تحلیل نشانه¬های اجتماعی در حکایت پادشاه و کنیزک بر مبنای نظریه پیر گیرو

الموضوعات :

مریم برزگر ¹

1 - گروه ادبیات فارسی دانشگاه ازاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات

تاريخ الإرسال : 06 الأربعاء , ذو الحجة, 1445 تاريخ التأكيد : 04 الإثنين , شعبان, 1446 تاريخ الإصدار : 22 الأحد , جمادى الأولى, 1446

الکلمات المفتاحية: نشانه¬شناسی اجتماعی, مثنوی, پادشاه و کنیزک, هویت, آداب معاشرت,

ملخص المقالة :

نشانه‌شناسی اجتماعی به بررسی نشانه‌های اجتماعی متن می¬پردازد. ¬کاربرد نشانه¬ها در آثار ادبی، بیان¬گر شرایط اجتماعی، سیاسی، فرهنگی در بافت اجتماع است. هدف پژوهش حاضر تحلیل حکایت پادشاه و کنیزک مثنوی با رویکرد نشانه¬شناسی اجتماعی است که به روش توصیفی-تحلیلی انجام گرفته¬است. بر اساس تقسیم بندی پیر گیرو نشانه¬های هویتی با زیر مجموعۀ شغل، مرتبة اجتماعی، دین، فرهنگ، مکان، زمان، خوراک، پوشاک و نشانه¬های آداب¬معاشرت بر اساس حالات و اطوار، لحن، ارتباط کلامی و غیر کلامی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاکی از آنست که بیشترین نشانه¬های هویتی؛ شیوة خاص رفتاری و گفتاری پادشاه رمزگان قدرت اوست. عشق به کنیز رمزگان عرفانی است که شاعر از آن بهره برده است. نشانه¬های دینی و فرهنگی، تأکید بر دین اسلام و فرهنگ عرفانی دارند. پس از آن شغل و طبقة اجتماعی، زمان و مکان مطرح هستند و خوراک کم¬کاربردترین نشانة هویتی است. از نشانه¬های آداب¬معاشرت لحن بیشتراز همه به چشم می¬آید. لحن شاعر در کل متن تعلیمی است. شیوة ارتباطی-کلامی و غیرکلامی، در خدمت تعلیم مباحث دینی-عرفانی است. لحن¬های نیازمندانه، خواهش¬گرانه، مشتاقانه، آمرانه، ستایشگرانه و ...در خدمت پیشبرد اهداف داستان به کار گرفته شده¬اند. شاعر از نشانه¬های ظاهری، اطوار و حالات برای القای پیام مسلط متن یعنی جایگاه عشق حقیقی ¬بهره برده¬است.

المصادر:

قرآن کریم
الطائی، علی. (1396). بحران هویت قومی در ایران. چ۳. تهران: شادگان.
چندلر، دانیل. (۱۳۸۷). مبانی نشانه¬شناسی. ترجمۀ مهدی پارسا. تهران : شرکت انتشارات سور مهر.
حیدری، مهسا و خانیان، حمید. (۱۳۹۵). «نشانه¬شناسی و رمزگشایی از حکایت رمزی کنیزک و پادشاه مثنوی معنوی». ماهنامه علوم انسانی اسلامی. دوره۱. شماره۱۲. دوره ۱. خرداد ۱۳۹۵.
ریچموند، ویرجینا پی و جیمز سی مک¬کروسی. (۱۳۸۸). رفتارهای غیر کلامی در روابط میان¬فردی (درس¬نامة ارتباطات غیرکلامی). ترجمة فاطمه¬سادات موسوی و ژیلا عبدالله¬پور. زیر نظر غلامرضا آذری. تهران: دانژه.
ساسانی، فرهاد. (۱۳۸۹). معناکاوی به سوی نشانه¬شناسی اجتماعی¬. تهران : علم.
سجودی، فرزان. (۱۳۹۰). نشانه¬شناسی کاربردی. تهران : علم.
طهماسبی، فرهاد.(۱۳۸۸). «بازتاب مسائل اجتماعی- فرهنگی در مثنوی معنوی مولانا (نگاهی به مثنوی از منظر جامعه¬شناسی ادبیات)». پژوهشنامه ادب حماسی ( پژوهشنامه فرهنگ و ادب). دوره۶-۵. زمستان ۱۳۸۸ و بهار و تابستان ۱۳۸۹. شماره۹. ویژه¬نامه بزرگداشت اندیشه¬های جهانی مولانا جلال¬الدین محمد بلخی. صص ۲۸۹-۲۷۰.
فرهنگی، سهیلا و باستانی خشک¬ بیجاری، معصومه. (۱۳۹۳). «نشانه¬شناسی اجتماعی رمان بیوتن». فصلنامة تخصصی نقد ادبی. س۷. ش ۲۵. بهار۱۳۹۳. صص ۱۵۱-۱۲۱.
کرس، گونتر.آر. (۱۳۹۴). نشانه¬شناسی اجتماعی از نظریه تا کاربرد، باز نمود چند وجهی رویکرد نشانه¬شناسی اجتماعی با موضوع ارتباط در عصر حاضر. ترجمۀ سجاد کبگانی و رحمان صحراگرد. تهران : مارلیک.
گیرو، پیر. (۱۳۸۰). نشانه¬شناسی. ترجمۀ محمد نبوی. تهران : آگاه.
محمد بن منور. (۱۳۹۷). اسرارالتوحید فی مقامات شیخ ابی ابوسعید ابوالخیر. مقدمه تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی. تهران: انتشارات آگاه.
معین، محمد. (۱۳۷۵). فرهنگ معین. تهران: امیرکبیر.
مولوی. (۱۳۶۰). مثنوی جلال¬الدین محمد بلخی، به اهتمام دکتر محمد استعلامی. تهران: زوار.
نجومیان، امیرعلی. (۱۳۹۶). نشانه¬شناسی، مقالات کلیدی. تهران: نشر مروارید.
ودیعه، فرزانه و طهماسبی، فرهاد و زیرک، ساره. (۱۴۰۱). «نشانه¬شناسی اجتماعی غزلی از خواجوی کرمانی بر اساس نظریه چندلر». نشریه زبان و ادبیات فارسی. پیاپی۵۰. بهار۱۴۰۱. صص ۳۷۳-۴۰۴.
هالیدی، مایکل و حسن، رقیه. (۱۳۹۳). زبان، بافت، متن (ابعاد زبان از منظر نشانه¬شناسی اجتماعی). ترجمۀ محسن نوبخت. تهران : سیاهرود.