واكنش گیاه دارویی بادرشبي (Dracocephalum moldavica) به سطوح شوري ناشي از كلريدسديم در مرحله جوانه¬زني و گياهچه
الموضوعات :
علیرضا پیرزاد
1
(دانشیار گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران)
رضا درویش زاده
2
(دانشگاه ارومیه)
رئوف سیدشریفی
3
(دانشکده کشاورزی دانشکاه محق اردبیلی)
محمد صدقی
4
(دانشگاه محقق اردبیلی)
الکلمات المفتاحية: بادرشبي, جوانه¬زني, شوري, كلريدسديم, گياهچه,
ملخص المقالة :
به منظور مطالعه جوانه¬زني و رشد گياهچه در مرحله هتروتروف در گياه بادرشبي، آزمايشي به صورت كرتهاي كاملا تصادفي در 4 تكرار و در سطوح شوري 0 ، 4 ، 8 ، 12 ، 16 و 20 دسي¬زيمنس بر متر کلریدسدیم اجرا گرديد. در اين مطالعه اثر كلريدسديم بر درصدجوانه¬زني، سرعت جوانه¬زني و درصد كاهش جوانه¬زني در بادرشبي غيرمعني¬دار و بر شاخص جوانه¬زني، زمان تا 50درصد جوانه¬زني، طول¬ساقه¬چه، طول ريشه¬چه، نسبت طول ساقه¬چه به ريشه¬چه، وزن تر و خشك گياهچه معني¬دار شد. بیشترین (1/33) و کمترین (9/20) شاخص جوانه¬زنی و کمترین (54 ساعت) و بیشترین (122ساعت) زمان جوانه¬زنی 50درصد بذور به ترتيب مربوط به شوری¬هاي 4 و 20 دسی¬زیمنس برمتر بود. طویل¬ترین ساقه-چه (91/3سانتی¬متر) و ریشه¬چه (97/1سانتی¬متر) از تیمار شاهد و کمترین طول ساقه¬چه (11/1سانتی¬متر) و ریشه¬چه (46/0سانتی¬متر) از شوری 20 دسی¬زیمنس برمتر حاصل شد كه اين تفاوت در روند تغییرات طول، منجر به حداکثر و حداقل نسبت طول ساقه¬چه به ریشه¬چه به¬ترتيب در شوري¬هاي 4 و 16 دسی¬زیمنس برمتر شد. بیشترین وزن¬تر (7/95میلی-گرم) و خشک (68/7میلی¬گرم) گیاهچه از شوری 4 و كمترين وزن¬تر (5/64میلی¬گرم) و خشک (73/5میلی¬گرم) گیاهچه از 20 دسی¬زیمنس برمتر به¬دست آمد.
Azarnivad, H., E. Zandi Esfahan., and E. Shahriary. 2006. Effect of salinity stress on germination of Haloxylon aphyllum, Seidlitzia rosmarinus and Hammada salicornica. Biaban 11(1): 187- 166.
Bahoush, M., and M. Esfahani. 2000. Effect of different levels of salinity (Sodium Chloride) on germination and seedling growth of rice cultivars. Proceedings of 6th Iranian Congress of Crop Production and Plant Breeding. Babolsar, University of Mazandaran, pp. 234. (In Persian).
Bajji, M., J.M.Kine., and S. Lutts. 2002. Osmotic and ionic effect of NaCl on germination, early seedling growth and ion content of Atriplex halimus. Canadian Journal of Botany. 80: 297-304.
Ellis, R.A., and E.H. Roberts. 1981. The quantification of ageing and survival in orthodox seeds. Seed Science and Technology. 9: 373-409.
Ghavami, F., M.A. Malboobi, M.R. Ghannadha, B. Yazdi-Samadi, J. Mozaffari., and M. Jafar-Aghaei. 2004. An evaluation of salt tolerance in Iranian cultivars at germination and seedling stages. Iranian Journal of Agricultural Sciences. 35 (2): 453-464. (In Persian).
Golshani, S., F. Karamkhani, H.R. Monsef-Esfehani., and M. Abdollahi. 2004. Anrinociceptive effects of the essential oil of Dracocephalum kotschyi in the mouse ariting test. Journal of Pharmacy and Pharmaceutical Sciences. 7: 76-79.
