طراحی و اعتبار سنجی مدل انتخاب مودیان در حسابرسی مبتنی بر گسترش توسعه اجتماعی و ریسک برای نظام مالیات بر ارزش افزوده در شرکت های با ریسک متوسط
الموضوعات : مطالعات توسعه اجتماعی ایران
اردشیر بورد
1
,
علی اسماعیل زاده مقری
2
,
نگار خسروی پور
3
,
فرزانه حیدر پور
4
1 - گروه حسابداری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - گروه حسابداری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 - گروه حسابداری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
4 - گروه حسابداری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: ریسک مالیاتی, حسابرسی مبتنی بر ریسک, گسترش توسعه اجتماعی و مالیات بر ارزش افزوده. ,
ملخص المقالة :
تمکین مالیاتی به مفهوم پایبندی مؤدیان به تکالیف مالیاتی و رعایت قوانین مالیاتی از سوی آنها است. با توجه به توسعه نامتوازن جوامع جهان سوم، توسعه اجتماعی هر منطقه به مطالعه و الگوی ویژه خود نیاز دارد تا بتواند با فرآیند توسعه اجتماعی و ریسک برای نظام مالیاتی همگام شود. هدف از این مقاله طراحی و اعتبارسنجی مدل انتخاب مؤدیان در حسابرسی مبتنی بر گسترش توسعه اجتماعی و ریسک در نظام مالیات بر ارزش افزوده در شرکت‌های با ریسک متوسط بوده است. روش تحقیق حاضر از نظر هدف از نوع توسعه‌ای و کاربردی و از نظر جمع آوری داده‌ها از نوع پیمایشی بود. جامعه آماری تحقیق 42 شرکت با در نظر گرفتن قانون مودیان حقوقی موضوع تبصره 2 ماده 27 قانون مالیات بر ارزش افزوده در کل کشور با داشتن اظهارنامه مالیاتی در طی سال‌های 1387 تا 1397 بوده است که از میان آنها نمونه آماری با 13 شرکت، به عنوان شرکت‌های ریسک متوسط بودند. به منظور طراحی و اعتبارسنجی مدل انتخاب مودیان از تکنیک دلفی و ساختار شبکه‌ایANP استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان داد شاخص‌های ثبت نام، تسلیم به موقع اظهارنامه، سوابق حسابرسی (عدم تطابق اطلاعات خرید و فروش فصلی)، سوابق حسابرسی (عدم ارائه فهرست خرید و فروش فصلی) و پرداخت، به عنوان شاخص‌های ریسک عدم تمکین مؤدیان در نظام مالیات بر ارزش افزوده ایران در شرکت‌های ریسک متوسط می باشند. با توجه به نتایج، مدل انتخاب مودیان به ترتیب دارای اولویت سوابق حسابرسی (عدم ارائه فهرست خرید و فروش فصلی)، سوابق حسابرسی (عدم تطابق فهرست خرید و فروش فصلی)، تسلیم اظهارنامه، ثبت نام و پرداخت بودند. بنابراین باید سوابق حسابرسی در انتخاب مودیان مبتنی بر ریسک در نظام مالیات ارزش افزوده بیشتر مورد توجه قرار گیرند. همچنین یافته ها نشان داد که اهمیت به تمکین مالیاتی و شناسایی مؤدیان جدید بهطور چشمگیری باعث گسترش توسعه اجتماعی، شده است.این بدان معنی است که تمام مقامات دولتی (یا دولتها) در سراسر جهان، باید تلاش کنند که به نتیجه مطلوب برای برآورده شدن میزان درآمد مالیاتی، جهتت گسترش توسعه اجتماعی دست یابند.
1. اسدااله زاده بال، سید رستم،دامن کشیده، مرجان، هادی نژاد، منیژه،گرانی نژاد، غلامرضا،مومنی وصالیان، هوشنگ، (1398)نگرشی بر ارتباط میان بار مالیاتی و اثرگذاری آن بر اقتصاد پنهان در ایران رهیافتی از الگوی ARDL ،فصلنامه اقتصاد مالی دانشکده اقتصاد و حسابداری واحد تهران مرکزی. دانشگاه آزاد اسلامی، شماره49. دوره (13).
