعودی در بازه زمانی 2013 تا 2022 بررسی نمود. نتایج پژوهش نشان ‌می‌دهد که مالکیت نهادی و خانوادگی تاثیر مثبت و قوی بر پایداری مالی دارد. این تأثیر مثبت حاکی از آن است که نظارت قوی و دقیق سهام‌داران خانوادگی و سرمایه‌گذاران نهادی ‌می‌تواند ثبات مدیریتی را خنثی کند، هزینه‌های نمایندگی را کاهش دهد و راه را برای پایداری مالی هموار کند. اما، تاثیر مالکیت دولتی ناچیز به نظر ‌می‌رسد، در حالی که مالکیت مدیریتی تأثیر منفی و قوی بر پایداری مالی دارد. اثر منفی نشان ‌می‌دهد که مالکیت مدیریتی ممکن است برای کارایی سازمانی معکوس باشد.

هاندویو و همکاران (2023) در مطالعه‌ای تأثیر استراتژی کسب‌وکار، کارایی عملیاتی و ساختار مالکیت را بر عملکرد تولید در بورس اوراق بهادار اندونزی بررسی کردند. یافته‌ها نشان می‌دهد که استراتژی کسب‌وکار، کارایی عملیاتی و ساختار مالکیت به طور مثبت و قابل‌ توجهی بر عملکرد تولید تأثیر می‌گذارد. با افزایش رقابت تجاری، کارایی عملیاتی در تولید بیشتر است. تحت رقابت شدید تجاری، شرکت‌های تولیدی با مالکیت خارجی نسبت به مالکیت داخلی مزیت‌های رقابتی بیشتری دارند. شرکت‌های تولیدی که استراتژی‌های تجاری پیش‌گیرانه را اتخاذ می‌کنند (مهاجمان و تحلیل‌گران) به طور قابل‌توجهی بهتر از شرکت‌هایی با استراتژی‌های دفاعی (مدافعان و منفعلان) عمل می‌کنند.

ایمدیک⁵³ و همکاران (2023) در مطالعه‌ای بررسی کردند که آیا ارزیابی حسابرسان و گزارش کنترل داخلی گزارشگری مالی شرکت‌ها بر کارایی عملیاتی شرکت تأثیر ‌می‌گذارد یا خیر؟. نتایج نشان داد که شرکت‌های کوچک دارای حسابرسی کنترل داخلی گزارشگری مالی هستند، نسبت به شرکت‌های کوچکی که فقط گزارش‌های مدیریتی کنترل داخلی گزارشگری مالی دارند، حتی پس از کنترل قدرت کنترل داخلی، کارایی عملیاتی بالاتر و معنادارتری دارند. آن‌ها نشان دادند این اثر از طریق بهبود در گردش موجودی‌ها و نوآوری و از طریق افزایش نسبی سهم بازار محصول آشکار ‌می‌شود. همچنین آن‌ها دریافتند که حسابرسی کنترل داخلی گزارشگری مالی با کارایی کمتری در هزینه‌های عمومی، اداری و فروش مرتبط است.

بوشنک⁵⁴ (2023) تأثیر ساختار مالکیت بر عملکرد شرکت‌های بورسی عربستان را بررسی کرد. نتایج نشان داد که ساختار مالکیت از قبیل مالکیت دولتی، نهادی، داخلی و خارجی (باستثنای مالکیت خانوادگی) بر عملکرد شرکت با معیارهای مبتنی بر حسابداری و بازار تأثیر مثبت دارند. یافته‌ها از نظریه وابستگی به منابع، نظریه نمایندگی و فرضیه همسویی استراتژیک پشتیبانی می‌کنند.

کاسل⁵⁵ (2021) رابطه بین مالکیت مدیریتی و عملکرد عملیاتی را برای شرکت‌هایی که در یک خرید اهرمی خریداری شده‌اند، بررسی کرد. نتایج نشان ‌می‌دهد که بین سهام مالکیت مدیرعامل پس از خرید و بهبود سودآوری شرکت رابطه بالایی وجود دارد. این نتیجه از نظر اقتصادی برای تغییرات در سهام مالکیت در زمان ابقای مدیرعامل قوی‌تر است. 

چن و همکاران (2020) در پژوهشی به بررسی نقش حسابرسی داخلی بر کارایی عملیاتی شرکت در شرکت‌های چینی پرداختند. آن‌ها دریافتند که کیفیت حسابرسی داخلی رابطه مستقیم با کارایی عملیاتی شرکت دارد. آن‌ها همچنین نشان دادند که صلاحیت حسابرس داخلی کارایی عملیاتی شرکت را بهبود ‌می‌بخشد اما رابطه بین استقلال حسابرس داخلی و کارایی عملیاتی شرکت معنادار نمی‌باشد. علاوه براین، نتایج نشان داد که کیفیت حسابرسی داخلی با وجود حاکمیت شرکتی موثر در سطح شرکت و مالکان نهادی در سطح استان فقط می‌تواند بطور معناداری کارایی عملیاتی شرکت را بهبود بدهد

الموسالی⁵⁶ و همکاران (2019) پژوهشی را با عنوان، ساختار مالکیت و اثربخشی کمیته حسابرسی، کشورهاي حوزه خلیج فارس، با استفاده از 119 شرکت به روش رگرسیون حداقل مربعات معمولی با داده‌هاي تلفیقی مورد بررسی قرار دادند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که مالکیت نهادي، مالکیت خانوادگی و مالکیت دولتی بر اثربخشی کمیته حسابرسی تاثیر مثبت دارد و به عنوان مکمل اثربخشی کمیته حسابرسی عمل می‌کنند.

ژئو⁵⁷ و همکاران (2018) در پژوهشی به بررسی رابطه ویژگی‌های هیات مدیره و کمیته حسابرسی با عملکرد شرکت در بورس اوراق بهادار آتن در بازه زمانی 2008 الی 2012 پرداختند. نتایج پژوهش نشان داد که شرکت‌های با اندازه هیات مدیره بزرگتر عملکرد بهتری دارند، اما شرکت‌های دارای اعضای مستقل بیشتر در هیات مدیره، عملکرد ضعیف‌تری دارند. همچنین آن‌ها نتوانستند رابطه‌ای بین ویژگی‌های کمیته حسابرسی و عملکرد شرکت بیابند. علاوه براین، نتایج حاکی از آن است که بین استقلال هیات مدیره و عملکرد آتی شرکت رابطه‌ی منفی وجود ندارد.

ون و ریو⁵⁸ (2017) به بررسی رابطه بین ساختار مالکیت و کارایی عملیاتی در شرکت‌های تولیدی کره‌ای طی سال‌های 2002-2013 پرداختند. آن‌ها دوره نمونه خود را به سه دوره فرعی تقسیم کردند: پیش از بحران (2002-2007)، اواسط بحران (2008-2010) و پس از بحران (2011-2013). نتایج پژوهش نشان داد: اول، کارایی عملیاتی در دوره پس از بحران بیشتر از دوره قبل از بحران بود. دوم، مالکیت سهام توسط سهامداران عمده و اعضای هیات مدیره با کارایی عملیاتی رابطه مثبت دارد. سوم، شرکت‌های تولیدی با مالکیت بسیار متمرکز، نمرات کارایی بالاتری در دوره قبل از بحران داشتند. چهارم، شرکت‌هایی که اعضای هیات مدیره آن سهام بیشتری داشتند، در طول بحران کارایی عملیاتی را بهبود بخشیدند. پنجم، سرمایه‌گذاران خارجی بعد از بحران اقتصادی 2008 بر کارایی عملیاتی شرکت‌ها تأثیر مثبتی داشتند.