Gulzar, S., A.M. Khan., and I.A. Ungar. 2001. Effect of salinity and temperature on the germination of Urochondra setulosa. Seed Science and Technology. 29: 21-29.
Holm, Y., R. Hiltunen., and I. Nykanen. 1988. Capillary gas chromatographic-mass spectrometric determination of the flavour composition of dragonhead (Dracocephalum mldavica L.). Flavour and Fragrance Journal. 3: 109-112.
Jafari, M. 2000. Saline soils in natural resource. University of Tehran, Tehran-Iran. (In Persian).
Li, J.B., and Y. Ding. 2003. Studies on chemical constituents from Dracocephalum moldavica L. Zhongguo Zhong Yao Za Zhi. 26: 697-698.
Maguire, J.D. 1962. Speed of germinationaid in selection and evaluation for seed vigour. Crop Science. 2: 176-177.
Mohebbati, F. 2001. Responses of synthetic and local cultivars of wheat to salinity stress. MS.c. thesis, Faculty of Agriculture, University of Tehran- Iran. (In Persian).
Munns, R., and A. Termaat. 1986. Whole plant responses to salinity. Plant Physiology. 13: 143-160.
Oganesayan, G.B., and V.A. Mnatsakanyan. 1992. Flavonoids of Dracocephalum multicaule. Khimija Prirodnykh Soyedineniy. 6: 719-720.
Omidbaigi, R. 1999. Approaches to Production and Processing of Medicinal Plants, Vol .2 (1st edition),Tarrahane-Nashr Publication, Tehran, 1997,pp. 424, 2nd edition Tarrahan -e- Nashr Publication, pp. 424. (In Persian).
Omidbaigi, R. 2008. Production and Processing of Medicinal Plants, Vol. 3, Astan Quds Publication, Tehran, pp.397. (In Persian).
Racz, G., G. Tibori., and C. Csedo. 1978. Composition of the volatile oil from Dracocephalum mldavica L. Farmacia (Buchaerst) 26: 93-96.
Rajabi, R. 2001. Response of germination and vegetable growth of different wheat cultivars to salinity stress. Ms.c. thesis, Faculty of Agriculture, University of Tehran- Iran. (In Persian).
Rechinger, K.H. 1982. Flora Iranica. No. 150, Labiatae. Akademische Druck und Verlagsansalt. Austria p.221.
Schatchman, D.P., E.S. Lagudah., and R. Munns. 1992. The expression of salt tolerance from Triticum tauschii in hexaploid wheat. Theoretical and Applied Genetics. 84: 714-719.
Schatchman, D.P., R. Munns., and M.I. Whitecross. 1991. Variation in sodium exclusion and salt tolerance in Triticum tauschii. Crop Science. 31: 992-997.
Uchimyama, N., O.K. Kiuchi., and O.A. Ashurmetov. 2003. New icetexane and 20 norabietane diterpenes with trypanocidal activity from Dracocephalum komarovi. Journal of Natural Products. 66: 128-131.
مجله پژوهش در علوم زراعی – سال ششم ، شماره 24، تابستان 1393 13
|
واكنش گیاه دارویی بادرشبي (Dracocephalum moldavica)
به سطوح شوري ناشي از كلريدسديم در مرحله جوانهزني و گياهچه
علیرضا پیرزاد1، رضا درويش زاده2، رئوف سيدشريفي3و محمد صدقي3
چكيده
به منظور مطالعه جوانهزني و رشد گياهچه در مرحله هتروتروف در گياه بادرشبي، آزمايشي به صورت كرتهاي كاملا تصادفي در 4 تكرار و در سطوح شوري 0 ، 4 ، 8 ، 12 ، 16 و 20 دسيزيمنس بر متر کلریدسدیم اجرا گرديد. در اين مطالعه اثر كلريدسديم بر درصدجوانهزني، سرعت جوانهزني و درصد كاهش جوانهزني در بادرشبي غيرمعنيدار و بر شاخص جوانهزني، زمان تا 50درصد جوانهزني، طولساقهچه، طول ريشهچه، نسبت طول ساقهچه به ريشهچه، وزن تر و خشك گياهچه معنيدار شد. بیشترین (1/33) و کمترین (9/20) شاخص جوانهزنی و کمترین (54 ساعت) و بیشترین (122ساعت) زمان جوانهزنی 50درصد بذور به ترتيب مربوط به شوریهاي 4 و 20 دسیزیمنس برمتر بود. طویلترین ساقهچه (91/3سانتیمتر) و ریشهچه (97/1سانتیمتر) از تیمار شاهد و کمترین طول ساقهچه (11/1سانتیمتر) و ریشهچه (46/0سانتیمتر) از شوری 20 دسیزیمنس برمتر حاصل شد كه اين تفاوت در روند تغییرات طول، منجر به حداکثر و حداقل نسبت طول ساقهچه به ریشهچه بهترتيب در شوريهاي 4 و 16 دسیزیمنس برمتر شد. بیشترین وزنتر (7/95میلیگرم) و خشک (68/7میلیگرم) گیاهچه از شوری 4 و كمترين وزنتر (5/64میلیگرم) و خشک (73/5میلیگرم) گیاهچه از 20 دسیزیمنس برمتر بهدست آمد.
