تاثیر مسائل بین المللی در بدل شدن قحطی بزرگ ایران (1298-1296) به یک فاجعه تاریخی
الموضوعات : فصلنامه علمی تحقیقات سیاسی و بین المللی
الهه جعفری
1
(دانشجوی دکتری علوم سیاسی - اندیشه های سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرضا)
بشیر اسماعیلی
2
(استادیار/ گروه روابط بین الملل دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرضا،شهرضا، ایران)
اسماعیل شفیعی سروستانی
3
(استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرضا)
الکلمات المفتاحية: قحطی بزرگ, جنگ جهانی اول, استعمار, استبداد, بریتانیا,
ملخص المقالة :
جنگ جهانی اول که بیش از 26 کشور دنیا را درگیر کرده بود همزمان با جلوس احمدشاه قاجار به تخت سلطنت به ایران نیز نفوذ کرد. ورود ناعادلانه استعمارگران به ایران در حالی آغاز شد که مستوفی الممالک وزیر قاجار بی طرفی ایران را در جنگ رسما اعلام کرده بود اما ورود نیروهای متخاصم از شمال و جنوب به کشور علاوه بر اینکه منجر به تحولات سیاسی ،نظامی و اقتصادی ایران شد مشکلات عظیمی همچون ناامنی، قحطی ،اختلافات داخلی ،ضعف اقتصادی و اجتماعی مردم بی اعتمادی جامعه به حاکمیت را به همراه داشت. به خصوص مسئله قحطی که یکی از فجایع بزرگ و به گفته مورخان و محققان نوعی هولوکاست در تاریخ ایران به حساب می آید. سوال اصلی این پژوهش این است که مسائل بین الملل چه تاثیری در تبدیل قحطی بزرگ ایران به یک فاجعه ی تاریخی داشته است؟پایه فرضیه این تحقیق عبارت است از اینکه ازمیان عوامل موثر در بروز و تشدید قحطی بزرگ نقش بیگانگان به خصوص انگلستان از اهمیت زیادی برخوردار بوده است .
1. آوری،پیترو دیگران،(1398)، تاریخ ایران کمبریج، (قسمت دوم) قاجاریه، تهران، انتشارات مهتاب
2. اعظام قدسی، حسن (1349). خاطرات من؛ یا روشن شدن تاریخ صدساله، جلد اول (دو جلد). تهران: انتشارات ابوریحان.
3. اسناد محرمانه وزارت خارجه بریتانیا درباره قرارداد 1919 ایران و انگلیس (1365). ترجمه جواد شیخ الاسلامی، جلد اول (دو جلد). 3.تهران: انتشارات کیهان.
4. امانت،عباس،(1385).قبله عالم،ترجمه حسن کامشاد ،چ3،تهران:کارنامه
5. اعتماد السلطنه، محمد حسن خان،( 1371).روزنامه خاطرات اعتماد السلطنه،به کوشش ایرج افشار چ4،تهران :امیر کبیر.
6. بروگش ،هینریش،(1373)،سفری به دربار سلطان صاحبقران،ترجمه حسین کرد بچه،ج 1و2،تهران :علمی و فرهنگی.
7. برومند صفورا ،(۱۳۸۱) سرکنسولگرهای بریتانیا در بوشهر، تهران، وزارت امور خارجه، ص ۱۸۹.
8. بهار،محمد تقی ،(1387) تاریخ مختصر احزاب سیاسی در ایران ،انقراض قاجاریه، زوار
9. پیترآوری و دیگران،(1398)، تاریخ ایران کمبریج، (قسمت دوم) قاجاریه، تهران، انتشارات مهتاب، ۱۳۹۸
10. خلیلی. محسن ،(1390)، چیستان قاجار، مشهد، نشر مرندیز
11. دنسترویل، ماژور (2537) : امپریالیزم انگلیس در ایران و قفقاز . ترجمه : حسین انصاري، انتشارات
12. کتابخانه منوچهري، چ.2
13. ذوقی ایرج،(۱۳۶۸) ، تاریخ روابط سیاسی ایران و قدرت‌های بزرگ، تهران، پاژنگ، ، ص ۱۹.
14. روزنامه ایران، بیست و پنجم رمضان 1288،شماره 56.