پورطاهر اقدم و همکاران (1402) به تبیین روابط میان کیفیت حسابرسی و کارایی عملیاتی شرکت با در نظر گرفتن معیار تخصص حسابرس در صنعت و حق الزحمه حسابرسی برای 108 شرکت فعال در بورس اوراق بهادار طی بازه زمانی 1390 لغایت 1399 و با بکارگیری مدل پانل ایستا پرداختند. طبق نتایج تخمین مدل؛ زیر بخش‌های ویژگی‌های کیفیت حسابرسی شامل تخصص حسابرس در صنعت و حق الزحمه حسابرسی بر کارایی عملیاتی شرکت‌های بورسی معنی‌دار ‌می‌باشند، به عبارتی درصورتی که تخصص حسابرس یک واحد افزایش یابد، کارایی عملیاتی شرکت‌ها 35 واحد افزایش ‌می‌یابد و اگر حق‌الزحمه حسابرسی بعنوان شاخص کیفیت حسابرسی یک واحد افزایش یابد، کارایی عملیاتی شرکت‌ها 2 واحد افزایش ‌می‌یابد. با توجه به نتایج این پژوهش ‌می‌توان پیش‌بینی کرد، مؤسسات حسابرسی با اندازه بزرگ تر(مانند سازمان حسابرسی) نسبت به سایر مؤسسات، باعث افزایش قابلیت اتکای اقلام تعهدی واحدهای تجاری ‌می‌شوند.

فرزان کیان و حسنی(1399) در پژوهشی به تحلیل رابطه بین اثربخشی کمیته حسابرسی و مکانیسم‌های مدیریتی و مالکیتی نظام راهبری شرکتی در 195 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در دوره زمانی 6 ساله از 1391 تا 1396 پرداختند. نتایج پژوهش بیانگر این است که از بین ویژگی‌های مورد بررسی در زمینه هیات‌مدیره در این پژوهش تنها رهبری هیات‌مدیره تأثیر معنی‌دار و مستقیم بر اثربخشی کمیته حسابرسی شرکت‌ها دارد که این موضوع حاکی از برقراری رابطه مکمل بین این دو مؤلفه راهبری شرکتی است؛ اما تخصص مالی اعضای هیات‌مدیره و استقلال هیات‌مدیره تأثیر معنی‌داری بر اثربخشی کمیته حسابرسی شرکت‌ها ندارند. همچنین هر دو معیار ساختار مالکیت شامل مالکیت نهادی و مالکیت عمده تأثیر معنی‌دار و معکوس بر اثربخشی کمیته حسابرسی شرکت‌ها دارند که این موضوع حاکی از برقراری رابطه جانشینی بین این مؤلفه‌های راهبری شرکتی است.

موسوی و دستگیر (1399) در پژوهشی تاثیر ساختار مالکیت بر اثربخشی کمیته حسابرسی در نمونه‌ای متشکل از 184 شرکت از بین شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران را بررسی کردند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد که مالکیت متمرکز، مالکیت دولتی و مالکیت نهادی بر اثربخشی کمیته حسابرسی تاثیر معناداری ندارد.

خوئینی و همکاران (1397) در پژوهشی به بررسی ارتباط بین ویژگی‌هاي کمیته حسابرسی و معیارهاي عملکرد شرکت‌ها در نمونه‌ای متشکل از 91 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال‌هاي 1393-1391 پرداختند. نتایج پژوهش بیانگر این است که بین ویژگی‌هاي کمیته حسابرسی شامل استقلال و تخصص حسابداري اعضاي آن با معیارهاي عملکرد شامل نرخ بازده دارایی، نرخ بازده حقوق صاحبان سهام و نسبت کیوتوبین ارتباط معناداري وجود دارد.

 

فرضیه‌های پژوهش

با توجه به مبانی نظری و تجربی، فرضیه‌های پژوهش به شرح زیر و مدل مفهومی مطابق شکل 1 تدوین شده است:

فرضیه اول: اثربخشی کمیته حسابرسی بر کارایی عملیاتی شرکت تاثیر معناداری دارد.

فرضیه دوم: مالکیت نهادی بر کارایی عملیاتی شرکت تاثیر معناداری دارد.

فرضیه سوم: مالکیت مدیریتی بر کارایی عملیاتی شرکت تاثیر معناداری دارد.

فرضیه چهارم: مالکیت نهادی بر رابطه بین اثربخشی کمیته حسابرسی و کارایی عملیاتی شرکت تاثیر معناداری دارد.

فرضیه پنجم: مالکیت مدیریتی بر رابطه بین اثربخشی کمیته حسابرسی و کارایی عملیاتی شرکت تاثیر معناداری دارد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل 1. مدل مفهومی پژوهش

 

 

روش‌شناسی پژوهش

پژوهش حاضر از نظر نتیجه اجرای پژوهش، کاربردی و از نظر هدف پژوهش، تحلیلی و از نوع همبستگی است، زیرا به موجب آن سعی می‌شود رابطه و تاثیر چند متغیر بر یکدیگر مورد بررسی قرار گیرد. از نظر زمان اجرای پژوهش، گذشته‌نگر است، زیرا اطلاعات مربوط به رویدادهای گذشته اعضای نمونه در آن استفاده شده است. از نظر منطق اجرای پژوهش، استقرایی است، زیرا به موجب آن کوشش می‌شود تا بر اساس مشاهداتی محدود‌‌ (نمونه) نتیجه به کل جامعه تعمیم داده شود. از نظر ماهیت داده، یک پژوهش کمّی است. زیرا متغیرهای پژوهش اندازه‌گیری شده و بصورت اعداد ارقام مورد استفاده قرار گرفته‌اند. جامعه آماري اين پژوهش شامل ‌شرکت‌هاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، و براي دوره زمانی 1395 الی 1401 می‌باشد. به دلیل گستردگی و حجم آماری جامعه و وجود برخی ناهماهنگی‌ها میان اعضاء جامعه، برای انتخاب نمونه آماری به روش حذف سیستماتیک استفاده شده است. بدین منظور از بین جامعه آماری تعداد 120 شرکت‌‌ (840 سال- شرکت) به عنوان ‌شرکت‌های نمونه جهت برآورد مدل‌ها و آزمون فرضیه­ها انتخاب شده است و برای تجزیه و تحلیل داده‌های پژوهش، از نرم‌افزار Excel نسخه 2010 و EViews در سطح معناداری %5 استفاده شده است.

متغیرهای پژوهش

متغیر وابسته: کارایی عملیاتی شرکت (OEFF)

مطابق چن و همکاران (2020) برای اندازه‌گیری کارایی عملیاتی شرکت از هفت معیار خالص دارایی‌های ثابت، خالص موجودی‌ها، بهای تمام شده کالای فروش رفته، هزینه‌های عمومی‌‌، اداری وفروش، هزینه‌های تحقیق وتوسعه، خالص سرقفلی و خالص دارایی‌های نامشهود که براساس تحلیل پوششی داده‌ها از صفر تا یک مرتب می‌شوند، استفاده شده است. مقادیر بالاتر بیانگر کارایی عملیاتی بالاتر شرکت می‌باشد.

متغیر مستقل: اثربخشی کمیته حسابرسی (ACSCORE)

در این پژوهش به پیروی از آگیه منسه⁵⁹ (2019) برای اندازه‌گیری اثربخشی کمیته حسابرسی از مجموع 5 متغیر زیر استفاده می‌شود و بر حداکثر امتیاز ممکن هر شرکت تقسیم می‌گردد که از صفر تا یک خواهد بود و امتیاز بالاتر نشانگر اثربخشی بیشتر کمیته حسابرسی است.

·       اندازه کمیته حسابرسی: اگر میانگین تعداد اعضای کمیته حسابرسی مساوی یا بیشتر از میانگین نمونه باشد، یک و در غیر اینصورت صفر داده می‌شود.

·       استقلال کمیته حسابرسی: اگر در کمیته حسابرسی حداقل یک عضو غیرموظف باشد، یک و در غیر اینصورت به آن صفر داده می‌شود.

·       تخصص مالی کمیته حسابرسی: اگر درصد متخصصین مالی اعضای کمیته حسابرسی مساوی یا بزرگتر از میانگین نمونه باشد، یک و در غیر اینصورت به آن صفر داده می‌شود.

·       تجربه قبلی: اگر در کمیته حسابرسی حداقل یکی از اعضا دارای تجربه قبلی در کمیته حسابرسی داشته باشد، یک و در غیر اینصورت به آن صفر داده می‌شود.

·       جلسات کمیته حسابرسی: اگر درصد جلسات کمیته حسابرسی مساوی یا بزرگتر از میانگین نمونه باشد، یک و در غیر اینصورت به آن صفر داده می‌شود.

متغیر تعدیلگر: ساختار مالکیت

در این پژوهش برای اندازه‌گیری ساختارمالکیت از دو شاخص مالکیت نهادی و مالکیت مدیریتی استفاده می‌شود.