كلمات كليدي: بادرشبي، جوانهزني، شوري، كلريدسديم، گياهچه
ü [1] تاريخ دريافت :12/06/92 تاريخ پذيرش:25/10/93
- گروه زراعت كشاورزي ، دانشکده کشاورزی، دانشگاه اروميه « نويسنده مسئول »: a.pirzad@urmia.ac.ir
[2] - گروه اصلاح و بیوتکنولوژی گیاهی كشاورزي ، اروميه، دانشکده کشاورزی دانشگاه، اروميه – ايران.
[3] - گروه زراعت و اصلاح نباتات، محقق اردبيلي ، دانشکده کشاورزیدانشگاه، اردبيل – ايران.
مقدّمه
بادرشبي با نام علمي Dracocephalum moldavica L. متعلق به نعنائيان، گياهي علفي و يكساله به ارتفاع 15 تا 30 سانتيمتر، با برگهاي كم و بيش سرنيزهاي و كركدار، ريشه مستقيم با انشعابات فراوان، ساقه مستقيم و به علت دارا بودن آنتوسيانين معمولا بنفش رنگ، گل به رنگ بنفش مايل به آبي و ميوه فندقه به طول 4/2 تا 8/2 ميليمتر و وزن هزاردانه 7/1 تا 1/2 گرم است (Omidbaigi, 1999; Omidbaigi, 2008). منشا آن جنوب سيبري و دامنههاي هيماليا گزارش شده كه در ايران در آذربايجان و شمال شرق زنجان گزارش شده است (Rechinger, 1982). مواد مؤثره پيكر رويشي اين گياه آرامبخش و اشتهاآور است، اسانس آن خاصيت ضدباكتريايي دارد و براي مداواي دل درد و نفخ استفاده ميشود. از اسانس آن همچنين در صنايع غذايي، نوشابهسازي و صنايع بهداشتي و آرايشي استفاده ميشود. اسانس از تركيبات متفاوتي تشكيل شده است كه مهمترين آنها سيترال، ژرانيال و نرال ميباشند (Holm et al., 1988; Omidbaigi, 2008; Racz et al. 1978). جنس Dracocephalum در ايران 8 گونه داراي اسانس، فلاونوييد، ديترپن، تانن و اسيدهاي فنلي ميباشند (Golshani et al., 2004; Li and Ding, 2003; Oganesayan and Mnatsakanyan, 1992; Uchimyama et al., 2003). اين گياه در ايران تحت نام بادرشبي يا بادرشبو در سطح وسيع كشت مي شود و جهت تهيه مقطره (عرق) بادرشبي و به عنوان مقوي قلب و آرامبخش بكار ميرود (Omidbaigi, 2008).
