تأسيس مدارس و نسبت آن با خانۀ دانشمندان (نقدی بر نظریهٔ مَقدِسی و شَلَبی)
الموضوعات : The Journal of Islamic History and Civilisation
ایمان اربابی
1
,
مهدی مجتهدی
2
,
حمیدرضا ثنائی
3
1 - دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد
2 - دانشگاه فردوسی مشهد
3 - استادیار تاریخ وتمدن ملل اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد
الکلمات المفتاحية: تاریخ آموزش, مسجد, خان, مدرسه, خانۀ دانشمندان, آموزش در خانه,
ملخص المقالة :
تأسیس مدارس به عنوان مهمترین مراکز آموزشی، جوامع مسلمان را وارد عرصهٔ جدیدی نمود. یکی از مباحثی که کمتر مورد کنکاش قرار گرفته، چگونگی تاسیس این نهاد علمی است. اغلب پژوهشگران، حیات مدارس و علت اصلی تأسیس آنها را در مکانهایی همچون مساجد، خانها و مانند آن جستجو کردهاند که تا پیش از تأسیس مدارس عهده دار فعالیت های آموزشی بودند. دست کم دو نظریه دربارهٔ شکلگیری مدارس در جهان اسلام قابل بررسی است. مقدسی مدارس را محصول ادغام دو نهاد مسجد و خان میداند و از نظر او مدرسه وجه آموزشی را از مسجد و جنبهٔ سکونت را از خان اقتباس کرده است. از سوی دیگر شلبی حلقههای درس بیشمار و مزاحمت ضروری برخاسته از درس و مطالعه را مانع از توجه شایسته به نیایش و در نتیجه انتقال آموزش از مسجد به مدرسه را طبیعی دانسته است. او توضیح بیشتری درباره چگونگی فرآیند این انتقال ارائه نمی دهد. این مقاله با ارائۀ شواهدی روشن در پی اثبات این فرضیه است که مدارس در اصل، شکل تغییر یافتۀ خانۀ عالمان بوده است. به عبارت دیگر، آموزشی که در منازل دانشمندان صورت میگرفته به مرور و با تغییراتی در همان مکان به عنوان مرکز آموزشی نوینی به نام مدرسه ادامه یافت.