الف: مالکیت نهادی(INSTOWN) که از طریق رابطه (1) محاسبه می‌گردد:

(1)                                                   

ب: مالکیت مدیریتی(MANOWN) که از طریق رابطه (2) محاسبه می‌گردد:

(2)

متغیرهای کنترلی

·       عمر شرکت (AGE): عبارت است لگاریتم طبیعی تعداد سال‌هایی که شرکت در بورس پذیرفته شده است.

·       اندازه موسسه حسابرسی(Baudit): یک متغیر دو ارزشی است بدین صورت که اگر توسط سازمان حسابرسی، حسابرسی شده است عدد 1 می‌گیرد و در غیر اینصورت برابر صفر است.

·       نسبت جریان نقد عملیاتی (CFO): عبارت است از نسبت جریان نقد عملیاتی (مستخرج از صورت گردش وجه نقد) به مجموع دارایی­های شركت در پایان سال مالی.

·       زیان (LOSS): یک متغیر دو ارزشی است بدین صورت که اگر شرکت در پایان سال مالی زیان داشته باشد، عدد 1 می‌گیرد و در غیر اینصورت برابر صفر است.

·       ادغام و تحصیل (M&A): یک متغیر دو ارزشی است بدین صورت که اگر شرکت درگیر ادغام یا تحصیل (سرمایه‌گذاری در شرکت‌های فرعی ) بوده و یا در سال مالی تجدید ساختار کرده است، عدد 1 می‌گیرد و در غیر اینصورت برابر صفر است.

·       اندازه شرکت (SIZE): عبارت است از لگاريتم مجموع ارزش دفتری دارايي­ها درپايان سال.

مدل‌ پژوهش

برای آزمون فرضیه‌های پژوهش از مدل رگرسیونی چند متغیره مدل (1) استفاده می‌شود.

مدل (1)

 

 

یافته‌های پژوهش

آماره توصیفی شمایی کلی از وضعیت توزیع داده­های پژوهش ارائه می­کنند. جدول 1 آمار توصیفی مربوط به متغیرهای پژوهش را نشان می­هد.

 

جدول 1. آماره‌های توصیفی پژوهش
متغیرها	میانگین	میانه	حداکثر	حداقل	انحراف معیار	چولگی
اثربخشی کمیته حسابرسی	66۰/0	80۰/0	1	20۰/0	27۰/0	16۰/0
مالکیت نهادی	33۰/0	23۰/0	95۰/0	10۰/0	22۰/0	10۰/0
مالکیت مدیریتی	16۰/0	17۰/0	25۰/0	06۰/0	04۰/0	61۰/0-
مالکیت نهادی* اثربخشی کمیته حسابرسی	22۰/0	17۰/0	94۰/0	01۰/0	18۰/0	39۰/0
مالکیت مدیریتی * اثربخشی کمیته حسابرسی	10۰/0	10۰/0	38۰/0	01۰/0	05۰/0	18۰/0
جریان نقد عملیاتی	10۰/0	08۰/0	44۰/0	06۰/0-	09۰/0	07۰/0
لگاریتم عمر شرکت	18۰/1	20۰/1	44۰/1	90۰/0	16۰/0	21۰/0-
اندازه شرکت	75۰/6	53۰/6	26۰/9	46۰/4	65۰/0	29۰/0
مشاهدات	840	840	840	840	840	840

 

همان‌طور که در جدول 1 نشان داده شده است میانگین اثربخشی کمیته حسابرسی 66۰/0 بوده که نشان می­دهد به طور متوسط معیارهای کمیته حسابرسی شامل اندازه کمیته حسابرسی، استقلال کمیته حسابرسی، تخصص مالی کمیته حسابرسی، تجربه قبلی و جلسات کمیته حسابرسی در اکثر شرکت‌ها به صورت اثربخش وجود داشته و تا 66۰/0 کارایی لازم را دارند. همچنین میانگین مالکیت نهادی 33۰/0 می­باشد که نشان می­دهد به طور متوسط 33۰/0 سهام شرکت‌های نمونه دست مالکان نهادی مثل بیمه­ها و بانک و موسسات وابسته می­باشد. میانگین مالکیت مدیریتی نیز بیانگر این موضوع است به طور متوسط 16۰/0 سهام شرکت‌ها در دست مدیران آن‌ها می­باشد و حداقل سهام در دست مالکان مدیریتی نیز 06۰/0 می­باشد. در بین متغیرهای پژوهش، مالکیت مدیریتی (04۰/0) و اندازه شرکت (65۰/0) به ترتیب دارای کمترین و بیشترین میزان پراکندگی می­باشند.

 

جدول 2. آمار توصیفی متغیرهای کیفی (کد 0 و 1)
متغیرهای کیفی	فراوانی کد1	فراوانی کد 0	درصد فراوانی کد1	درصد فراوانی کد 0
کارایی عملیاتی	672	168	80/0	20/0
اندازه حسابرسی	324	516	38/0	62/0
زیان شرکت	130	710	15/0	85/0
تحصیل/ادغام	308	532	37/0	63/0

 

جدول 2 آمار توصیفی متغیرهای کیفی را نشان می‌دهد. فراوانی متغیرهای دوجهی نشان ‌می‌دهد شرکت‌هایی که دارایی کارایی عملیاتی بالایی هستند شامل 672 مشاهده می­باشد که به آن‌ها کد 1 اختصاص داده شد و درصد فراوانی آن­ها نیز حدودا 80/0 می­باشد. در سایر شرکت‌ها نیز که کارایی پایین‌تری دارند، فراوانی آن‌ها 168 مشاهده و درصد فراوانی آن‌ها نیز 20/0 می­باشد. همچنین فراوانی شرکت‌هایی که صورت­های مالی آن‌ها توسط سازمان حسابرسی مورد حسابرسی قرار گرفته است و یا حسابرسی منتخب آن‌ها جهت حسابرسی سالانه این موسسه بزرگ حسابرسی بوده است، شامل 324 مشاهده می­باشد که به آن‌ها کد 1 اختصاص داده شد و درصد فراوانی آن­ها نیز حدودا 38/0 می­باشد.

نتایج برآورد مدل‌های پژوهش

قبل از برازش مدل‌های پژوهش لازم است تا آزمون چاو یا F لیمر به منظور بررسی استفاده از روش داده‏هاي تابلویی با اثرات ثابت در مقابل روش داده­هاي ترکیبی براي مدل‌های مزبور انجام شود. نتایج حاصل آزمون F لیمر برای مدل‌های پژوهش در جدول 3 نشان داده شده است.

 

جدول 3. نتايج آزمون F ليمر یا چاو (همساني عرض از مبدأ‌هاي مقاطع)
آزمون چاو	آماره F	p-v	نتيجه آزمون	نوع و نتیجه آزمون
H0: یکسانی عرض از مبدأ‌هاي مقاطع	56۰/23	000/0	H0 رد مي‌شود	داده­های تابلویی
آزمون‌هاسمن	Chi.sq	p.v	نتيجه آزمون	نوع و نتیجه آزمون
وجود ارتباط بین متغیر مستقل و خطای تخمین	73۰/34	000/0	H0 رد مي‌شود	اثرات ثابت

 

همان­‌طور که در جدول 3 مشاهده می­شود، آماره­ی F در مدل‌های پژوهش در سطح خطای 5 درصد معنی­دار است، بنابراین، آزمون چاو، مشابه بودن عرض از مبدا در تمام دوره­ها را به طور قوی رد کرده است. از این رو، در این آزمون از داده‌های تابلویی استفاده می­شود. در مرحله­ی بعد، روش اثرات ثابت در مقابل روش اثرات تصادفی آزمون می­شود. برای این کار از آزمون‌هاسمن استفاده شده است. با توجه به اینکه آماره­ی محاسباتی آزمون‌هاسمن برای مدل تحقیق در سطح خطای 5 درصد معنی­دار شده است. بنابراین، برای برآورد مدل پژوهش از روش اثرات ثابت استفاده خواهد شد.