جوانهزني مرحله بحراني در تاريخ زندگي گياه بوده و تحمل شوري به عنوان عامل مهم براي استقرار گياهاني كه در اين مرحله رشد ميكنند بحراني است. در اصلاح خاك هاي شور بايد از گياهاني استفاده نمود كه علاوه بر رفع شوري فوايد ديگري همچون توليد محصول، حفظ آب و خاك نيز به همراه داشته باشند (Jafari, 2000). پاسخ گياهان به شوري متفاوت بوده و در بيشتر گونهها مطالعات نشان داده كه شوري جوانهزني را كم ميكند (Azarnivad et al., 2006). كاهش رشد گياه در تنش هاي شوري كوتاه مدت به علت تنش اسمزي است و در تنشهاي بلندمدت به علت ورود نمك زياد در گياه تنشهاي ديگري نظير سميت و عدم تعادل يوني به تنش اسمزي اضافه ميگردند. همچنين كاهش رشد ساقه در اوايل اعمال تنش در گياه را كه عموما بيشتر از رشد ريشه تحت تأثير شوري محدود ميگردد، به علت سيگنالهاي هورموني ميدانند كه توسط ريشه توليد ميگردند (Munns and Termaat, 1986). در يك مطالعه با اعمال 0 ، 50 ، 100 ، 150 ، 200 ، 250 ، 300 ، 350 ، 400 و 450 ميليمولار كلريدسديم، ارقام روشن، كوير و ماهوتي (ارقام مقاوم) گندم از لحاظ درصد جوانهزني تفاوت معنيداري نداشته و در تمامي تيمارهاي شوري در يك گروه قرار گرفتند. درحاليكه درصد جوانهزني در رقم چيني بهاره (رقم حساس به شوري) پس از تيمار شوري 50 ميليمولار روند كاهشي چشمگيري داشت. اثر شوري بر سرعت جوانهزني بيش از درصد جوانهزني بوده و درصد جوانهزني تنها در غلظت بالاي نمك تأثير ميپذيرد (Ghavami et al., 2004). گلزار و همكاران (Gulzar et al., 2001) در مطالعهاي بيشترين مقدار جوانهزني Urochondra sethlosa در تيمار شاهد مشاهده شده و با افزايش مقدار شوري تا 500 ميليمولار در صد جوانهزني به 10% كاهش مييابد. باجي و همكاران (Bajji et al., 2002) در مطالعه اثر تنش شوري بر جوانهرني و رشد كامل آتریپلکس،Atriplex halimos بيان كردند كه با اقزايش غلظت NaCl ، مقدار و درصد جوانهزني كاهش مييابد. رجبي (Rajabi, 2001) كاهش طول ساقهچه و ريشهچه گندم و محبتي (Mohebbati, 2001) افزايش معنيداري در طول ساقهچه را در اثر شوري گزارش كردهاند. در يك مطالعه، قوامي و همكاران (Ghavami et al., 2004) گزارش كردند كه رشد ساقهچه رقم چيني بهاره (رقم گندم حساس به شوري) پس از شوري 50 ميليمولار دچار كاهش شديد شده و در 200 ميليمولار متوقف گرديد و در شوري 250 ميليمولار طول ريشهچه آن به نزديك صفر رسيد. همچنين آنها دريافتند كه رشد ريشهچه ارقام ماهوتي، كوير و كارچيا (ارقام گندم متحمل به شوري) در تمامي تيمارهاي شوري بيش از ساير ارقام بود. درحاليكه ارقام گندم ماهوتي و كوير در شوري 100 ميليمولار و رقم ماهوتي در شوري 150 و 200 ميليمولار بيشترين وزن خشك گياه را نسبت به ساير ارقام دارا بودند. باهوش و اصفهاني (Bahoush and Esfahani, 2000) با بررسي اثر سطوح مختلف شوري از 0-20 دسي زيمنس بر متر در ارقام مختلف برنج اعلام نمودند كه سرعت جوانهزني، طول ريشهچه و طول ساقهچه، وزن خشك و مقدار آب گياهچههاي ارقام مختلف در سطوح مختلف شوري اختلاف معنيداري را با يكديگر نشان ميدهند. كاهش در وزن خشك گياه در اثر شوري، به عنوان شاخص اصلي تحمل به شوري در برخي مطالعات گزارش شده است (Schatchman et al., 1992). در زراعت، درصد جوانهزنی بذر به تنهایی مورد توجه نمیباشد، بلکه علاوه بر آن سرعت جوانهزنی، یکنواختی جوانهزنی و رشد گیاهچه نیز حائز اهمیت هستند. علیرغم اینکه مطالعات نسبتا زیادی در زمینه تأثیر شوری بر جوانهزنی گیاهان زراعی انجام شده و علیرغم اهمیت شناسایی جزء حساستر برای سوق دادن فعالیتهای به نژادی در جهت تقویت تحمل آن به شوری، تحمل اجزای جوانهزنی و رشد گیاهچه به شوری و بویژه مقایسه میزان حساسیت این اجزا به ندرت مورد توجه محققین قرار گرفته و اطلاعات در مورد گياه دارويي بادرشبي در این زمینه اندك است. بنابراین هدف اصلی این مطالعه بررسي جوانهزني و رشد گياهچه بادرشبی (از گیاهان مهم دارویی در استان آذربایجان غربی) تحت سطوح مختلف شوري ناشي از كلريدسديم، و پيدا كردن غلظت نمك و ميزان شوري كه جوانهزني و رشد گياهچه در مرحله هتروتروف را متوقف کند، میباشد.