15. رایت ،سردنیس (1383) ،انگلیسی ها درمیان ایرانیان ،ترجمه غلام حسین صدری افشار ،تهران:اختران
16. رحمانیان. داریوش و میرکیایی مهدی ، «تأثیر گرانی و قحطی نان بر روابط خارجی ایران در عصر ناصری»، فصلنامه پژوهش‌های تاریخی، سال نهم، ش ۱ (بهار ۱۳۹۶)، ص ۱۳۵
17. سپهر، احمدعلی (1363). ایران در جنگ بزرگ، -1914 .1918 تهران: انتشارات بانک ملی ایران.
18. سایکس، پرسی (1323). تاریخ ایران، ترجمه محمدتقی فخر داعی گیلانی، دو جلد، چاپ دوم. تهران: چاپخانه رنگین.
19. سلطانی شایان، علی (1390) : ایران در تلاطم جنگ جهانی اول . نشریه کتاب ماه تاریخ و جغرافیا،
20. ش.159
21. صفایی ابراهیم ،(۱۳۴۹)، اسناد نویافته، تهران، نشر بابک
22. عباسی عزیزلو، جمیله (1392) : ایران در جنگ جهانی اول . نشریه رشد آموزش تاریخ. ش .35
23. فرمانفرمایان، مهرماه(رییس) (1382) . زندگی عبدالحسین میرزا فرمانفرما. ج ،2 چ.1
24. فریدون آدمیت و هما ناطق، افکار اجتماعی و سیاسی و اقتصادی در آثار منتشرنشده دوره قاجار، تهران، نشر آگه، ۱۳۵۶، ص ۱۷۹.
25. قزل‌سفلی ،محمدتقی ،(1386)، امپریالیسم چیست؟ تاریخ و نظریه، بابلسر، دانشگاه مازندران، ۱۳۸۶
26. کرزن جرج، (1380)، ایران و قضیه ایران، ترجمه غلامعلی وحید مازندرانی، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی
27. کحال زاده، میرزا ابوالقاسم خان (1370) : دیده ها و شنیده ها . به کوشش مرتضی کامران،نشر البرز،چ.2
28. کوهستانی نژاد، مسعود (1381) : سال دمپختک قحطی سال 1296 ش . نشریه گنجینه اسناد، ش 5و.6
29. مکی حسین ،(1357)، تاریخ بیست‌ساله، ج ۲، تهران، امیرکبیر
30. مجد، محمدقلی (1390). انگلیس و اشغال ایران در جنگ جهانی اول، ترجمه مصطفی امیري. تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش هاي سیاسی
31. ملایی توانی، علیرضا (1375) : جایگاه ایران در برنامه نظامی متحدین و متفقین در جنگ جهانی اول. نشریه
32. پانزده خرداد، ش .23
33. ممتحن الدوله ،میرزا مهدی خان ،(1362)،خاطرات ممتحن الدوله،به کوشش حسین قلی خان خانشقاقی،تهران فردوسی
34. هدایت.
35. میروشنیکف، ل.ي. (1357). ایران در جنگ جهانی اول، ترجمه ع. دخانیاتی، چاپ دوم. تهران: انتشارات فرزانه.
36. ناطق، هما،(1383)،قحطی 1228 در اسناد امین الضرب ،حدیث عشق گرد آورنده نادر مطلبی کاشانی،کتابخانه مجلس شورای اسلامی ،ص 543 ،576 .
37. نقیب زاده، احمد (1368). نگاهی به تاریخ روابط بینالملل، از 1870 تا .1945 تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
38. نیدر مایر، اسکار فن (1380) : زیر آفتاب سوزان. ترجمه: کیکاووس جهانداري، انتشارات اساطیر، چ.1
39. ونسا مارتین، (1389)،دوران قاجار، ترجمه افسانه منفرد، تهران، کتاب آمه
40. ییت،چارلز ادوارد ،(1365)،خراسان و سیستان ،ترجمه قدرت الله روشنی زعفرانلو ومهرداد رهبری،تهران :یزدان.
41. یارشاطر،احسان،(1384)، تاریخ روابط ایران و آلمان، ترجمه پیمان متین، تهران، امیرکبیر
42. یا حسینی، سید قاسم (1376): رییس علی دلواري. انتشارات شیرازه، چ.1
منابع لاتین:
. Basset, James (1886), Persia, The Land of The Imams: London.
Burrell, r.m, (1997) , Iran Political Diaries,Vol 1: London.
. Eastwick, E, (1864) , Journal of a diplomat,s,Three Years Residence In Persia, 2 Vols:
London.
Goldsmid, ed, (1876) , Eastern Persia:London.
Olson, Wm. J. (1984). Anglo-Iranian Relations during World War I, London: Gainsborough House
