حقوق فرزند خوانده درفقه اسلام وقوانین ایران
الموضوعات : فقه و مبانی حقوق اسلامی
1 - دانشیار گروه فلسفه دانشگاه باقر العلوم،قم. ایران.
2 - دانشیار ، گروه حقوق ، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران ، ایران
الکلمات المفتاحية: ارث, نفقه, فرزندخوانده, فقه, حقوق.,
ملخص المقالة :
داشتن فرزند يكي از نعمت های بزرگ خداوند است که متاسفانه عده ای از آن محرومند. فرزندخواندگی راهکاری برای جبران نبود فرزند است که حق و تکلیفی را برای فرد فراهم می کند. از حقوق غیر مالی فرزندخوانده حق داشتن نام نیک، حق احسان، حق بازی و سرگرمی، حق زیستن با والدین حکمی (فرزند پذیران)، حق تعلیم وتربیت و حق تکریم واحترام است. از حقوق مالی فرزندخوانده نیز باید به ارث و نفقه اشاره کرد. به دلیل شباهت کارکرد خانواده فرزند پذیر با خانواده طبیعی حکم به سرایت آثار می¬گردد. پس انفاق و ارث به فرزند خوانده نیز تسری می یابد و او نیز مانند فرزند واقعی تکلیف به پرداخت نفقه فرزند پذیران را دارد. تکالیف و وظایف در عقد فرزند خواندگی فقط بر عهده زوجین است و به سایر بستگان سرایت نمی کند. این مقاله با روش توصیفی تحلیلی و با ابزار کتابخانه¬ای به بررسی حقوق فرزندخوانده در فقه اسلام و قوانین ایران می پردازد تا با توجه به شرایط کنونی برخی از خانواده ها مبنی بر حضانت فرزندخوانده، از دیدگاه فقهی این حقوق تبیین شود.
*قرآن کریم
ابن ابی جمهور احسائی، محمد بن زین الدین علی(1403ق)، عوالی اللئالی، ج3، قم، سید الشهدا، 1403ه.ق، ص152.
ابن ادریس، محمد بن منصور بن احمد، (1410ق)، السراثر الحاوی لتحریر الفتاوی, ج ۲، چ ۳، قم: موسسه النشر الاسلامی.
ابن فارس، احمد، (1420ق)، معجم مقاییس اللغه،ج 2، چاپ اول، بیروت، دار الکتب العلمیه.
ابن‌منظور، محمد بن مكرم، (1414ق)، لسان العرب، ج 2، چاپ سوم، بيروت: دار الفکرللطباعۀ و النشر و التوزیع.
الهامی نیا، علی اصغر، (1386)، تعلیم و تربیت در اسلام، ج1، قم، مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی.
امامی، اسد الله، (1392)، مطالعه تطبیقی نسب و تغییر جنسیت در حقوق ایران و فرانسه، تهران.
بستانى، فواد افرام، (1375)، فرهنگ ابجدي ، چاپ: دوم، تهران، ناشر: اسلامي.
بهوتی، محمد بن یونس، (1418ق)، کشاف القناع عن متن الاقناع، ج۴ ، دار العالم الکتب، ریاض.
تبریزی، جواد بن علی، (1427ق)، صراط النجاه قم:دار الصدیقة، ج۷، چ اول.
جوهری، اسماعیل بن حماد، (2005م)، صحاح اللغه، محقق عطار، احمد عبدالغفور، ج2، دارالعلم للملایین ،بیروت.
حرعاملي، محمد بن الحسن، (1403ق)، وسائل الشيعه ، بيروت، دار احياء التراث العربية.
حرانی، حسن بن شعبه، (1380)، تحف العقول عن آل رسول الله صلی الله علیه و آله، ترجمه بهراد جعفری، تهران، دارالکتب الا سلامیه.
خمینی، روح الله، (1366)، تحریر الوسیله، مترجم علی اسلامی و قاضی زاده، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی.
دهنوی، حسین، (1386)، نسیم مهر، ج1، تهران، خادم الرضا علیه السلام.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد، (1383)، المفردات فی غریب القرآن، ترجمه و تحقیق، سید غلامرضا خسروی حسینی، تصحیح، بیوک چیت چیان، تهران، مرتضوی.