مواد و روش ها
به منظور مقايسه درصد و سرعت جوانهزني؛ و همچنين رشد گياهچه در مرحله هتروتروف در گياه بادرشبي، آزمايشي به صورت طرح كاملا تصادفي در 4 تكرار و در سطوح شوري 0 ، 4 ، 8 ، 12 ، 16 و 20 دسيزيمنس بر متر کلریدسدیم اجرا گرديد. بذور در محلول 5% هيپوكلريدسديم تجاري به مدت 5 دقيقه ضدعفوني گرديده و سپس با آب مقطر استريل شستشو داده شدند. به هر ظرف پتري 3 ميلي ليتر از محلول آب نمك (يا آب مقطر براي تيمار شاهد) با غلظت موردنظر اضافه گرديد و تعداد 100 عدد بذر در هر پتري بر روي كاغذهاي صافي استريل كشت گرديد. ظروف پتري در دماي 25 درجه سانتيگراد در اتاقك كشت به مدت 8 روز قرار داده شدند و تعداد بذور جوانه زده هر روز شمارش گرديد. تعداد 15عدد از بذرهاي جوانهزده در هر تكرار به يك ظرف بزرگ منتقل شده و پس از 10 روز، طول ريشهچه، طول ساقهچه و وزن تر و وزن خشك گياهچهها (پس از قرار دادن در آون 70 درجه سانتیگراد به مدت 24 ساعت) اندازهگيري شدند. برای محاسبه درصد جوانهزنی از فرمول زیر استفاده میشود (Ellis and Roberts, 1981): PG= (Ni/N)*100
که در آن PG درصد جوانهزنی، Ni تعداد بذر جوانهزده تا روز i و N تعداد کل بذر میباشد. متوسط سرعت جوانهزني نيز از تقسيم تعداد بذور جوانهزده تا روز nام بر n (شمار روزهای مورد نظر پس از شروع آزمایش) بدست آمد (Ellis and Roberts, 1981). سرعت جوانهزني نسبي بذور در روز از طريق فرمول ارايه شده توسط ماگوئير (Maguire, 1962) بهدست آمد:
= Σ ((Xn-Xn-1)/Yn) سرعت جوانه زني
كه در آن Xn درصد بذور جوانه زده در شمارش nام و Yn تعداد روز از ابتداي كشت تا زمان شمارش nام است. براي بهدست آوردن ميزان كاهش جوانهزني، از فرمول زير استفاده شد:
100* (تعداد بذر جوانه زده درشرايط شاهد/ تعداد بذر جوانه زده درشرايط شوري)– 1= كاهش درصد جوانه زني
تجزيه آماري دادهها با توجه به اميد رياضي و براساس مدل طرح پايه و با استفاده از نرم افزار MSTATC و مقايسه ميانگينها براساس آزمون SNK انجام گرديد.