2. باباجانی جعفر، باقری بهروز، برزیده فرخ(1398) شناسایی عوامل موثر بر تمکین مالیاتی در ایران، فصلنامه پژوهش های تجربی حسابداری، دوره 9، شماره (1). صفحات 313-284.
3. چهرقانی احمد، زراء نژاد منصور(1398) بررسی تاثیر مالیات بر ارزش افزوده بر رشد اقتصادی ایران با استفاده از الگوی تعادل عمومی قابل محاسبه(CGE)، فصلنامه پژوهش های رشد و توسعه اقتصادی، دوره 9،شماره 36، صفحه 128-109.
4. حساس یگانه، بهشور، اسحاق، شکری کیانی، مسعود(1397) رابطه بین شفافیت گزارشگری مالی و نرخ مؤثر مالیاتی"، پژوهش های حسابداری مالی و حسابرسی، دوره 10، شماره 38، صفحه 1-30.
5. حساس یگانه، یحیی، محظوفی، غلامرضا و پور یحیی ناو، ذبیح اله (1393). پیشنهاد مدلی برای انتخاب حسابرسی مالیات برارزش افزوده بر مبنای ریسک (مطالعه موردی معاونت مالیات برارزش افزوده استان گیلان) اولین کنفرانس بین المللی اقتصاد، مدیریت، حسابداری و علوم اجتماعی، رشت.
6. حسنی محسن، زمانیان محبوبه ، رحیمی زهرا (1395) ظرفیت های مالیاتی اقتصاد ایران؛ چالشها و راهکارهای توسعه ای آن. دفتر پژوهش و برنامه ریزی، سازمان امور مالیاتی ایران.
7. خباززاده محمد اسمعیل، جهانشاد آزیتا.(1399) نسبت های سودآوری و ویژگی های مودیان در سیستم حسابرسی مالیات بر ارزش افزوده مبتنی بر ریسک،پژوهش های حسابداری مالی و حسابرسی شماره (34) دوره 12.
8. دستگیر محسن، ایزدی نیا ناصر، عسکری علی، رمضانی مهدی(1394) ارائه مدل انتخاب برای حسابرسی مالیاتی مبتنی بر ریسک. پژوهشنامه مالیات.صفحه 23 تا 25).
9. رضایی، نادر و قلندری، فرشته (1399)،علل ناکارآمدی نظام مالیاتی با بکارگیری تحلیل عاملی و مدل های چند معیاره،دومین کنفرانس بین المللی نوآوری در مدیریت کسب و کار و اقتصاد،تهران،https://civilica.com/doc/1033194
10. رمضانی، مهدی، دستگیر، محسن، عسگری، علی و خانی، عبدا...(1392). حسابرسی مالیاتی مبتنی بر ریسک و معیارهای تعیین کننده آن با تأکید بر اندازه مؤدیان مالیاتی و تجربه سایر کشورها، پژوهشنامه مالیات، 18(66)، 102-77.
11. روابط عمومی سازمان امور مالیاتی کشور 1387. سازمان امور مالیاتی کشور/ معاونت برنامه ریزي و فناوري اطلاعات دفتر مطالعات و تحقیقات مالیاتی.
12. زارعی، س، موسوی، ن، معتمد، م. 1396، نقش محیط زیست و سرمایه های اجتماعی در رشد اقتصادی ایران. مجله علوم محیطی خزر، 18: 383-395.
13. سازمان مالیاتی ایران (شهریور1391). «ظرفیت¬های مالیاتی اقتصاد ایران، چالش¬ها و راهکارهای توسعه آن»، دفتر پژوهش و برنامه¬ریزی.
14. سميرا متقي (1396)، واكاوي شاخصهاي توسعه اجتماعي ايران (رويكردي بر برنامه هاي توسعه). مجلة مطالعات اجتماعي ايران، دورة دهم، شمارة 2و،3 تابستان و پاييز 1395؛ صص 183-205.
15. سميرا متقي(1396). واكاوي شاخصهاي توسعه اجتماعي ايران (رويكردي بر برنامه هاي توسعه)/ مجلة مطالعات اجتماعي ايران، دورة دهم، شمارة 2و3 .