نتایج آزمون فرضیه‌های پژوهش

در رگرسيون لاجيت با رويكرد تلفیقی دو معيار براي بررسي نكويي برازش استفاده مي شود كه مهمترين آن‌ها LR است. اين معيار مانند آمارهF  رگرسيون معمولي عمل مي كند. مقدار χ2 مربوط به اين آماره با درجه آزادي هفت، در جدول4 برابر ۷۱۰/۹۷ است و احتمال مربوط به آن کمتر از 5% است. بنابراين، فرص عدم معناداري مدل رد مي‌شود و مدل معنادار و قابل تكيه است. معيار ديگري كه براي ارزيابي به كار مي­رود نسبت راست­نمایی یا Log likelihood است. مقدار اين آماره منفي است و هر چه قدرمطلق آن بزرگتر باشد، حاكي از مناسب بودن مدل است. مقدار به دست آمده براي اين مدل عدد ۴۸۰/۳۷۱ و بيش از 5- است؛ بنابراين، بر اين اساس نيز مدل معنادار و قابل اعتماد است. 

جـدول 4. نتایج آزمون مدل پژوهش در سطح داده­های ترکیبی به روش لاجیت
شرح	ضریب		انحراف استاندارد	مقدار Z	p.v	VIF
عرض از مبدا	860/1-		540/0	450/3	000/0	-
اثربخشی کمیته حسابرسی	060/0		020/0	720/2	000/0	650/1
مالکیت نهادی	050/0		020/0	390/2	010/0	020/1
مالکیت مدیریتی	030/0		010/0	230/2	020/0	690/1
مالکیت نهادی* اثربخشی کمیته حسابرسی	۱۴۰/۰		۰۴۰/۰	۴۵۰/۰	۰۰۰/۰	۸۵۰/۱
مالکیت مدیریتی * اثربخشی کمیته حسابرسی	۱۱۰/۰		۰۴۰/۰	۵۵۰/۰	۰۱۰/۰	۱۱۰/۲
جریان نقد عملیاتی	۰۷۰/۰		۰۳۰/۰	۹۸۰/۱	۰۴۰/۰	۰۲۰/۱
لگاریتم عمر شرکت	۰۵۰/۰		۰۳۰/۰	۳۵۰/۰	۱۷۰/۰	۰۳۰/۱
اندازه شرکت	۰۵۰/۰		۰۰۹/۰	۸۶۰/۵	۰۰۰/۰	۰۸۰/۱
اندازه حسابرسی	۰۸۰/۰		۰۲۰/۰	۹۸۰/۳	۰۰۰/۰	۰۸۰/۱
زیان شرکت	۰۶۰/۰-		۰۱۰/۰	۶۰۰/۳-	۰۰۰/۰	۰۵۰/۱
ادغام/تحصیل	۰۱۰/۰		۰۱۰/۰	۵۵۰/۱	۱۱۰/۰	۰۴۰/۱
ضریب تعیین مک فادن		۴۵۸/۰
LR chi2(7)     (p.v)		۷۱۰/۹۷      (۰۰۰/۰)
نسبت را­ست­نمایی		۴۸/۳۷۱-
بروش پاگان (سطح خطا)		۵۸۰/۰                      (۴۴۰/۰)

رويكرد مدل رگرسیون لجستیک در تحليل­ها‌‌، اين است كه بايد به يك مدل نهايي شامل متغيرهايي كه همه معني‌دار هستند، دست يافت. بنابراين، از مدل رگرسيون گام به گام استفاده مي­شود، بدین صورت که در هر مرحله متغيرهایي كه معني‌دار نيستند، از مدل حذف مي‌شوند و در صورتي كه مدل با حذف متغير نسبت به حالت پيشين خود بهبود يافته باشد، مدل حاصله تأييد شده‌‌، مبناي مرحله بعد قرار مي‌گيرد. اين فرآيند تا زماني كه يك مدل بهينه حاصل شود، ادامه خواهد داشت. از آنجایی که در این مدل متغیر عمر شرکت و متغیر ادغام در سطح اطمینان 95% مورد تایید قرار نگرفتند و هیچ‌گونه تاثیری در بهبودی مدل ندارند، لذا این متغیرها از مدل حذف و مجددا مدل مورد آزمون قرار گرفت که نتایج آن به شرح جدول 5 می­باشد.

                

جـدول 5. نتایج آزمون مدل بهینه پژوهش در سطح داده­های ترکیبی به روش لاجیت
شرح	ضریب		انحراف استاندارد	مقدار Z	p.v	VIF
عرض از مبدا	۷۷۰/۱-		۵۲۰/۰	۳۸۰/۳-	۰۰۰/۰	-
اثربخشی کمیته حسابرسی	۰۶۰/۰		۰۲۰/۰	۶۷۰/۲	۰۰۰/۰	۶۵۰/۱
مالکیت نهادی	۰۵۰/۰		۰۲۰/۰	۳۴۰/۲	۰۰۱/۰	۰۲۰/۱
مالکیت مدیریتی	۰۳۰/۰		۰۱۰/۰	۱۹۰/۲	۰۰۲/۰	۶۹۰/۱
مالکیت نهادی* اثربخشی کمیته حسابرسی	۱۳۰/۰		۰۳۰/۰	۳۸۰/۳	۰۰۰/۰	۸۵۰/۱
مالکیت مدیریتی * اثربخشی کمیته حسابرسی	۱۱۰/۰		۰۴۰/۰	۴۹۰/۲	۰۱۰/۰	۱۱۰/۲
جریان نقد عملیاتی	۰۷۰/۰		۰۳۰/۰	۹۹۰/۱	۰۴۰/۰	۰۲۰/۱
اندازه شرکت	۰۵۰/۰		۰۰۸/۰	۷۵۰/۵	۰۰۰/۰	۰۸۰/۱
اندازه حسابرسی	۰۸۰/۰		۰۲۰/۰	۹۰۰/۳	۰۰۰/۰	۰۸۰/۱
زیان شرکت	۰۶۰/۰-		۰۱۰/۰	۵۳۰/۳-	۰۰۰/۰	۰۵۰/۱
ضریب تعیین مک فادن		۴۵۷/۰
LR chi2(7)     (p.v)		۶۶۰/۸۴      (۰۰۰/۰)
نسبت را­ست­نمایی		۰۱۰/۳۷۸-
بروش پاگان (سطح خطا)		۵۸۰/۰                      (۴۴۰/۰)

 

در آنالیز رگرسیون لجیستیک، ضریب تعیین مک فادن تقریباً همان نقش ضریب تعیین تعدیل‌شده در مدل رگرسیون خطی را ایفا می‌کند. با توجه به ضریب تعیین مک فادن مدل برازش شده، می‌توان ادعا کرد که حدود 46% از تغییرات در کارایی عملیاتی توسط متغیرهای مستقل و کنترلی مدل توضیح داده شده است. هرچه این شاخص به یک نزدیکتر باشد، میزان تطابق مدل با واقعیت بیشتر و به عبارتی نیکویی برازش (تخمین) مدل بیشتر است. مقدار شاخص عامل تورم واریانس (VIF) نیز نشان می‌دهد که متغیرهای مستقل مدل اول با هم مشکل همخطی شدید ندارند. از آنجایی که آزمون دوربین واتسن تنها خودهمبستگی مرتبه اول را می­سنجد، لذا از آزمون بروش پاگان که قادر است خودهمبستگی مرتبه­های مختلف را بسنجد، استفاده شده است. سطح معناداری آزمون بروش پاگان گادفری (۴۴۰/۰) بوده است. بنابراین در سطح خطای 5% نمی­توان فرضیه H0 مبنی بر عدم وجود خودهمبستگی بین باقیمانده مدل را رد کرد. در نتیجه بین خطاهای مدل؛ خودهمبستگی سریالی مرتبه دوم مشاهده نشده است.

در فرضیه اول تاثیر اثربخشی کمیته حسابرسی بر کارایی عملیاتی شرکت مورد بررسی قرار گرفته است. با توجه بـه نتایج جـدول 5 آمـاره­ی Z مربـوط بـه متغیر مستقل اثربخشی کمیته حسابرسی () و سطـح معناداری آن به ترتیب ۶۷۰/۲ و ۰۰۰/۰ بوده و ضریب آن نیز ۰۶۰/۰ می­باشد. بنابراین متغير اثربخشی کمیته حسابرسی تاثیر مثبت و معناداری بر کارایی عملیاتی داشته و فرضیه­ی اول پژوهش در سطح اطمینان 95% مورد تایید قرار می­گیرد.

