نگاشت آسیب‌پذیری تولید محصولات زراعی به خشک‌سالی در منطقه سیستان و بلوچستان
الموضوعات :غلامعلی مظفری 1 , خدیجه جوجی زاده 2 , پیمان محمودی 3 , مهدی پورطاهری 4
1 - استاد دانشگاه محقق اردبیلی
2 - دانشجوی دکتری گروه جغرافیا، پردیس علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه یزد، یزد، ایران
3 - دانشیار گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران
4 - استاد گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، گروه جغرافیا، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: آسیب‌پذیری, شاخص مواجه, ظرفیت سازگاری, حساسیت, کشاورزی, سیستان و بلوچستان,
ملخص المقالة :
تغییرات آب‌وهوا ممکن است باعث وقوع خشک‌سالی‌های شدید با خسارات سنگین اقتصادی - اجتماعی شود؛ بعلاوه، ارزیابی آسیب‌پذیری، نخستین گام در زمینه مدیریت ریسک و افزایش توانایی کشاورزان در برابر خشک‌سالی است، بنابراین هدف از این مطالعه ارزیابی آسیب‌پذیری منطقه‌ای سیستان و بلوچستان و ارائه استراتژی‌های مناسب برای کاهش آسیب‌پذیری در برابر خشک‌سالی است. در این مقاله، شاخص‌های بیوفیزیکی و اجتماعی - اقتصادی برای اندازه‌گیری آسیب‌پذیری در برابر خطر خشک‌سالی و سه مؤلفه آن (مواجه، حساسیت و ظرفیت تطبیقی) به کار گرفته شد؛ نتایج نشان داد که شهرستان‌های چابهار (2) و خاش (79/1) در برابر خشک‌سالی آسیب‌پذیرترند علاوه بر این، این مطالعه نشان داد که آسیب‌پذیری در برابر خشک‌سالی با توسعه اجتماعی و اقتصادی منطقه مرتبط است. به‌طورکلی، مکان‌هایی با بالاترین سطح مواجه، در شاخص کلی، بیش‌ترین آسیب‌پذیری را تجربه کرده‌اند، همچنین، مکان‌هایی با ظرفیت سازگاری بالا الزاماً حساسیت کمتری نسبت به خشک‌سالی نداشتند.
1- ابراهیمی، مهرزاد. (2020): آسیب‌پذیری اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی کشاورزان نسبت به خشک‌سالی: دشت بکان اقلید. اقتصاد کشاورزی و توسعه, 28(109) 171-192.
2- اسمعیل نژاد، مرتضی، علیجانی، بهلول. (1396): واکاوی و رتبه‌بندی استراتژی‌های سازگاری نسبت به تغییرات اقلیمی از دیدگاه مردم محلی مورد مطالعه: دشت سیستان. تحلیل فضایی مخاطرات محیطی. 63-72.
3- اکرامی، محمد، مهدوی، رسول، رضایی، مرضیه، وقارفرد، حسن، برخورداری. (2020): ارزیابی آسیب‌پذیری خشک‌سالی مراتع در مناطق خشک و نیمه‌خشک (مطالعه موردی: حوزه آبخیز پیشکوه استان یزد). تحقیقات مرتع و بیابان ایران، 27(3), 577-595.
4- سازمان برنامه و بودجه کشور، بررسی تأثیرات برنامه‌های تنظیم آب کشورهای همسایه در حوضه‌های مشترک مرزی بر ایران، مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری، ویرایش هشتم، 4 تیر 1397.
5- پور طاهری، مهدی، رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا، کاظمی، نسرین. (1395): سطح و درجه آسیب‌پذیری ناشی از خشک‌سالی در مناطق روستایی (از دیدگاه کشاورزان). پژوهش‌های جغرافیای انسانی 95. 19-31.
6- حجازی زاده، زهرا. علیجانی، بهلول. سلیقه، محمد. دانایی‌فرد، حسن. احمدی، اسماعیل. (1394): محاسبه شاخص آسیب‌پذیری اقلیمی مبتنی بر مدل ضربی-نمایی استان سیستان و بلوچستان، تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی سال پانزدهم بهار 1394 شماره 36.
7- سواری، مسلم، شعبانعلی فمی، حسین، ایروانی، هوشنگ، ... و علی. (2018): تدوین راهبردهای پایدارسازی معیشت کشاورزان کوچک مقیاس و آموزش مسیر راهبردهای معمول از گذرگاه پایداری و آسیب‌پذیری در شرایط خشک‌سالی. فصلنامه علمی آموزش محیط‌زیست و توسعه پایدار, 6(3) 137-156.