16. سید ابراهیم حسینی نورانیان، علی رحمانی فیروزجاه، سیف الله فرزانه (1398)، رابطه سرمایه اجتماعی و فرهنگ مالیاتی. دو فصلنامه جامعه شناسی اقتصادی و توسعه، سال هشتم، شماره دوم، پاییز و زمستان 1398، صص 134-105.
17. سید ابراهیم حسینی نوریان، علی رحمانی فیروزجاه، سیف الله فرزانه(1400)، رابطه سرمایه اجتماعی و فرهنگ مالیاتی (مطالعه موردی مودییان شهرهای شهرهای غرب استان مازندران). دو فصلنامه جامعه شناسی اقتصادی و توسعه، سال هشتم، شماره دوم، پاییز و زمستان 1398، صص 134-105.
18. صالح اردستانی عباس، خوشنویس زهرا(1397) بررسی موانع اجرایی سیستم مالیات بر ارزش افزوده در استان تهران، چهارمین کنفرانس بین المللی مدیریت،کارآفرینی و توسعه اقتصادی،تاکستان.
19. صالحی علی، صراف فاطمه، مهرانی ساسان(1400) بهبود و ارتقاء مدل انتخاب حسابرسی مبتنی بر ریسک مودیان در نظام مالیاتی،دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت دوره(10)، شماره(38)، صفحه 222-205.
20. صلاح الدین قادری، یداله تاری¬وردی(1399)، مدل مدیریت ریسک شرکتی و پیامدهای آن در کنترل مؤثر ویژگیهای سود شرکت. پژوهش¬هاي‌حسابداري‌مالي‌و‌حسابرسي سال‌دوازدهم /شماره64 /تابستان 1399/صص 77-106.
21. عباس پور سعید, محمدی پور رحمت اله(1398) امکان سنجی استقرار نظام حسابرسی داخلی مبتنی بر ریسک در دانشگاه ازاد اسلامی، مجله پژوهش های حسابداری مالی و حسابرسی، دوره(11), شماره(41)، صفحه 262-229.
22. عباسیان عزت اله، تهرانی رضا، آخوندی احمد(1397). طراحی مدلی برای پیش‌بینی خوش‌حسابی مؤدیان بزرگ مالیاتی با استفاده از نسبت های مدلی به عنوان متغیرهای مستقل و روش رگرسیون لوجستیک. پژوهشنامه مالیات. ۱۳۹۷; ۲۶ (۳۸) :۱۲-۲۹.
23. عبدی محمدرضا، رسولی شمیرانی رضا، امیری مجتبی(1393) حسابرسی مالیاتی در نظام مالیات بر ارزش افزوده با تأکید بر ریسک حسابرسی. پژوهشنامه مالیات.; دوره 22، شماره 23.
24. عنايت الله نجيب زاده، ميرناصرميرباقري هير(1400). بررسی عوامل اقتصادی و اجتماعی مؤثر بر احتمال پذيرش برگ تشخيص ماليات بر عملکرد شرکتها توسط مؤديان حقوقی شرق تهران. فصلنامه علمي اقتصاد و مديريت شهري، 12(1) پیاپي 45، صص 25-13.
25. عنايت الله نجيب زاده، ميرناصرميرباقري هير(1400)، بررسی عوامل اقتصادی و اجتماعی مؤثر بر احتمال پذيرش برگ تشخيص ماليات بر عملکرد شرکتها توسط مؤديان حقوقی شرق تهران. فصلنامه علمي اقتصاد و مديريت شهري 12 (پیاپی 45)، صص 25-13.
26. فخاری، حسین؛ رضائی پیته نوئی، یاسر؛ نوروزی، محمد. (1395). تأثیر افشای مسئولیت اجتماعی شرکت بر کارایی سرمایهگذاری. راهبرد مدیریت مالی، 4(4)، 106-85.
27. فرامرزي، ايوب؛ دشتبان فاروجي، مجید؛ حكیمي پور، نادر، علیپور، صادق؛ جباري، امیر.(1394). بررسي رابطه مالیات و رشد اقتصادي، مطالعه موردي ايران و كشورهاي عضو اوپك و سازمان همكاريهاي اقتصادي، فصلنامه اقتصاد مالي، 9(32)، 103-122.
28. قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب 1387. قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب 1387 کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی.
29. کوشافر ابوالفضل، کوشافر مصطفی، کوشافر علیرضا.1392 ارزیابی عوامل مؤثر بر حسابرسی مالیات بر ارزش افزوده در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران . پژوهشنامه مالیات. ۱۳۹۲; ۲۱ (۱۷) :۸۱-۹۸
30. مسیحی، محمد، یعقوب زاده، احمد، کیقبادی، امیررضا و ترابی، تقی (1398). استفاده از تکنیک‌های داده کاوی برای سنجش ریسک مالیاتی مؤدیان مالیات بر ارزش افزوده، فصلنامه علمی پژوهشی دانش سرمایه گذاری، 7(32)، 17-1.
31. ميلاد بارانی بره بی چاست، مهدی براتی(1402)، تاثير عملکرد پایدار اجتماعی بر اجتناب مالياتی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. فصلنامه چشم انداز حسابداری و مدیریت دوره 6، شماره 82 تابستان 1402. صص 136-148.
32. يگانه موسوي جهرمي، فرهاد طهماسبي بلداجي، نرگس خاكي(1388) فرار مالياتي در نظام ماليات بر ارزش افزوده: يك مدل نظري فصلنامه تخصصي ماليات/دوره جديد/شماره پنجم (مسلسل 53) دوره جدید(17)،صفحات 38-27.
• Abbasian Ezzatola, Tehrani Reza, Akhundi Ahmad (2019). Designing a model for predicting the solvency of large tax payers using model ratios as independent variables and logistic regression method. Tax research paper. 1397; 26 (38): 12-29. (in persian)
• Abbaspour Saeed, Mohammadipour Rahmatullah (2019) Feasibility of establishing a risk-based internal audit system in Islamic Azad University, Journal of Financial Accounting and Audit Research, Volume (11), Number (41), Pages 229-262. (in persian)
• Abdi Mohammad Reza, Rasouli Shemirani Reza, Amiri Mojtabi (2014) Tax audit in value added tax system with emphasis on audit risk. Tax research paper.; Volume 22, Number 23. (in persian)
• Agudelo, M. A. L., Jóhannsdóttir, L., and Davídsdóttir, B. (2019). A literature review of thehistory and evolution of corporate social responsibility. International Journal of Corporate Social Responsibility, 4(1), 1–23. https://doi.org/10.1186/s40991-018-0039.
• Amponsah, S., & Adu, K. O. (2017). Socio-demographics of tax stamp compliance in upper Denkyira east municipal and upper Denkyira west district in Ghana. International Journal of Law and Management, 59(6), 1315-1330.
• Asadulahzadeh Bal, Sayyed Rostam, Daman Kashideh, Marjan, Hadinejad, Manijeh, Garaninejad, Gholamreza, Momani Vasalian, Hoshang, (2019) An approach on the relationship between the tax burden and its effect on the hidden economy in Iran, an approach from the ARDL model. Quarterly Journal of Financial Economics, Faculty of Economics and Accounting, Central Tehran Branch. Islamic Azad University, number 49. Period (13). (in persian)
• Babajani Jafar, Bagheri Behrouz, Barzideh Farrokh (2019) Identifying factors affecting tax compliance in Iran, Accounting Experimental Research Quarterly, Volume 9, Number (1). Pages 313-284. (in persian)
• Bilgaev, A, Dong, S, Li, F, Cheng, H, Sadykova, E & Mikheeva, A 2020, Assessment of the current eco-socioeconomic situation of the Baikal Region (Russia) from the perspective of the green economy development. Sustainability, 12: 3767.
