اصل تناسب در پرتو استفاده از هوش مصنوعی در مخاصمات مسلحانه
الموضوعات : فصلنامه مطالعات حقوقی فضای مجازی
سپیده اعلائی فرد
1
(
گروه حقوق بین الملل، دانشکده حقوق، دانشگاه آزاد واحد نجف آباد، نجف آباد، اصفهان.
)
مسعود راعی
2
(
گروه حقوق،واحدنجفآباد،دانشگاه آزاداسلامی،نجف آباد،ایران
)
علیرضا انصاری مهیاری
3
(
استادیار و مدیر مقاطع تحصیلات تکمیلی گروه حقوق دانشکده حقوق الهیات و معارف اسلامی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران
)
الکلمات المفتاحية: اصل تناسب, مخاصمات مسلحانه, هوش مصنوعی, حقوق بشردوستانه,
ملخص المقالة :
هوش مصنوعی مانند هر علم دیگری دارای آثار مثبت و منفی متعددی بوده و شناسایی و پرداختن به این آثار کمک می‌کند تا در دوران مخاصمه در سریع‌ترین زمان مناسب‌ترین واکنش را در خصوص هدف نشان دهیم. با پیشرفت تکنولوژی و تأثیر آن در سلاح‌های جنگی، مخاصمات مسلحانه شکل جدید به خود گرفته است.هوش مصنوعی به طور قابل توجهی پویایی جنگ را تغییر دهد، زیرا میتواند اطلاعات بیشتری را از موقعیتهای مختلف جنگ جمع آوری و تجزیه و تحلیل کند و بر اساس آن تصمیمات متناسب تری اخذ کند و بدین ترتیب موجب کاهش خسارات جانی و مالی در درگیری ها نسبت به مخاصمات سنتی گردیده است. با عنایت به تغییراتی که این تحول در حوزه حقوق مخاصمات ایجاد نموده است، بسیاری از مقتضیات اصول بنیادین حقوق بشردوستانه نیازمند تغییر است. یکی از مهم‌ترین این اصول، اصل تناسب است. درخصوص بازتعریف این اصل در این نوشتار پس از بیان ماهیت و ویژگی هوش مصنوعی و تبیین نسبت حقوق بشردوستانه با اصل تناسب، به بیان نقش تکنولوژی در مخاصمات مسلحانه پرداخته این و سپس وضعیت اعمال اصل تناسب در بکارگیری هوش مصنوعی را مورد مداقه قرار داده‌ایم و تأثیرات هوش مصنوعی را بر قابلیت تشخیص و ارزیابی هدف، تهدید و پاسخگویی بررسی نموده‌ایم. نتیجه حاصله آن که، به نسبت کاهش تلفات در اثر استفاده از فناوری اصل تناسب در مخاصمات مسلحانه باید با رویکردی انسان محور که ضامن استفاده مسئولانه و اخلاقی از این فناوری است مورد بازنگری قرار گیرد.
الف) منابع فارسی
1. ممتاز، جمشید، شایگان، فریده، (1393)، حقوق بین¬الملل بشردوستانه در برابر چالش¬های مخاصمات مسلحانه عصر حاضر، موسسه مطالعات و پژوهش¬های حقوقی شهردانش، نوبت اول.
2. رنجبر، علیرضا، (1394)، «چالش¬های حقوق بین¬الملل بشردوستانه در قبال توسعه هواپیماهای بدون سرنشین نظامی»، فصلنامه مطالعات بین¬المللی (ISJ)، سال دوازدهم، شماره 2.
3. زمانی، قاسم، نوری، ولی¬اله، (1397)، «اعمال اصل تناسب در مخاصمات مسلحانه غیر
بین¬المللی»، فصلنامه پژوهش حقوق عمومی، سال نوزدهم، شماره 58.
4. حبیب¬زاده، احمد، (1400)، هوش مصنوعی و مسائل حقوقی آن: از ظهور تاکنون؛ ربات، بات و چت¬بات در پرتو یادگیری ماشین و یادگیری عمیق، وبسایت شخصی نگارندهwww.drhabibzadeh.com .
5. حکیم¬زاده خوئی، پیمان، دروگری، ریحانه، (1401)، نقش هوش مصنوعی در مخاصمات مسلحانه و پیامدهای حقوقی آن، وبسایت انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد. https://unstudies.ir/
6. شاملو سوده، مژگان رامین نیا سیستم‌های سلاح هوشمند: گفته‌ها و ناگفته‌های حقوقی در مورد نقش انسان در توسل به زور اسفند ۱۴۰۰، وبسایت آکادمی حقوقی ضیایی بیگدلی Bigdeliacademy.com
7. نداف، ناصر، (1400)، سامانه¬های تسلیحاتی خودآیین و چالش¬های موجود برای قاعده¬مند سازی آن¬ها، وبسایت انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد. https://unstudies.ir/
8. وبسایت مجتمع آموزشی ملت، https://mellatsch.com/
9. صادقی، امیرعباس، (1402)، همه چیز در مورد هوش مصنوعی: از تاریخچه تا کاربرد، وبسایت سیویلیکا، https://civilica.com/note/735/
ب) منابع انگلیسی
10. Bouchet-Saulnier, Françoise (Author), Brav & Michel (Translators), 2013, The Practical Guide to Humanitarian Law, Rowman & Littlefield Publishers; Third edition.
11. Bread, Jack M, 2018, The Principle of Proportionality in an Era of High Technology, Oxford University Press, Lieber Institute for Law and Land Warfare Book Series.
12. Fornaseir, Mateus, 2021, The regulation of the use of Artificial Intelligence (AI) in warfare: between International Humanitarian Law (IHL) and Meaningful Human Control, Revista Jurídica da Presidência, v. 23 n.
13. Garcia, Eugenio, 2019, The militarization of artificial intelligence: a wake-up call for the Global South, ResearchGate.
14. Gillard, Emanuela Chiara, 2018, Proportionality in the Conduct of Hostilities the Incidental Harm Side of the Assessment, Chatham House, The Royal Institute of International Affairs.
15. Winter, Elliot, 2022, The Compatibility of Autonomous Weapons with the Principles of International Humanitarian Law, Journal of Conflict and security Law, v 27, issue 1.
16. Woodcock, Taylor Kate, 2023, Human/Machine(-Learning) Interactions, Human Agency and the International Humanitarian Law Proportionality Standard, Global Society, v. 38, N 1.
17. https://casebook.icrc.org/a_to_z/glossary/proportionality.