فرضيه­ی دوم به بررسی تاثیر مالکیت نهادی بر کارایی عملیاتی شرکت ‌می‌پردازد. با توجه بـه نتایج جـدول 5 آمـاره­ی Z مربـوط بـه متغیر مستقل مالکیت نهادی () و سطـح معناداری آن به ترتیب ۳۴۰/۲ و ۰۱۰/۰ بوده و ضریب آن نیز ۰۵۰/۰ می­باشد. بنابراین متغير مالکیت نهادی تاثیر مثبت و معناداری بر کارایی عملیاتی داشته و فرضیه­ی دوم پژوهش در سطح اطمینان 95% مورد تایید قرار می­گیرد.

در فرضيه­ی سوم تاثیر مالکیت مدیریتی بر کارایی عملیاتی شرکت مورد بررسی قرار گرفته است. با توجه بـه نتایج جـدول 5 آمـاره­ی Z مربـوط بـه مالکیت مدیریتی () و سطـح معناداری آن به ترتیب ۱۹۰/۲ و ۰۲۰/۰ بوده و ضریب آن نیز ۰۳۰/۰ می­باشد. بنابراین متغير مالکیت مدیریتی تاثیر مثبت و معناداری بر کارایی عملیاتی داشته و فرضیه­ی سوم پژوهش در سطح اطمینان 95% مورد تایید قرار می­گیرد.

فرضيه­ی چهارم به بررسی تاثیر مالکیت نهادی بر رابطه بین اثربخشی کمیته حسابرسی و کارایی عملیاتی شرکت ‌می‌پردازد. همان‌طور که مشخص است ضریب متغیر اثربخشی کمیته حسابرسی ۰۶۰/۰ می‌باشد، اما ضریب متغیر تعاملی مالکیت نهادی و اثربخشی کمیته حسابرسی(*) ۱۳۰/۰ و آماره تی‌استیودنت و سطـح معناداری آن نیز به ترتیب ۳۸۰/۰ و ۰۰۰/۰ بوده است که نشان از تایید فرضیه در سطح اطمینان 95% می‌باشد. به سخن دیگر، مالکیت نهادی اثر تعاملی ایجاد می­کند و باعث می­شود تا تاثیر مثبت اثربخشی کمیته حسابرسی بر کارایی عملیاتی شرکت از ۰۶۰/۰ به ۱۳۰/۰ افزایش ­یابد. در واقع می­توان چنین بیان نمود که مالکیت نهادی باعث تشدید و افزایش رابطه مثبت بین اثربخشی کمیته حسابرسی و کارایی عملیاتی شرکت شده است.

در فرضيه­ی پنجم تاثیر مالکیت مدیریتی بر رابطه بین اثربخشی کمیته حسابرسی و کارایی عملیاتی شرکت بررسی شده است. همان‌طور که ملاحظه ‌می‌شود ضریب متغیر اثربخشی کمیته حسابرسی ۰۶۰/۰ می‌باشد، اما ضریب متغیر تعاملی مالکیت مدیریتی و اثربخشی کمیته حسابرسی(*) ۱۱۰/۰ و آماره تی‌استیودنت و سطـح معناداری آن نیز به ترتیب ۴۹۰/۲ و ۰۱۰/۰ بوده است که نشان از تایید فرضیه در سطح اطمینان 95% می‌باشد. به سخن دیگر، مالکیت مدیریتی اثر تعاملی ایجاد می­کند و باعث می­شود تا تاثیر مثبت اثربخشی کمیته حسابرسی بر کارایی عملیاتی شرکت از ۰۶۰/۰ به ۱۱۰/۰ افزایش ­یابد. در واقع می­توان چنین بیان نمود که مالکیت مدیریتی باعث تشدید و افزایش رابطه مثبت بین اثربخشی کمیته حسابرسی و کارایی عملیاتی شرکت شده است.

پس از تخمین مدل لاجیت؛ می‌توان درصد صحت پیش‌بینی مدل را محاسبه و از نیکویی برازش آن اطمینان حاصل کرد. برای این منظور کندی (2003) آزمونی را بر اساس محاسبه درصد پیش‌بینی صحیح مشاهدات صفر و یک پیشنهاد کرده است. نتایج حاصل از پیش‌بینی مدل رگرسیونی لاجیت پژوهش به شرح جدول 6 است.

جـدول 6. نتایج پیش‌بینی صحت مدل آزمون پژوهش
شرح	۰y=	۱y=	مجموع
درصد صحت پیش‌بینی	۲۳۰/۹۵	۸۸۰/۹۶	۵۴۰/۹۶
درصد عدم صحت پیش‌بینی	۷۶۰/۴	۱۳۰/۳	۴۵۰/۳
مجموع	100	100	100

 

در بخش اول جدول فوق درصد پیش‌بینی مشاهدات صفر و یک قابل مشاهده است. در خصوص مدل مورد نظر صحت پیش‌بینی مشاهدات صفر (۰y=) برابر ۲۳۰/۹۵؛ صحت پیش‌بینی مشاهدات یک (۱y=) برابر ۸۸۰/۹۶ و صحت پیش‌بینی کل مدل برابر ۵۴۰/۹۶ می‌باشد. بدیهی است هر چه مقادیر بیان شده به 100 نزدیک‌تر باشد؛ توان توضیحی مدل بالاتر است.

 

بحث و نتیجه‌گیری

در این پژوهش، تاثیر ساختار مالکیت رابطه بین اثربخشی کمیته حسابرسی و کارایی عملیاتی شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران بررسی شده است. بدین منظور از اطلاعات 120 شرکت طی بازه زمانی 1395 تا 1401 استفاده شده است. نتایج فرضیه اول پژوهش نشان داد اثربخشی کمیته حسابرسی بر کارایی عملیاتی شرکت تاثیر مثبت و معنی­داری دارد. به عبارتی هرچه کمیته حسابرسی شرکت دارای اثربخشی و کارایی بیشتری باشد، باعث می­شود تا کیفیت حسابرسی و کنترل­های داخلی افزایش یافته و فرصت­طلبی و سوء استفاده از منابع و دارایی‌ها کاهش یافته و در نتیجه کارایی عملیاتی شرکت افزایش یابد. از دیدگاه تئوری نمایندگی، کمیته حسابرسی یکی از مهمترین کمیته‌های تخصصی هیات مدیره محسوب می­شود که موجب تقویت سلامت و کیفیت گزارشگری مالی می‌شود و مهمترین نقش را در کاهش مشکلات نمایندگی ایفا می‌کند. کمیته حسابرسی ارزیابی ریسک، نظارت و کیفیت گزارشگری مالی را افزایش می‌دهد، در نتیجه عملکرد شرکت را بهبود می‌بخشد. با بهبود عملکرد شرکت‌ها، بازار مالی نیز رونق می‌یابد و سرمایه‌گذاران تشویق به سرمایه‌گذاری در سهام شرکت‌ها می‌شوند (آلودات، 2023). وجود افراد مجرب با تخصص مالي و مستقل در كميتة حسابرسي منجر به اثربخشي عملکرد این کمیته می‌شود و سرانجام پیامد آن موجب افزایش کارایی عملیات شرکت شده و در گزارشگری مالی منعکس خواهد شد. این نتایج با پژوهش­های ایمدیک و همکاران (2023)، پورطاهر اقدم و همکاران (1402) و خوئینی و همکاران (1397) مطابقت دارد و با نتایج ژئو و همکاران (2018) همخوانی ندارد. 

در فرضیه­ی دوم به بررسی تاثیر مالکیت نهادی بر کارایی عملیاتی شرکت پرداخته شد. نتایج پژوهش بر اساس داده­های ترکیبی حاکی از آن بود که مالکیت نهادی بر کارایی عملیاتی شرکت تاثیر مثبت و معنی­داری دارد. به عبارتی مالکان نهادی باتوجه به مالکیت بخش قابل توجهی از سهام شرکت‌ها از نفوذ قابل ملاحظه‌ای برخوردار هستند و با توجه به برخورداري از دانش و تخصص کافی، دسترسی به کانال‌هاي ارتباطی موثر و انگیزه لازم براي نظارت بر عمکرد مدیریت، می‌توانند اطلاعات حسابداری با کیفیت بالاتری را در اختیار سرمایه‌گذاران قرار بدهند و نقش اساسی در ارتقاء و بهبود سیستم راهبري شرکتی و در نتیجه افزایش کارایی و بهره وري شرکت ایفا کنند. همچنین براساس فرضیه نظارت کارآمد، مالکان نهادی با توجه به قدرت اجرایی و نظارتی که در شرکت‌ها دارند، می­توانند با استفاده از کاهش تضاد نمایندگی مانع از فرصت‌طلبی مدیران شده و به افزایش کارایی عملیاتی شرکت کمک نمایند. علاوه بر این، نظریه وابستگی به منابع استدلال می‌کند که سرمایه‌گذاران نهادی منابع اضافی مانند دانش تخصصی را برای افزایش عملکرد فراهم می‌کنند (شلیفر و ویشنی، 1986). این نتایج با پژوهش الشریف (2024) و پژوهش بوشنک (2023)، مطابقت دارد ولی با نتایج چن و همکاران (2020) همخوانی ندارد.