نتايج و بحث
نتايج حاصل از تجزيه واريانس دادهها اثر كلريدسديم را بر درصدجوانهزني، سرعت جوانهزني و درصد كاهش جوانهزني غيرمعنيدار نشان داد. درحاليكه شاخص جوانهزني، زمان تا 50درصد جوانهزني، طول ساقهچه، طول ريشهچه، نسبت طول ساقهچه به ريشهچه، وزن تر و وزن خشك گياهچه تحت تأثير معنيدار (01/0P<) غلظت كلريدسديم قرار گرفتند (جدول1). درصد و سرعت جوانهزنی به ترتیب با میانگین کل 3/89 درصد و 9/9 جوانه در روز در کلیه غلظتهای مورد آزمایش کلریدسدیم یکسان بودند. همچنین ازنظر درصد کاهش جوانهزنی با میانگین کل 5/1درصد نسبت به شاهد بین غلظتهای 0 تا 20 دسیزیمنس برمتر کلریدسدیم تفاوت معنیدار وجود نداشت. با این وجود، بیشترین شاخص جوانهزنی (1/33) مربوط به شوری 4 دسیزیمنس برمتر و کمترین میزان آن (9/20) مربوط به تیمار 20 دسیزیمنس برمتر بود که با شاهد تفاوت معنیداری نداشت. مقدار شاخص جوانهزنی در شوریهای متوسط (8، 12 و 16 دسیزیمنس برمتر) مابین دو مقدار حداکثر و حداقل بود. به همین ترتیب غلظت 4 دسیزیمنس برمتر کوتاهترین زمان (54 ساعت) برای جوانهزنی 50درصد بذور را به خود اختصاص داد. درحالیکه بیشترین زمان (122 ساعت) مربوط به غلظت 20 دسیزیمنس برمتر بود (شکل1). جوانهزنی کندتر در ابتدای دوره در شوری 20 دسیزیمنس برمتر منجر به بالاترین زمان لازم تا 50درصد جوانهزنی و کمترین شاخص جوانهزنی شده است. درحالیکه در تیمار 4 دسیزیمنس برمتر جوانهزنی سریعتر در اوایل دوره و رسیدن به 50درصد جوانهزنی در کوتاهترین زمان، بالاترین شاخص جوانهزنی را سبب شده است. طویلترین ساقهچه (91/3سانتیمتر) و ریشهچه (97/1سانتیمتر) از تیمار شاهد بهدست آمد که با افزایش غلظت نمک از طول ساقهچه و ریشهچه کاسته شد. به طوریکه کوتاهترین ساقهچه (11/1سانتیمتر) و ریشهچه (46/0سانتیمتر) از شوری 20 دسیزیمنس برمتر حاصل شد.ولی روند کاهش طول ساقهچه و ریشهچه تا اندازهای متفاوت بود. طول ساقهچه در شوری ملایم (4 دسیزیمنس برمتر) نسبت به شاهد کاهش نیافت ولی پس از آن با افزایش شوری افت شدید و معنیداری تا شوری 16 دسیزیمنس برمتر مشاهده شد و در شوریهای بالاتر از آن (20 دسیزیمنس برمتر) ثابت ماند. طول ریشهچه با اعمال شوری 4 دسیزیمنس برمتر کاهش معنیداری را به نمایش گذاشت و در شوریهای 8، 12 و 16 دسیزیمنس برمتر تقریبا ثابت بود و در نهایت در 20 دسیزیمنس برمتر حداقل مقدار را به خود اختصاص داد. این تفاوت در روند تغییرات طول ساقهچه و طول ریشهچه، منجر به حداکثر نسبت طول ساقهچه به ریشهچه در تیمار 4 دسیزیمنس برمتر شد که با غلظت های 0، 8 و 20 دسیزیمنس برمترتفاوت معنیداری نداشت و کمترین میزان این نسبت نیز در شوری 16 دسیشزیمنس برمتر به دست آمد. بیشترین وزن تر (7/95میلیگرم) و خشک (68/7میلیگرم) گیاهچه از شوری 4 دسیزیمنس برمتر حاصل گردید که با تیمارهای 0 و 8 دسیزیمنس برمتر تفاوت معنیدار نداشت. ولی با افزایش بیشتر غلظت نمک از میزان آنها کاسته شد و در 20 دسیزیمنس برمتر حداقل وزن تر (5/64میلیگرم) و خشک (73/5میلیگرم) گیاهچه بهدست آمد. با وجود روند کاهشی وزن تر و خشک گیاهچه با افزایش شوری، کاهش وزن خشک گیاهچه در شوری 20 دسیزیمنس برمتر به اندازه وزن تر گیاهچه نبود. به طوریکه وزن خشک گیاهچه در غلظت 20 دسیزیمنس برمتر برابر با شوریهای 16 و 12 دسیزیمنس برمتر بود، ولی وزن تر گیاهچه در این غلظت کاهش معنیداری نسبت به 16 و 12 دسیزیمنس برمتر داشت (شکل1). به نظر میرسد غلظت های 4 و 8 دسیزیمنس برمتر برای رشد گیاهچه بادرشبی با وجود تجمع نمک در سلولهای آن سمی نبوده و ضمن داشتن بالاترین وزن گیاهچه، ازنظر طول ساقهچه و ریشهچه نیز این سه سطح شوری در سطح بالا و متوسط قرار دارند. که با افزایش بیشتر نمک، اثر سمی کلریدسدیم آشکار شده و موجب کاهش رشد طولی و وزن گیاهچه میشود. در غلظت 20 دسیزیمنس برمتر کلریدسدیم با وجود افت معنیدار وزن تر گیاهچه، وزن خشک آن در گروه بالاتر و برابر با 16 و 12 دسیزیمنس برمتر قرار دارد. احتمالا سلولهای گیاهچه بادرشبی با وجود جذب زیاد نمک در شوری 20 دسیزیمنس برمتر، آن را در محلهای جدا از سیتوپلاسم مثل واکوئلها تجمع داده و ضمن تنظیم اسمزی و جذب کمتر آب، وزن خشک بیشتر ناشی از همین تجمع نمک را باعث میشود.
