تلاقی متن‎ها در شعر عمران صلاحی

الموضوعات :

زرین تاج رضائی ¹ , سیف الدین آب برین ² , برات محمدی ³

1 - دانشجوی دکتری، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه، ایران
2 - استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه، ایران.
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه، ایران.

تاريخ الإرسال : 08 الأحد , محرم, 1446 تاريخ التأكيد : 23 الثلاثاء , صفر, 1446 تاريخ الإصدار : 19 الأحد , ربيع الأول, 1446

الکلمات المفتاحية: بینامتنیت, شعر معاصر, عمران صلاحی, زبان و عناصر زبانی, تصویر.,

ملخص المقالة :

بینامتنیت نظریه‎ای ادبی است که استقلال متون را نمی‎پذیرد و هر متن را در ارتباط مستمر و مداوم با متون پیشین و هم‎عصر خود می‎داند. متون همواره عناصری از هم را می‎گیرند. این عناصر می‎توانند شامل نقل‎قول‎های مستقیم و غیرمستقیم، وام‎گیری مضمون و اندیشه و فکر، عناصر بلاغی و ادبی، زبان و واژه باشد. در اثر هر شاعر و نویسنده‎ای بلااستثنا می‎توان جلوه‎هایی از این رابطۀ بینامتنی را دید. شعر صلاحی از شاعران معاصر ایران نیز تلاقی‎گاه متون پیشین و هم‎عصرش است و جلوه‎های رابطۀ بینامتنی در شعرش آشکار است. هدف پژوهش حاضر آشکار کردن ابعاد رابطۀ بینامتنی صلاحی در زمینه‏هایی چون تصویر و زبان با شاعران هم‎دوره و سنّتی است. با نظر به اهمیت بینامتنی ضمنی در ساحت زبان و واژگان و عناصر بلاغی و تصویر شعری در شعر صلاحی، پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی، رابطۀ بینامتنی شعر این شاعر را در ساحت‌های مذکور به شکل درزمانی و همزمانی بررسی می‌کند. نتیجۀ پژوهش حاضر نشان از رابطۀ بینامتنی گستردۀ شعر صلاحی در بُعد بینامتنیت همزمانی (معاصران) و درزمانی (پیشینیان) دارد. بینامتنیت همزمانی او از میان معاصران، با سهراب سپهری بسامد بالایی دارد. همچنین او بیشترین رابطۀ بینامتنی را در میان شاعران سنّتی با حافظ دارد و این ویژگی، نشان از قبول و پسند ذهن و زبان این دو شاعر از جانب صلاحی است.

المصادر:

ابتهاج، هوشنگ (1385). سیاه مشق. تهران: کارنامه.
اخوان ثالث، مهدی (1385). زمستان. تهران: زمان.
آلن، گراهام (1380). بينامتنيت. ترجمۀ پيمان يزدانجو. تهران: مركز.
اوحدی مراغه‌اي، ركن الدين‌ (1340). دیوان. تصحیح، مقابله و مقدمه سعید نفیسی. تهران: امیرکبیر.
بدیع، علیرضا (1397). از پنجره‌های زندگی. تهران: فصل پنجم.
بیدل دهلوی، عبدالقادر (1384). دیوان بیدل دهلوی. به تصحیح خلیل الله خلیلی. به اهتمام مختار اسماعیل نژاد. تهران: سیمای دانش.
پاینده، حسین (1388). نقد ادبی و دموکراسی. تهران: نیلوفر.
جامی، عبدالرحمن (1317). دیوان. تصحیح پژمان بختیاری. تهران: محمودی.
حافظ شیرازی، شمس الدین (1366). دیوان غزلیّات. به کوشش خلیل خطیب رهبر. تهران: صفی علیشاه.
خیالی بخارایی، احمد (1352). دیوان. تصحیح عزیز دولت‎آبادی. تبریز: دانشگاه تبریز.
سپهری، سهراب (1389). هشت کتاب. اصفهان: گفتمان اندیشه معاصر.
سعدی، شیخ مصلح الدین (1380). غزلیات سعدی. بر اساس چاپ‌های محمدعلی فروغی و حبیب یغمایی. مقابله و اعراب‌گذاری و تصحیح و توضیح واژه‌ها از کاظم برگ نیسی. تهران: فکر روز.
سعدی، شیخ مصلح الدین(1377). گلستان سعدی. تصحیح غلامحسین یوسفی. تهران: خوارزمی.
شاملو، احمد (1385). مجموعه آثار (دفتر اول: شعر). تهران: نگاه.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1371). شاعر آینه‌ها: بررسی سبک هندی و شعر بیدل. تهران: آگاه.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1379). آیینه‌ای برای صداها. تهران: سخن.
شهریار، محمدحسین (1381). دیوان. تهران: نگاه.
صائب تبریزی، محمدعلی (1366). دیوان. به کوشش محمد قهرمان. تهران: علمی و فرهنگی.
صلاحی، عمران (1389). پشت دریچه جهان. تهران: مروارید.
صلاحی، عمران (1391). آن سوی نقطه‌چین‌ها. تهران: ثالث.
صلاحی، عمران (1394). عطر بیدار زمین. تهران: مروارید.
صلاحی، عمران (1397). گزینه اشعار. تهران: مروارید.
عزام، محمد (2001). النص الغائب. دمشق، دارالکتب.
عزیزی، احمد (1381). خورشید از پشت خیزران. تهران: سروش.
غلامحسین‌زاده، غریب‌رضا؛ غلام‌پور، نگار (1387). میخاییل باختین. تهران: زرنگار.
فرخزاد، فروغ (1377). دیوان اشعار فروغ. به کوشش بهرووز جلالی. تهران: مروارید
فیاض لاهیجی، عبدالرزاق بن علی (1373). دیوان. تصحیح و تحشیه جلیل مسگرنژاد. تهران: علامه طباطبایی.
مختاری، محمد (1396). مجموعه اشعار محمد مختاری. تهران: بوتیمار.
مدرسی، فاطمه (1390). فرهنگ توصیفی نقد و نظریه‌های ادبی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات ادبی.
مشیری، فریدون (1387). بازتاب نفس صبحدمان (کلیات اشعار). تهران: چشمه.
معلم، محمدعلی (1385). رجعت سرخ ستاره. تهران: سورۀ مهر.
منزوی، حسین (1395). مجموعه اشعار. به کوشش محمد فتحی. تهران: آفرینش و نگاه.
مولوی، جلال‌الدین (1390). مثنوی معنوی با کشف الابیات. تصحیح رینولد نیکلسون. تهران: هرمس.
نادرپور، نادر (1382). مجموعه اشعار. تهران: نگاه.
نامور مطلق، بهمن (1386). ترامتنیت مطالعۀ روابط یک متن با دیگر متن‌ها. مجلۀ پژوهشگاه علوم انسانی. 14 (56)، 83-98.
ناهم، احمد (2004). التناص فی شعر الرواد. بغداد: دارالشوؤن.
نظری، فاضل (1393). ضد. تهران: سورۀ مهر.
ویلکی، کریستین (1381). وابستگی متون: تعامل متون (روابط بینامتنی در ادبیات کودک و نوجوان). پژوهش‌نامۀ ادبیات کودک و نوجوان. ترجمة طاهره آدینه پور. 8 (28)، 4-11.
هلالی جغتایی، بدر الدين (1368). دیوان هلالی جغتایی با شاه و درویش و صفات العاشقین او. به تصحیح و مقابله و مقدمه و فهرست از سعید نفیسی. تهران: سنایی.

Bres, J. et al (2005). Dialogisme et Polyphonie: Approaches Linguistiques. Paris: De Boeck Supérieur
Kristeva, J. (1969). Semeitike; Recherche Pour une Sémanalyse. Paris: Seuil
Neil, H. (1987). Writings on Art and Literature by Sigmund Freud. U.K.: Standford University Press.