شبیری زنجانی، سید موسی، (1384)، نکاح، ج۲۵، قم: موسسه پژوهشی رای پرداز.
شریعتی نسب، صادق، (1399)، فرزند خواندگی در اسلام، قم انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
شهيد اول، محمد بن مکی، (1368)، ترجمه كتاب لمعه، مترجم: فيض ـ مهذب، عليرضا، علي، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
صفایی، حسین و امامی، اسدالله، (1380)، مختصر حقوق خانواده، ج ۲، تهران، چاپ ششم، دادگستر.
طوسی، محمدبن حسن، (1345)، المبسوط فی فقه الامامیة، ج3، نجف، مکتبه الرضوی.
عالمي طامه، حسن، (1391)، فرزند خواندگی در اسلام، سازمان انتشارات فرهنگ و اندیشه.
عاملی، زین الدین بن علی (شهید ثانی)، (1410ق)، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، ج2 ، قم کتاب فروشی داوری.
----------------، (1413ق)، مسالک الافهام الی تنقیح شرایع الاسلام، ج۸، قم: موسسه المعارف الاسلامی، چ اول.
عاملی نجفی، محمد جواد بن محمد، (1389)، مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه، ج۸ ، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
علیوردی نیا، علی اکبر، (1392)، عوامل خانوادگی کودک آزاری، تهران، فصلنامه رفاه اجتماعی، شماره50.
عنایت، حلیمه، (1388)، نظریه ی مبنایی جامعه پذیری در دوران کودکی و تصور بدنی زنان، مجله مطالعات اجتماعی، روان شناختی زنان، شماره1.
فراهيدى، خليل بن احمد، (1409ق)، كتاب العين، ج8 ، چاپ: دوم، قم.
فرجی، محمد مهدی، (1396)، یتیم و یتیم نوازی در اسلام، ناشر مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما،چاپ اول.
قرشی، علی اکبر، (1367)، قاموس قرآن، ج۷ ، مکتبه الاسلامیه، تهران.
کاتوزیان، ناصر، (1372)، حقوق مدنی (خانواده)، ج 2، شركت انتشار و بهمن برنا، چ سوم، تهران.
کلینی، محمد بن یعقوب، (1414ق)، اصول كافى، مترجم جواد، مصطفوی، ج2، بيروت، دار الاضواء.
متقی هندی، علاالدین علی بن حسام، (1415ق)، کنزالعمال، ج 1، تصحیح صفوه السقاء، بیروت، مؤسسه الرساله، 1405هـ.ق.
محقق حلی، ابو القاسم، نجم الدین، (1409ق)، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال والحرام ، تعلیق سید صادق شیرازی، ج4، بيروت: دار الفکرللطباعۀ و النشر و التوزیع.
محمدیان، بهرام، (1381)، نگاهی دیگر به حقوق فرزندان از دیدگاه اسلام، چ1، تهران.
محمودی الیگودرزی، امیرملک، (1388)، راهنمای خانواده؛ راز شاد زیستن و خوشبختی در کانون گرم خانواده، چ ۳۷، قم، شهاب الدین.
مشکینی، علی، (1377)، مصطلحات الفقه، قم :الهادی.
مصباح یزدی، محمد تقی، (1379)، عقاید شیعه، ج3، انتشارات مرکز مدیریت حوزه علمیه قم.
معین، محمد، فرهنگ معین، (1375)، ج2، چاپ ششم، امیر کبیر، تهران.
مهرجو، پروانه، (1388)، انتخاب نام نیکو برای فرزندان درآیینه احادیث، قم، ماهنامه طوبی، شماره34.
ناظمی، صابر، (1393)، قیم کیست؟ قیومیت چیست؟، کانون، سال پنجاه و سوم، ش ۱۲۳.
نجفی، محمد حسن، (1375)، جواهر الکلام في شرح شرائع الاسلام، ج 17 ، دارالکتب الاسلاميه، تهران ، چاپ سوم.
نیاز پور، امیر حسین، (1396)، بررسی حقوق کودک بر تفریح و سرگرمی، فصلنامه مطالعات روانشناسی و علوم تربیتی، شماره1.