در فرضیه­ی سوم به بررسی تاثیر مالکیت مدیریتی بر کارایی عملیاتی شرکت پرداخته شد. نتایج پژوهش بر اساس داده­های ترکیبی حاکی از آن بود که مالکیت مدیریتی بر کارایی عملیاتی شرکت تاثیر مثبت و معنی­داری دارد. به عبارتی مدیرانی که دارای سهام عمده در شرکت هستند، هرچه میزان مشارکت و سهام آن‌ها افزایش یابد، دارای منافع مشترک با شرکت شده و در راستای اهداف شرکت و افزایش کارایی و بازدهی آن گام برداشته و از اقدامات فرصت‌طلبانه پرهیز می­کنند چرا که اهداف و منافع شرکت با منافع سهام آن‌ها در شرکت گره خورده است. شواهد تجربی موجود نشان می‌دهد که مالکیت مدیریتی رفتار کوته‌بینانه مدیریت را کاهش و نوآوری و بهره‌وری را افزایش می‌دهد و در نهایت منجر به بهبود عملکرد شرکت می‌گردد (بوشنک، 2023). به موجب تئوری نمایندگی و فرضیه همسویی استراتژیک منافع، مالکیت مدیریتی با هم راستا کردن منافع مدیران و سهامداران، مشکلات نمایندگی را کاهش داده و در نتیجه باعث افزایش کارایی عملیاتی شرکت می­شود. این نتایج با پژوهش بوشنک (2023)، کاسل (2021) و ون و ریو (2017) همخوانی دارد. 

در فرضیه­ی چهارم و پنجم به بررسی اثر تعاملی ساختار مالکیت (مالکیت نهادی و مدیریتی) بر رابطه بین اثربخشی کمیته حسابرسی و کارایی عملیاتی شرکت پرداخته شد. نتایج فرضیه­های پژوهش نشان داد که ساختار مالکیت باعث افزایش کارایی عملیاتی شده و رابطه بین اثربخشی کمیته حسابرسی و کارایی عملیاتی را نیز تشدید کرده و افزایش می­دهند. به عبارت دیگر، در شرکت‌هایی که دارای مالکیت نهادی و مدیریتی قوی­تری هستند، کمیته حسابرسی اثربخشی بیشتری داشته و منجر به افزایش فزاینده کارایی عملیاتی شرکت می­شود. این نتایج حاکی از نقش تئوری نمایندگی در کاهش عدم تقارن اطلاعاتی از طریق افزایش اثربخشی کمیته حسابرسی و ساختار مالکیت می‌باشد. به سخن ديگر، هرچه کمیته حسابرسی اثربخشی بیشتری داشته باشد و توامان مالکیت نهادی و مدیریتی نیز قوی باشد باعث می­شود تا کیفیت حسابرسی افزایش، تضاد منافع، عدم تقارن اطلاعاتی و فرصت­طلبی مدیران کاهش یافته و در مجموع منجر به افزایش کارایی عملیاتی شرکت شود.

با توجه به معنادار بودن اثربخشی کمیته حسابرسی بر کارایی عملیاتی پیشنهاد ‌می‌شود مدیران شرکت‌ها در ترکیب کمیته حسابرسی از مدیران مستقل و دارای تخصص مالی استفاده کنند تا به عنوان یکی از کمیته‌های اصلی راهبری شرکتی بر ساختار کنترل داخلی، عملکرد حسابرس داخلی و فعالیت‌های حسابرس مستقل نظارت موثرتری نماید تا موجب کاهش مشکلات نمایندگی و افزایش کارایی عملیاتی شرکت گردد.

از محدودیت‌های پژوهش حاضر، نبود پژوهش مشابه داخلی می‌باشد، در نتیجه امکان مقایسه نتایج این پژوهش با پژوهش­های داخلی وجود ندارد. همچنین از آنجایی که داده‌های پژوهش مربوط به بازه زمانی سال 1395 تا 1401 است، تغییر بازه زمانی می‌تواند باعث ایجاد تغییر در نتایج پژوهش شود.

 

فهرست منابع

بختیاری، صادق، دهقانی زاده، مجید، و حسینی پور، سید مجتبی. (1393). تحلیل از بهره وری نیروی کار در بخش تعاونی، مطالعه موردی تعاونی‌های صنعتی استان یزد. فرایند مدیریت توسعه، 27(3)، 73-45. dor: 20.1001.1.17350719.1393.27.3.1.8

پورطاهر اقدم، فرزانه، نیکومرام،‌ هاشم، و رهنمای رودپشتی، فریدون. (1402). تبیین روابط میان کیفیت حسابرسی و کارایی عملیاتی شرکت با در نظر گرفتن معیار تداوم تصدی حسابرس در صنعت و اندازه حسابرس. حسابداری مدیریت، 16(56)، 18-1. doi: 10.30495/jma.2023.22409

جامعی، رضا و رستمیان، آزاده. (1395). بررسی تاثیر تخصص مالی اعضای کمیته حسابرسی بر ویژگی‌های سود پیش بینی شده. پژوهش‌های حسابداری مالی و حسابرسی، 8(29)، 17-1. dor: 20.1001.1.23830379.1395.8.29.1.1

خوئینی، بهداد، فقیه، محسن، و شفیعی، مهرداد. (1397). ارتباط بین ویژگی‌هاي کمیته حسابرسی و معیارهاي عملکرد شرکت‌ها. تحقیقات حسابداری و حسابرسی، 10(40)، 126-105. https://www.iaaaar.com/article_98830.html

رجبی، روح الله و محمدی خشویی، حمزه. (1387). هزینه‌های نمایندگی و قیمت گذاری خدمات حسابرسی مستقل. بررسی‌های حسابداری و حسابرسی، 15(4)، 52-35. dor: 20.1001.1.26458020.1387.15.4.3.7

فرزان کیان، مرجان و حسنی، محمد. (1399). تحلیل رابطه بین اثر بخشی کمیته حسابرسی و مکانیسم‌های مدیریتی و مالکیتی نظام راهبری شرکتی: رویکرد مکمل یا رویکرد جانشینی؟ دانش حسابرسی، 20(78)، 355-324. dor: 20.1001.1.16819691.1399.20.78.13.3

موسوی، فاطمه السادات و دستگیر، محسن. (1399). تاثیر ساختار مالکیت بر اثربخشی کمیته حسابرسی در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. فصلنامه چشم انداز حسابداری و مدیریت، 3(30)، 31-12. https://www.jamv.ir/article_118531.html

نجفی شریعت زاده، ایرج، شعبان زاده، مهدی، و زمردیان، غلامرضا. (1395). بررسی مولفه‌های موثر بر سودآوری بانک‌های تجاری ایران با استفاده از الگوی پنلARDL. مجله مهندسي مالي و مديريت اوراق بهادار، (۷)29، 172-151.  dor: 20.1001.1.22519165.1395.7.29.8.5

Abbott, L.J., Daugherty, B., Parker, S. & Peters, G.F. (2016). Internal audit quality and financial reporting quality: the joint importance of independence and competence. Journal of Accounting Research, 54(1), 3-40. doi: 10.1111/1475-679x.12099

Abbott, L.J.; Park, Y. & Parker, S. (2000). The effect of audit committee activity and independence on corporate fraud. Managerial Finance, 26(11), 55-67. doi: 10.1108/03074350010766990

Abbott, L. J., Parker, S., & Peters, G. F. (2004). Audit Committee Characteristics and Restatements. AUDITING: A Journal of Practice & Theory, 23(1), 69–87. doi: 10.2308/aud.2004.23.1.69