8- Abson, D.J. Dougill, A.J. & Stringer, L.C. (2012): Using Principal Component Analysis For Information-Rich Socio-Ecological Vulnerability Mapping In Southern Africa. Applied Geography, 35(1 -2): 515-524.
9- Adger, W.N. (2006): Vulnerability. Global Environmental Change, 16(3): 268-281.
10- Antwi-Agyei, P. Fraser, E. D. Dougill, A. J. Stringer, L. C. & Simelton, E. (2012): Mapping The Vulnerability Of Crop Production To Drought In Ghana Using Rainfall, Yield And Socioeconomic Data. Applied Geography, 32(2), 324-334.Ayers, J.M And Huq, S. (2009): Supporting Adaptation To Climate Change: What Role For Official Development Assistance, Developmkent Policy Review, (6): 675-692
11- Baca M, La¨Derach P, Haggar J, Schroth G, Ovalle O. An Integrated Framework For Assessing Vulnerability To Climate Change And Developing Adaptation Strategies For Coffee Growing Families In Mesoamerica. Bond-Lamberty B, Editor. Plos One. (2014); 9: E88463. Https://Doi.Org/10.1371/Journal.Pone. 0088463 Pmid: 24586328
12- Bandyopadhyay, N. Bhuiyan, C. Saha, A.K. (2020): Drought Mitigation: Critical Analysis And Proposal For A New Drought Policy With Special Reference To Gujarat (India). Prog. Disas. Science 5, 1–13. Https://Doi.Org/10.1016/J.Pdisas.2019.100049.
13- Boyd, E. Grist, N. Juhola, S. & Nelson V. (2009): Exploring Development Futures In A Changing Climate: Frontiers For Development Policy And Practice, Development Policy Review, 27 (6): 659-674
14- Brooks, N. Adger, W. N. & Kelly, P. M. (2005): The Determinants Of Vulnerability And Adaptive Capacity At The National Level And The Implications For Adaptation. Global Environmental Change, 15(2), 151-163.
15- Comenetz, J. & Caviedes, C. (2002): Climate Variability, Political Crises, And Historical Population Displacements In Ethiopia. Global Environmental Change Part B: Environmental Hazards, 4(4), 113-127.Daneshmand, H. Mahmoudi, P. 2017. Estimation And Assessment Of Temporal Stability Of Periodicities Of Droughts In Iran. Water Resour. Manage. 31, 3413–3426.
16- Fathian, F. Ghadami, M. Haghighi, P. Amini, M. Naderi,S. Ghaedi, Z. (2020): Assessment Of Changes In Climate Extremes Of Temperature And Precipitation Over Iran. Theor. Appl. Climatol. 141, 1119–1133.
17- Fraser, E.D.G. Simelton, E. Termansen, M. Gosling, S.N. & South, A. (2013): "Vulnerability Hotspots": Integrating Socio-Economic And Hydrological Models To Identify Where Cereal Production May Decline In The Future Due To Climate Change Induced Drought. Agricultural And Forest Meteorology, 170: 195-205.
18- Fritzsche K, Schneiderbauer S, Bubeck P, Kienberger S, Buth M, Zebisch M, Et Al. Vulnerability Source Book. Concept And Guidelines For Standardised Vulnerability Assessments. [Internet].Deutsche Gesellschaft Fu¨R Internationale Zusammenarbeit (Giz) Gmbh; (2014): Available: Http://Www Adaptationcommunity.Net/?Wpfb_Dl=203
19- Füssel, H.M. (2010): Review And Quantitative Analysis Of Indices Of Climate Change Exposure, Adaptive Capacity, Sensitivity And Impacts. Washington, Dc: The World Bank.
20- Gbetibouo, G. A. Ringler, C. & Hassan, R. (2010): Vulnerability Of The South African Farming Sector To Climate Change And Variability: An Indicator Approach. Natural Resources Forum, 34, 175e187
21- Ghamghami, M. Irannejad, P. 2019. An Analysis Of Droughts In Iran During 1988–2017. Sn Appl. Sci. 1, 1-21.
22- Hinkel, J. (2011): “Indicators Of Vulnerability And Adaptive Capacity”: Towards A Clarification Of The Science–Policy Interface. Global Environmental Change, 21(1): 198-208
23- Ipcc (2007): Climate Change 2007: Impacts, Adaptation And Vulnerability. Contribution Of Working Group Ii To The Fourth Assessment Report Of Intergovernmental Panel On Climate Change Cambridge, Uk, Cambridge University Press.