• Chehrghani Ahmad, Zara Nejad Mansour (2019) Investigating the impact of value added tax on Iran's economic growth using the Computable General Equilibrium (CGE) model, Economic Growth and Development Research Quarterly, Volume 9, Number 36, Pages 109-128 . (in persian)
• Eberhartinger, Eva and Safaei, Reyhaneh and Sureth-Sloane, Caren and Wu, Yuchen,2021 Is Risk Profiling in Tax Audit Case Selection Rewarded? An Analysis of Corporate Tax Avoidance (December 1, 2021). TRR 266 Accounting for Transparency Working Paper Series No. 60, WU International Taxation Research Paper Series No. 2021-07, Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=3911228 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.3911228
• Fogliano Vincenzo . Jochen A. Kleboth . Pieternel A Luning .(2018). Risk-based integrity audits in the food chain – A framework for complex systems, Project: Risk-based auditing in the food chain,DOI:10.1016/j.tifs.2016.07.010.
• Frolov, DP, Popkova, EG, Strekalova, AS & Marushchak, IV 2017, Strategic planning of regional ecological development: adaptation of Elinor Ostrom’s principles in Russia. In Russia and the European Union, Springer, pp. 39-45, DOI: 10.1007/978-3-319-55257-6_6.
• Garcia, F., Opromolla, L. D., Vezzulli, A., & Marques, R. (2020). The effects of official and unofficial information on tax compliance. Journal of Economic Psychology, 78, 102265.
• Journal of Economic Psychology, Volume 62, October 2017, Pages 1-16.
• Gründler K., Scheuermeyer P.2018 Growth Effects of Inequality and Redistribution: What Are the Transmission Channels?. Journal of Macroeconomics 55: 293–313.
• Habtamu Dheressa, K.K Reddy, Debela Yadeta (2015). ”Challenges of Value Added Tax Administration: The Case of East Wollega Zone”, Research Journal of Financial and Accounting,Vol 6,No 2.
• Habtamu DheressaK.K ReddyDebela Yadeta 2015 Challenges of Value Added Tax Administration: The Case of East Wollega Zone. 31 January 2015 The International Institute for Science, Technology and Education (IISTE)
• Hasani Mohsen, Zamaniyan Mahbobeh, Rahimi Zahra (2016) Tax Capacities of Iran's Economy; Its development challenges and solutions. General Department of Research and Planning, Iran Tax Affairs Organization. (in persian)
• Hassas Yeganeh, Behshoor, Ishaq, Shokri Kiyani, Massoud (2018) Relationship between financial reporting transparency and effective tax rate", Financial Accounting and Audit Research, Volume 10, Number 38, Pages 1-30. (in persian)
• Hassas Yeganeh, Yahya, Mahzoufi, Gholamreza and Pour Yahya Nau, Zabih Elah (2014). Proposing a model for choosing a value added tax audit based on risk (a case study of Gilan Province Value Added Tax Deputy) First International Conference on Economics, Management, Accounting and Social Sciences, Rasht.(in persian)
• Hoseini, Mohammad, & Oceane Briand. (2020). Production efficiency and
self-enforcement in value-added tax : Evidance from state reform in India,
Elsevier journal of Development Economics.
• Iswahyudi, H. (2018), “Where has the Money Gone? The case of Value Added Tax Revenue performance in Indonesia”, MPRA Paper 89876, University Library of Munich, Germany.
• James, O, Alabede, Zaimah , Bt. Zainol Ariffin & Kamil Md Idris (2016), "Determinants of Tax Compliance Behaviour: A Proposed Model for Nigeria". International Research Journal of Finance and Economics. ISSN 1450-2887 Issue 78.
• Jean C. Kouam , Simplice A. Asongu 2022. Effects of taxation on social innovation and implications for achieving sustainable development goals in developing countries: A literature review. International Journal of Innovation Studies 6 (2022) 259e275.
• John Hoey(2015) "VAT Rebates and Export Performance in China: Firm-level Evidence", Journal of Public Economics, No.102,
• John،J (2016) “Examining the Determinants of Tax Compliance by Experimental Data: A Case of Korea”, Journal of Economic Psychology, Vol. 30, pp. 405- 418.