Agyei-Mensah, B. K. (2019). The effect of audit committee effectiveness and audit quality on corporate voluntary disclosure quality. African Journal of Economic and Management Studies, 10(1),17-31. doi: 10.1108/AJEMS-04-2018-0102

Al-Musali, M. A., Qeshta, M. H., Al-Attafi, M. A., & Al-Ebel, A. M. (2019). Ownership structure and audit committee effectiveness: evidence from top GCC capitalized firms. International Journal of Islamic and Middle Eastern Finance and Management, 12(3), 407–425. doi: 10.1108/imefm-03-2018-0102 

Alodat, A. Y., Al Amosh, H., Saleh F. A. Khatib & Mansour, M. (2023). Audit committee chair effectiveness and firm performance: The mediating role of sustainability disclosure. Cogent Business & Management, 10(1), 2181156. doi: 10.1080/23311975.2023.2181156

Alodat, A. Y., Salleh, Z., Hashim, H. A., & Sulong, F. (2022). Corporate governance and firm performance: Empirical evidence from Jordan. Journal of Financial Reporting and Accounting, 20(5), 866-896. doi: 10.1108/JFRA-12-2020-0361

Alshareef, M. N. (2024). Ownership structure and financial sustainability of Saudi Listed Firms. Sustainability. 16(9), 3773. doi: 10.3390/su16093773

Alzeban, A. & Sawanb, N. (2015). The impact of audit committee characteristics on the implementation of internal audit recommendations. Journal of International Accounting, Auditing and Taxation, 24, 61-71. doi: 10.1016/j.intaccaudtax.2015.02.005

American Institute of Certified Public Accountants (AICPA) (1991). AU Section 322: SAS No. 65: The Auditor’s Consideration of the Internal Audit Function in an Audit of Financial Statements, AICPA, New York, NY

Anderson, U. (2003). Assurance and consulting services. Research opportunities in internal auditing, 1, 1-23.

Baik B., J. Chae, S. Choi, & D. Farber. (2013). Changes in operational efficiency and firm performance: A frontier analysis approach. Contemporary Accounting Research, 30(3), 996–1026. doi: 10.1111/j.1911-3846.2012.01179.x

Bakhtiari, S., Dehghanizadeh, M., & Hosseinipoor, S. M. (2014). Analysis of labor productivity and efficiency in the cooperative sector: A case study of the industrial cooperative sector in the province of Yazd. Management and development process, 27(3), 45-73. dor: 20.1001.1.17350719.1393.27.3.1.8 [In Persian]

Be´dard, J., Chtourou, S. M., & Courteau, L. (2004). The Effect of Audit Committee Expertise, Independence, and Activity on Aggressive Earnings Management. AUDITING: A Journal of Practice & Theory, 23(2), 13–35. doi: 10.2308/aud.2004.23.2.13

Benston, G.J. (1965). Branch banking and economies of scale. The Journal of Finance, 20(2), 312-331. doi: 10.1111/j.1540-6261.1965.tb00212.x

Boshnak, H.A. (2023). Ownership structure and firm performance: evidence from Saudi Arabia. Journal of Financial Reporting and Accounting. doi: 10.1108/JFRA-11-2022-0422

Cassel, J. (2021). Managerial ownership and operational improvements in buyouts. Swedish House of Finance Research Paper, (21-20). doi: 10.2139/ssrn.3934568

Chen, Y., Lin, B., Lu, L., & Zhou, G. (2020). Can internal audit functions improve firm operational efficiency? Evidence from China. Managerial Auditing Journal, 35(8), 1167-1188. doi: 10.1108/MAJ-01-2019-2136

Cheng, Q., Goh, B. W., & Kim, J. B. (2018). Internal Control and Operational Efficiency. Contemporary Accounting Research, 35(2), 1102–1139. doi: 10.1111/1911-3846.12409

Colombo, M. G., & Grilli, L. (2005). Founders’ human capital and the growth of new technology-based firms: A competence-based view. Research Policy, 34(6), 795–816. doi: 10.1016/j.respol.2005.03.010

Daum, J. H. (2001). Value drivers intangible assets-do we need a new approach to financial and management accounting. A Blueprint for an Improved Management System. Р, 22.https://citeseerx.ist.psu.edu/document?repid=rep1&type=pdf&doi=b2cc62414eae50b70bb3ebe7ac6083866b29577e

Demerjian, P., Lev, B., & McVay, S. (2012). Quantifying Managerial Ability: A New Measure and Validity Tests. Management Science, 58(7), 1229–1248. doi: 10.1287/mnsc.1110.1487

DeZoort, F. T., Hermanson, D. R., Archambeault, D. S., & Reed, S. A. (2002). Audit committee effectiveness: A synthesis of the empirical audit committee literature. Audit Committee Effectiveness: A Synthesis of the Empirical Audit Committee Literature, 21, 38. https://digitalcommons.kennesaw.edu/facpubs/1495/

Ege, M. S. (2014). Does Internal Audit Function Quality Deter Management Misconduct? The Accounting Review, 90(2), 495–527. doi: 10.2308/accr-50871

Hanim Fadzil, F., Haron, H., & Jantan, M. (2005). Internal auditing practices and internal control system. Managerial Auditing Journal, 20(8), 844–866. doi: 10.1108/02686900510619683

Farzan Kian, M. & Hasani, M. (2019). Analyzing the relationship between the audit committee effectiveness and the management and ownership mechanisms of the corporate governance system: a complementary approach or a replacement approach? Auditing Knowledge, 20(78), 355-324. dor: 20.1001.1.16819691.1399.20.78.13.3 [In Persian]

Gupta, K. & Raman, T.V. (2021). Intellectual capital: a determinant of firms’ operational efficiency. South Asian Journal of Business Studies, 10(1), 49-69. doi:10.1108/SAJBS-11-2019-0207

Habib, A., & Azim, I. (2008). Corporate governance and the value‐relevance of accounting information. Accounting Research Journal, 21(2), 167–194. doi: 10.1108/10309610810905944

Handoyo, S., Suharman, H., Ghani, E. K., & Soedarsono, S. (2023). A business strategy, operational efficiency, ownership structure, and manufacturing performance: The moderating role of market uncertainty and competition intensity and its implication on open innovation. Journal of Open Innovation: Technology, Market, and Complexity, 9(2). doi: 10.1016/j.joitmc.2023.100039

Hassan, Y., & Hijazi, R. (2015). Determinants of the voluntary formation of a company audit committee: evidence from Palestine. Asian Academy of Management Journal of Accounting and Finance, 11(1), 0–30. http://hdl.handle.net/20.500.11889/4281

Hsu, D. H. (2007). Experienced entrepreneurial founders, organizational capital, and venture capital funding. Research Policy, 36(5), 722-741. doi: 10.1016/j.respol.2007.02.022

Humphrey, D.B. (1985). Costs and Scale Economies in Bank intermediation Handbook for Banking Strategy, John Wiley and Sons, New York, pp. 745-783.

Imdieke, A. J.; Li, C. & Zhou, S. (2023). Does the Presence of an Internal Control Audit affect Firm Operational Efficiency? Contemporary Accounting Research, 40(2), 952-980. doi: 10.1111/1911-3846.12839

Jameai, R. A & Rostamian, A. (2016). An investigation the financial expertise of auditing committee members on the characteristics of the forecasted earnings. The Financial Accounting and Auditing Researches, 8(29), 1-17. dor: 20.1001.1.23830379.1395.8.29.1.1 [In Persian]

Jiang, L., André, P., & Richard, C. (2017). An international study of internal audit function quality. Accounting and Business Research, 48(3), 264–298. doi: 10.1080/00014788.2017.1357461

Khoeini, B., Faghih, M., & Shafiee, MH. (2018). The Relationship between Audit Committee Characteristics and Performance Metrics. Accounting and Auditing Research, 10(40), 105-126. https://www.iaaaar.com/article_98830.html [In Persian]

Klein, A. (2002). Audit committee, board of director characteristics, and earnings management. Journal of Accounting and Economics, 33(3), 375-400. doi: 10.1016/S0165-4101(02)00059-9

Kortmann, S., Gelhard, C., Zimmermann, C., & Piller, F. T. (2014). Linking strategic flexibility and operational efficiency: The mediating role of ambidextrous operational capabilities. Journal of Operations Management, 32(7-8), 475–490. doi: 10.1016/j.jom.2014.09.007