قوامي و همكاران (Ghavami et al., 2004) تأثير بيشتر شوري بر سرعت جوانهزني در مقايسه با درصد جوانهزني در گندم را تأييد كردند و گزارش كردند كه درصد جوانهزني فقط در غلظتهاي بالاي نمك تحت تأثير شوري قرار ميگيرد كه مشابه نتايج حاصل از اين آزمايش ميباشد. كاهش در وزن خشك گياه در اثر شوري كه به عنوان شاخص اصلي تحمل به شوري در برخي مطالعات (Schatchman et al., 1992) گزارش شده است، در گندم (Ghavami et al., 2004; Mohebbati, 2001; Rajabi, 2001) و برنج (Bahoush and Esfahani, 2000) نيز تأييد شده است
|
Table 1- Analysis of variance the effect of NaCl salinity on the germination and seedling growth of Dracocephalum moldavica.
منابع تغيير S.O.V. | درجه آزادي d.f | درصد جوانه زني Germination percent | سرعت جوانه زني Germination rate | شاخص جوانه زني Germination index | كاهش درصد جوانه زني Reduction of germination percent | زمان تا 50درصد جوانه زني Time to 50% germination | طول ساقهچه Shoot length | طول ريشهچه Root length | نسبت‌طول ساقه چه به ريشه چه Shoot/Root length | وزن تر گياهچه Seedling fresh weight | وزن خشك گياهچه Seedling dry weight | |||||||||||
بلوک Block | 3 | 11.38ns | 0.14ns | 6.49ns | 0.077ns | 260.4ns | 0.012ns | 0.11ns | 0.24* | 0.0003ns | 0.0001ns | |||||||||||
شوري Salinity | 5 | 43.14ns | 0.53ns | 88.74** | 0.120ns | 1867.2** | 5.109** | 1.08** | 0.48** | 0.067** | 0.044** | |||||||||||
اشتباه آزمايشي Error | 15 | 28.88 | 0.36 | 5.46 | 0.053 | 143.1 | 0.051 | 0.053 | 0.05 | 0.001 | 0.00013 | |||||||||||
ضريب تغييرات (%) CV | 6.02 | 6.02 | 8.89 | 22.43 | 13.75 | 9.07 | 17.91 | 11.53 | 3.10 | 1.49 | ||||||||||||
Ns ، * و ** به ترتيب غير معني دار و معني دار در سطح احتمال 5 و 1 درصد.
ns, * and **= non-significant and significant at 5% and 1%, respectively.
شكل1. مقايسه ميانگين صفات مختلف جوانه زني و رشد گياهچه Dracocephalum moldavica
تحت سطوح مختلف شوري حاصل از كلريدسديم. حروف غيرمشابه نشان دهنده تفاوت معني دار
در سطح احتمال 5درصد مي باشد.
منابع مورد استفاده: References
ü Azarnivad, H., E. Zandi Esfahan., and E. Shahriary. 2006. Effect of salinity stress on germination of Haloxylon aphyllum, Seidlitzia rosmarinus and Hammada salicornica. Biaban 11(1): 187- 166.