• Khabazzadeh Mohammad Ismail, Jahanshad Azita. (2020) Profitability ratios and characteristics of taxpayers in the risk-based value added tax audit system, financial accounting and audit research, number (34), period 12. (in persian)
• Kooshafar Abolfazl, Kooshafar Mostafa, kooshafar Alireza. The Study of Factors Influencing on Value-Added Tax Audit in Firms Listed in Tehran Stock Exchange . J Tax Res 2013; 21 (17) :81-98.(in persian)
• Law C.-H., Soon, S.-V.2020 The impact of inflation on income inequality: the role of institutional quality. Applied Economics Letters, 1–4. https://doi:10.1080/13504851.2020.1717425.
• Lois, P., Drogalas, G., Nerantzidis, M., Georgiou, I. and Gkampeta, E. (2021), "Risk-based internal audit: factors related to its implementation", Corporate Governance, Vol. 21 No. 4, pp. 645-662. https://doi.org/10.1108/CG-08-2020-0316
• Mashihi, Mohammad, Yaqubzadeh, Ahmad, Keghobadi, Amirreza and Torabi, Taqi (2019). The use of data mining techniques to measure the tax risk of VAT taxpayers, Investment Knowledge Research Quarterly, 7(32), 1-17. (in persian)
• Mel Gray 2023. Social Development: Synthesizing Theory and Practice. Social Development Issues, 46(1) 2024.
• Mousavi Hermi Yeganeh, Tahmasabi Beldachi Farhad, Khaki Narges. (2009) Tax evasion in the value added tax system: a theoretical model, Tax Research Journal, New Period (17), pages 27-38. (in persian)
• Murtada Taha Eesa, Sadeq Hadi Muhi, Jasim Idan Barrak(2021) Evaluating The Impact Of Accounting Disclosure Of Social Responsibility In Enhancing The Trancpancy Of The Sustainable Report.10, (5).pp 177-293.
• Osakwe P. N., Solleder O.2023 Wealth Distribution, Income Inequality and Financial Inclusion: A Panel Data Analysis, UNCTAD Working Papers No:4, United Nations Conference on Trade and Development.
• Petros Lois, George Drogalas, Michail Nerantzidis, Ifigenia Georgiou, Eleni Gkampeta (2021). Risk-based internal audit: factors related to its implementation, Emerald Group Publishing Limited.
• Rahmani, Ali, Abu Hamzeh, Mina (2013) Tax audit and corporate tax compliance, Journal of Auditing, Theory and Practice, first year, number 2, (pages 71-88). (in persian)
• Rakia, R., Kachouri, M. and Jarboui, A. (2023), "The moderating effect of women directors on the relationship between corporate social responsibility and corporate tax avoidance? Evidence from Malaysia", Journal of Accounting in Emerging Economies, Vol. ahead-of-print No. ahead-of-print. https://doi.org/10.1108/JAEE-01-2021-0029.
• Rezaei, Nader, Qalandari, Fereshte (2019), causes of tax system inefficiency using factor analysis and multi-criteria models, the second international conference on innovation in business and economic management, Tehran, https://civilica.com/doc/ 1033194. (in persian)
• Richardson, G, Taylor, G, Lanis, R (2015). "The impact of financial distress on corporate tax avoidance spanning the global financial crisis: Evidence from Australia", Economic Modelling, Vol. 44, PP. 44-53.
• Saleh Ardestani Abbas, Khoshnavis Zahra (2018) Examining implementation obstacles of value added tax system in Tehran province, 4th international conference on management, entrepreneurship and economic development, Takestan city. (in persian)
• Salehi Ali, Saraf Fatemeh, Mehrani Sasan (1400) Improvement and Promotion of the taxpayers' risk-based audit selection model in the tax system, Accounting Knowledge and Management Audit, Volume (10), No. (38), page 205-222. (in persian)
• Satu, M. S. , Abedin, M. Z. , Khanom, S. , Ouenniche, J. , and Kaiser, M. S. (2022 ). Application of Feature Engineering with Classification Techniques to Enhance Corporate Tax Default Detection Performance. In Proceedings of International Conference on Trends in Computational and Cognitive Engineering, pp. 53-63.
• Tay Sharon Johnstone, Ellis Chung Yee Wong. (2017). Risk Management in Internal Audit Planning, In book: Theory and Practice of Quality and Reliability Engineering in Asia Industry (pp.69-73), DOI:10.1007/978-981-10-3290-5_6. Goh, B.W.