Krishnamoorthy, G., & Maletta, M. (2016). The contingent effects of board independence and audit committee effectiveness on internal audit reliance: a pre-SOX perspective. International Journal of Accounting and Finance, 6(1), 62. doi: 10.1504/ijaf.2016.076558

Shehata Mohamed Kasim Soliman, W. (2020). Investigating the effect of corporate governance on audit quality and its impact on investment efficiency. Investment Management and Financial Innovations, 17(3), 175–188. doi: 10.21511/imfi.17(3).2020.14

Lorca, C., Sánchez-Ballesta, J. P., & García-Meca, E. (2010). Board Effectiveness and Cost of Debt. Journal of Business Ethics, 100(4), 613–631. doi: 10.1007/s10551-010-0699-3

Mangena, M., & Pike, R. (2005). The effect of audit committee shareholding, financial expertise and size on interim financial disclosures. Accounting and Business Research, 35(4), 327–349. doi: 10.1080/00014788.2005.9729998

McMullen, D. A. (1996). Audit committee performance: An investigation of the consequences associated with audit committees. Auditing: a journal of Practice & Theory, 15(1), 87-103. https://openurl.ebsco.com/EPDB%3Agcd%3A9%3A4646185/detailv2?sid=ebsco%3Aplink%3Ascholar&id=ebsco%3Agcd%3A9603180445&crl=c&link_origin=scholar.google.com 

Mitra, S., Hossain, M., & Deis, D. R. (2007). The empirical relationship between ownership characteristics and audit fees. Review of Quantitative Finance and Accounting, 28(3), 257–285. doi: 10.1007/s11156-006-0014-7

Mosavi, F. A., & Dastgir, M. (2020). The effect of ownership structure on the effectiveness of the audit committee in companies listed on the Tehran Stock Exchange. Journal of Accounting and Management Vision, 3(30), 12-31. https://www.jamv.ir/article_118531.html [In Persian]

Munro, L., & Buckby, S. (2008). Audit Committee Regulation in Australia: How Far Have We Come? Australian Accounting Review, 18(4), 310–323. doi: 10.1111/j.1835-2561.2008.0020.x

Othman, R., Ishak, I. F., Arif, S. M. M., & Aris, N. A. (2014). Influence of Audit Committee Characteristics on Voluntary Ethics Disclosure. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 145, 330–342. doi: 10.1016/j.sbspro.2014.06.042

Patel, J., & Bhanushali, K. (2017). Comparative study of profitability of nationalised banks and private sector banks. Rising-A Journal of Researchers, 1(1), 34-40. https://www.semanticscholar.org/paper/COMPARATIVE-STUDY-OF-PROFITABILITY-OF-NATIONALISED-Patel-Bhanushali/a624e210c4ee8ad1788dfefb6a445deb3f9f3860

Pourtaheraghdam, F., Nikoomaram, H., & Rahnamay Roodposhti, F. (2023). Explaining the relationship between the audit quality and the company's operational efficiency by considering the criterion of the auditor's tenure in the industry and the size of the auditor. Management Accounting, 16(56), 1-18. doi: 10.30495/jma.2023.22409 [In Persian]

Pucheta‐Martínez, M. C., & De Fuentes, C. (2007). The impact of audit committee characteristics on the enhancement of the quality of financial reporting: An empirical study in the Spanish context. Corporate governance: An international review, 15(6), 1394-1412. doi: 10.1111/j.1467-8683.2007.00653.x 

Rajabi, R. & Mohammadi Khoshoei, H. (2009). Agency costs & independent audit services pricing. Accounting and Auditing Review, 15(4), 35-52. dor: 20.1001.1.26458020.1387.15.4.3.7 [In Persian]

Samaha, K., Khlif, H., & Hussainey, K. (2015). The impact of board and audit committee characteristics on voluntary disclosure: A meta-analysis. Journal of International Accounting, Auditing and Taxation, 24, 13–28. doi: 10.1016/j.intaccaudtax.2014.11.001

Sealey Jr, C. W., & Lindley, J. T. (1977). Inputs, outputs, and a theory of production and cost at depository financial institutions. The journal of finance, 32(4), 1251-1266. doi: 10.1111/j.1540-6261.1977.tb03324.x

Shariatzadeh, I.,  Shabanzadeh, M., & Zomorodian, G. (2016). Examining the Effective Factors on Commercial Bank Profitability of Iran Using Panel ARDL Method. Financial Engineering and Portfolio Management, 29, 151-172. dor: 20.1001.1.22519165.1395.7.29.8.5 [In Persian]

Sun, J., Lan, G., & Liu, G. (2014). Independent audit committee characteristics and real earnings management. Managerial Auditing Journal, 29(2), 153–172. doi: 10.1108/maj-05-2013-0865

Tahir, I. M., Abu, B. N., & Haron, S. (2008). Technical efficiency of the Malaysian commercial banks: A stochastic frontier approach. Banks & bank systems, 3(4), 65-72. http://www.irbis-nbuv.gov.ua/cgi-bin/

The Institute of Internal Auditors (IIA) (2016). International Standards for the Professional Practice of Internal Auditing, IIA, Altamonte Springs, FL

Thore, S., Kozmetsky, G., & Phillips, F. (1994). DEA of financial statements data: the US computer industry. Journal of Productivity Analysis, 5, 229-248. doi: 10.1007/BF01073909

Verma, K. (1993). Managerial efficiency: A study of management buyouts. Contemporary Accounting Research, 10(1), 179-204.. doi: 10.1111/j.1911-3846.1993.tb00388.x

Won, J. & Ryu, S.L. (2017). Ownership structure and operational efficiency in emerging market: the case of Korea. International Journal of Trade and Global Markets, 10(1), 99–107. doi: 10.1504/IJTGM.2017.082382

Xie, B., Davidson, W. N., & DaDalt, P. J. (2003). Earnings management and corporate governance: the role of the board and the audit committee. Journal of Corporate Finance, 9(3), 295–316. doi: 10.1016/s0929-1199(02)00006-8

Yeung, A. C. L. (2007). Strategic supply management, quality initiatives, and organizational performance. Journal of Operations Management, 26(4), 490–502. doi: 10.1016/j.jom.2007.06.004

Zahmatkesh, S., & Rezazadeh, J. (2017). The effect of auditor features on audit quality. Tékhne, 15(2), 79–87. doi: 10.1016/j.tekhne.2017.09.003

Zhou, H., Owusu-Ansah, S., & Maggina, A. (2018). Board of directors, audit committee, and firm performance: Evidence from Greece. Journal of International Accounting, Auditing and Taxation, 31, 20–36. doi: 10.1016/j.intaccaudtax.2018.03.002

---

[1] . Kortmann

[2] . Yeung

[3] . Samaha

[4] . Alzeban & Sawanb 

[5] . Othmana

[6] . Krishnamoorthy and Maletta

[7] . Ahmed Haji

[8] . Habib & Azim

[9] . Sun

[10] . Cadbury Report

[11] . Blue Ribbon Committee

[12] . Petra

[13] . Sarbanes–Oxley

[14] . Abbott

[15] . Lai & Liu

[16] . Anderson

[17] . Chen

[18] . Ege

[19] . Dezoort

[20] . Fadzil

[21] . Biddle

[22] . Cheng

[23] . Jiang

[24] . McMullen

[25] . Klein

[26] . Xie

[27] . Bédard

[28] . Mitra

[29] . Hassan & Hijazi

[30] . Pucheta-Martínez & De Fuentes

[31] . Gupta & Raman

[32] . Patel & Bhanushali

[33] . Colombo & Grilli

[34] . Hsu

[35] . Daum

[36] . Handoyo

[37] . Stochastic frontier analysis (SFA)

[38] . Tahir

[39] . Humphrey

[40] . Sealey and Lindley

[41] . Benston

[42] . Verma

[43] . Thore

[44] . Demerjian

[45] . Baik

[46] . Alodat

[47] . Randall

[48] . Mangena  &Pike

[49] . Bedard

[50] . Lorca

[51] . Munro &. Buckby

[52] . Alshareef

[53] . Imdieke

[54] . Boshnak

[55] . Cassel

[56] . Al-Musali

[57] . Zhou

[58] . Won & Ryu

[59] . Agyei-Mensah

---