24- Jamshidi, O. Asadi, A. Kalantari, K. Azadi, H. & Scheffran, J. (2019): Vulnerability To Climate Change Of Smallholder Farmers In The Hamadan Province, Iran. Climate Risk Management, 23, 146-159.
25- Jurgilevich A, Ra¨Sa¨Nen A, Groundstroem F, Juhola S. A Systematic Review Of Dynamics In Climate Risk And Vulnerability Assessments. Environmental Research Letters. (2017); 12: 013002. Https://Doi.Org/10.1088/1748-9326/Aa5508
26- Karimi, V. Karami, E. & Keshavarz, M. (2018): Climate Change And Agriculture: Impacts And Adaptive Responses In Iran. Journal Of Integrative Agriculture, 17(1), 1-15.
27- Keshavarz, M. Karami, E. & Zibaei, M. (2014): Adaptation Of Iranian Farmers To Climate Variability And Change. Regional Environmental Change, 14(3), 1163-1174.
28- Lindoso, P. D. Rocha, D. J. Debortoli, N. Parente, I. I. Eiró, F. Bursztyn, M. & Rodrigues-Filho, S. (2014): Integrated Assessment Of Smallholder Farming’s Vulnerability To Drought In The Brazilian Semi-Arid: A Case Study In Ceará. Climatic Change, 127(1),93–105.Doi:10.1007/S10584-014- 116-1.
29- Liu, X. Zhu, X. Pan, Y. Li, S. Liu, Y. Ma, Y. Agricultural Drought Monitoring: Progress, Challenges, And Prospects. J. Geogr. Sci. (2016): 26, 750–767. [Crossref]
30- Lobell, D. B. Cahill, K. N. & Field, C. B. (2007): Historical Effects Of Temperature And Precipitation On California Crop Yields. Climatic Change, 81(2), 187-203.
31- Lohman, H. (2016): Comparing Vulnerability And Adaptive Capacity To Climate Change In Individuals Of Coastal Dominican Republic. Ocean & Coastal Management, 132:111-119.
32- Mahmoudi, P. Rigi Chahi, A. (2019): Climate Change Impact On Spatial And Temporal Distribution Of Precipitation In Iran. In: Proceedings Of 6th International Regional Conference Of Climate Change, 18-19 November, Tehran, Iran.
33- Mansouri Daneshvar, M. R. Ebrahimi, M. Nejadsoleymani, H. (2019): An Overview Of Climate Change In Iran: Facts And Statistics. J. Environ. Syst. 8(1), 1-10.
34- Mdungela, N. M. Bahta, Y. T. & Jordaan, A. J. (2017): Indicators For Economic Vulnerability To Drought In South Africa. Development In Practice, 27(8), 1050-1063.
35- Midgeley, S.J.E. Davies, R.A.G. & Chesterman, S. (2011): Climate Risk And Vulnerability Mapping: Status Quo (2008) And Future (2050) For Southern Africa: Synthesis Report. South Africa: Oneworld Investments.
36- Miller, F. Osbahr, H. Boyd, E. Thomalla, F. Bharwani, S. Ziervogel, G. Walker, B. Birkmann, J. Van Der Leeuw, S. & Rockström, J. (2010): Resilience And Vulnerability: Complementary Or Conflicting Concepts. Ecology And Society, 15(3): 11.
37- Mohmmed, A. Li, J. Elaru, J. Elbashier, M. M. Keesstra, S. Artemi, C. ... & Teffera, Z. (2018): Assessing Drought Vulnerability And Adaptation Among Farmers In Gadaref Region, Eastern Sudan. Land Use Policy, 70, 402-413.
38- Nam, W. Choi, J.Y. Yoo, S.H. Jang, M.W. (2012): A Decision Support System For Agricultural Drought Management Using Risk Assessment Paddy. Water Enviro 10, 197–207.
39- Naumann, G. Vargas, W. M. Barbosa, P. Blauhut, V. Spinoni, J. & Vogt, J. V. (2019): Dynamics Of Socioeconomic Exposure, Vulnerability And Impacts Of Recent Droughts In Argentina. Geosciences, 9(1), 39.
40- Nembilwi, N. (2019): Vulnerability And Adaptation To Drought Hazards In Mopani District Municipality, South Africa: Towards Disaster Risk Reduction (Doctoral Dissertation).