ü Bahoush, M., and M. Esfahani. 2000. Effect of different levels of salinity (Sodium Chloride) on germination and seedling growth of rice cultivars. Proceedings of 6th Iranian Congress of Crop Production and Plant Breeding. Babolsar, University of Mazandaran, pp. 234. (In Persian).
ü Bajji, M., J.M.Kine., and S. Lutts. 2002. Osmotic and ionic effect of NaCl on germination, early seedling growth and ion content of Atriplex halimus. Canadian Journal of Botany. 80: 297-304.
ü Ellis, R.A., and E.H. Roberts. 1981. The quantification of ageing and survival in orthodox seeds. Seed Science and Technology. 9: 373-409.
ü Ghavami, F., M.A. Malboobi, M.R. Ghannadha, B. Yazdi-Samadi, J. Mozaffari., and M. Jafar-Aghaei. 2004. An evaluation of salt tolerance in Iranian cultivars at germination and seedling stages. Iranian Journal of Agricultural Sciences. 35 (2): 453-464. (In Persian).
ü Golshani, S., F. Karamkhani, H.R. Monsef-Esfehani., and M. Abdollahi. 2004. Anrinociceptive effects of the essential oil of Dracocephalum kotschyi in the mouse ariting test. Journal of Pharmacy and Pharmaceutical Sciences. 7: 76-79.
ü Gulzar, S., A.M. Khan., and I.A. Ungar. 2001. Effect of salinity and temperature on the germination of Urochondra setulosa. Seed Science and Technology. 29: 21-29.
ü Holm, Y., R. Hiltunen., and I. Nykanen. 1988. Capillary gas chromatographic-mass spectrometric determination of the flavour composition of dragonhead (Dracocephalum mldavica L.). Flavour and Fragrance Journal. 3: 109-112.
ü Jafari, M. 2000. Saline soils in natural resource. University of Tehran, Tehran-Iran. (In Persian).
ü Li, J.B., and Y. Ding. 2003. Studies on chemical constituents from Dracocephalum moldavica L. Zhongguo Zhong Yao Za Zhi. 26: 697-698.
ü Maguire, J.D. 1962. Speed of germinationaid in selection and evaluation for seed vigour. Crop Science. 2: 176-177.
ü Mohebbati, F. 2001. Responses of synthetic and local cultivars of wheat to salinity stress. MS.c. thesis, Faculty of Agriculture, University of Tehran- Iran. (In Persian).
ü Munns, R., and A. Termaat. 1986. Whole plant responses to salinity. Plant Physiology. 13: 143-160.
ü Oganesayan, G.B., and V.A. Mnatsakanyan. 1992. Flavonoids of Dracocephalum multicaule. Khimija Prirodnykh Soyedineniy. 6: 719-720.
ü Omidbaigi, R. 1999. Approaches to Production and Processing of Medicinal Plants, Vol .2 (1st edition),Tarrahane-Nashr Publication, Tehran, 1997,pp. 424, 2nd edition Tarrahan -e- Nashr Publication, pp. 424. (In Persian).
ü Omidbaigi, R. 2008. Production and Processing of Medicinal Plants, Vol. 3, Astan Quds Publication, Tehran, pp.397. (In Persian).
ü Racz, G., G. Tibori., and C. Csedo. 1978. Composition of the volatile oil from Dracocephalum mldavica L. Farmacia (Buchaerst) 26: 93-96.
ü Rajabi, R. 2001. Response of germination and vegetable growth of different wheat cultivars to salinity stress. Ms.c. thesis, Faculty of Agriculture, University of Tehran- Iran. (In Persian).
ü Rechinger, K.H. 1982. Flora Iranica. No. 150, Labiatae. Akademische Druck und Verlagsansalt. Austria p.221.
ü Schatchman, D.P., E.S. Lagudah., and R. Munns. 1992. The expression of salt tolerance from Triticum tauschii in hexaploid wheat. Theoretical and Applied Genetics. 84: 714-719.
ü Schatchman, D.P., R. Munns., and M.I. Whitecross. 1991. Variation in sodium exclusion and salt tolerance in Triticum tauschii. Crop Science. 31: 992-997.
ü Uchimyama, N., O.K. Kiuchi., and O.A. Ashurmetov. 2003. New icetexane and 20 norabietane diterpenes with trypanocidal activity from Dracocephalum komarovi. Journal of Natural Products. 66: 128-131.