41- Ortega, D.L. Ward, P.S. Caputo, V. (2019): Evaluating Producer Preferences And Information Processing Strategies For Drought Risk Management Tools In Bangladesh. World Dev. Perspect. 15, 1–10. Https://Doi.Org/10.1016/J.Wdp.2019.100132.
42- Pachauri, R.K. Allen, M.R. Barros, V.R. Broome, J. Cramer, W. Christ, R. Church, J.A. Clarke, L. Dahe, Q. Dasgupta, P. Climate Change (2014): Synthesis Report. Contribution Of Working Groups I, Ii And Iii To The Fifth Assessment Report Of The Intergovernmental Panel On Climate Change; Ipcc: Geneva, Switzerland, 2014.
43- Panda, A. (2017): Vulnerability To Climate Variability And Drought Among Small And Marginal Farmers: A Case Study In Odisha, India. Climate And Development, 9(7), 605-617.
44- Parker, L. Bourgoin, C. Martinez-Valle, A. & Läderach, P. (2019): Vulnerability Of The Agricultural Sector To Climate Change: The Development Of A Pan-Tropical Climate Risk Vulnerability Assessment To Inform Sub-National Decision Making. Plos One, 14(3), E0213641.
45- Popke, J. S. Curtis, And D. W. Gamble. (2016): A Social Justice Framing Of Climate Change Discourse And Policy: Adaptation, Resilience And Vulnerability In A Jamaican Agricultural Landscape. Geoforum, 73: 70-80.
46- Sapkota, P. R. J. Keenan, J.A. Paschen, And H. R. Ojha. (2016): Social Production Of Vulnerability To Climate Change In The Rural Middle Hills Of Nepal. Journal Of Rural Studies, 48: 53-64.
47- Simelton, E. Fraser, E. D. Termansen, M. Forster, P. M. & Dougill, A. J. (2009): Typologies Of Crop-Drought Vulnerability: An Empirical Analysis Of The Socio-Economic Factors That Influence The Sensitivity And Resilience To Drought Of Three Major Food Crops In China (1961–2001). Environmental Science & Policy, 12(4), 438-452.
48- Smit, B. & Wandel, J. (2006): Adaptation, Adaptive Capacity And Vulnerability. Global Environmental Change-Human And Policy Dimensions, 16, 282-292
49- Sobhani, B. Jafarzadehaliabad, L. Zengir, V.S. (2020): Investigating The Effects Of Drought On The Environment In Northwestern Province Of Iran, Ardabil, Using Combined Indices, Iran. Model. Earth Syst. Environ. 6, 983–993.
50- Solh, M. & Van Ginkel, M. (2014): Drought Preparedness And Drought Mitigation In The Developing World׳ S Drylands. Weather And Climate Extremes, 3, 62-66.
51- Thiault, L. Kernaléguen, L. Osenberg, C. W. & Claudet, J. (2017): Progressive‐Change Bacips: A Flexible Approach For Environmental Impact Assessment. Methods In Ecology And Evolution, 8(3), 288-296.
52- Vaghefi, S. A. Keykhai, M. Jahanbakhshi, F. Sheikholeslami, J. Ahmadi, A. Yong, H. Abbaspour, K. C. (2019): The Future Of Extreme Climate In Iran. Sci. Rep. 9, 1-11.
53- Vos R, Cattaneo A, Stamoulis K, Semedo Mh, Salazar Rc, Frick M, Et Al. Editors. The State Of Food And Agriculture. Climate Change, Agriculture And Food Security. Rome: Food And Agriculture Organization Of The United Nations. Office For Corporate Communication; 2016.
54- Waha, K. Krummenauer, L. Adams, S. Aich, V. Baarsch, F. Coumou, D. ... & Mengel, M. (2017): Climate Change Impacts In The Middle East And Northern Africa (Mena) Region And Their Implications For Vulnerable Population Groups. Regional Environmental Change, 17(6), 1623-1638.
55- Zarafshani, K. Sharafi, L. Azadi, H. & Van Passel, S. (2016): Vulnerability Assessment Models To Drought: Toward A Conceptual Framework. Sustainability, 8(6), 588. Zarafshani, K. Sharafi, L. Azadi, H. Hosseininia, G. De Maeyer, P. & Witlox, F. (2012): Drought Vulnerability Assessment: The Case Of Wheat Farmers In Western Iran. Global And Planetary Change, 98, 122-130.
