تصاویر خیالی در ادبیات غنایی
الموضوعات :
الکلمات المفتاحية: کلیدواژه¬ها: ادبیات غنایی, تصویرپردازی, ویس و رامین, خسرو و شیرین, گل و نوروز.,
ملخص المقالة :
چکیده تصویرپردازی یکی از عناصر و مؤلفه‌های برجسته در حوزۀ زیبایی‌شناسی آثار ادبی است. هدف پژوهش بحث و بررسی تصاویر خیالی در ادبیات غنایی است که براین اساس سه منظومۀ (ویس و رامین، خسرو و شیرین، گل و نوروز) موردمطالعه قرار گرفت و عناصر خیال استخراج شد؛ سپس در چهار عنصر تصویری دسته‌بندی و مورد مقایسه قرار گرفت. این چهار عنصر عبارتند از: عنصر انتزاعی، عنصر بزمی، عنصر طبیعت و عنصر نجوم. کاوش در خیال هر شاعر به مخاطب کمک می¬کند که نگاه او به پیرامونش را بهتر درک کند و بتواند با شعر او ارتباط بگیرد. یکی از موضوعات قابل توجه در ادبیات غنایی، موضوع عشق است که در هر دوره¬ای شاعر سعی می¬کند از این موضوع متناسب با کلام خود در شعرش به تصویرگری بپردازد و رابطۀ میان عاشق و معشوق و وصال و فراق آنها را با توجه به شرایط زندگی هر کدام نشان دهد. در این مقاله هم، هر¬کدام از شاعران در زمینۀ تصویرپردازی در هر سۀ منظومه بالاترین میزان را به عنصر طبیعت اختصاص داده¬است که در ویس و رامین بیشتر از انواع تشبیه، در خسرو و شیرین استعارۀ مصرحه و در گل و نوروز هر دو عنصر خیال را داشتیم. همچنین هر سه شاعر در زمینۀ عناصر انتزاعی، کمترین استفاده را داشته‌اند که به¬صورت استعارۀ مکنیه بود. در میزان استفاده از عناصر انتزاعی سعی سه شاعر در حسی کردن امور ذهنی و جان بخشی به آنها بوده¬است. همچنین ویس و رامین به¬عنوان اولین منظومۀ عاشقانه الگویی برای منظومه¬های دیگر بوده¬است.
کتابنامه
الف) کتاب¬ها:
احمد سلطانی، منیره، قصیدۀ فنی و تصویرآفرینی خاقانی شروانی، تهران: انتشارات کیهان، چاپ اول،
1370.
اسعد گرگانی، فخرالدین، ویس و رامین، مقدمه و تصحیح محمد روشن، تهران: چاپخانه مهارت، چاپ اول،
1377.
پارساپور، زهرا، مقایسۀ زبان حماسی و غنایی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول، 1383.
حسن لی، کاووس، گونه¬های نو آوری در شعر معاصر ایران، تهران: نشر ثالث با همکاری انتشارات دبیرخانۀ گسترش زبان و ادبیات فارسی، چاپ اول، 1383.
خواجوی کرمانی، کمالالدین، گل و نوروز، به اهتمام و کوشش کمال کرمانی، تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی، چاپ اول، 1370.
فتوحی رود مجنونی، محمود، بلاغت تصویر، تهران: انتشارات سخن، چاپ اول، 1386.
فرای، نورتروپ، تخیل فرهیخته، ترجمۀ سعید ارباب شیرانی، تهران: انتشارات نشر دانشگاهی، چاپ اول،
1363.
فرشید ورد، خسرو، دربارۀ ادبیات و نقد ادبی، تهران: انتشارات امیرکبیر، چاپ دوم، 1373.
فورست، لیلیان، رمانتیسم، ترجمۀ مسعود جعفری، تهران: نشر مرکز، چاپ اول، 1375.
کفافی، محمد عبدالسلام، ادبیات تطبیقی، پژوهشی در باب نظریه ادبیات و شعر روایی، ترجمۀ سید حسین سیدی، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ اول، 1382.
مصفا، ابوالفضل، فرهنگ اصطلاحات نجومی، تبریز: انتشارات دانشکده ادبیات و علوم انسانی، چاپ سوم،
1381.
نظامی، الیاس بن یوسف، کلیات نظامی گنجوی، مقدمه و نصحیح وحید دستگردی، تهران: چاپ گیتی، چاپ اول، 1385.
یاحقی، محمد جعفر، فرهنگ اساطیر و داستانواره¬ها در ادبیات فارسی، تهران: انتشارات فرهنگ معاصر، چاپ اول، 1386.
ب) مقالات:
ایزدیار، محسن؛ عبدی، سید محمد؛ قاسمی، سعید. «بررسی ترکیب اندام¬وار صنایع ادبی با محوریت استعاره در پنج گنج نظامی گنجوی»، فصلنامۀ زیبایی¬شناسی ادبی، دورۀ 9، شمارۀ 35، 1397، صص 193ـ173.
رضایی هفتادر، علی محمد؛ نیک خواه، مظاهر؛ خسروی، حسین. «تصویر آفرینی با اصطلاحات نجومی و صور فلکی در ویس و رامین فخرالدین اسعد گرگانی»، فصلنامۀ زیبایی¬شناسی ادبی، دورۀ 9، شمارۀ 35، 1397، صص 146ـ121.
رضایی هفتادر، علی محمد، «بلاغت تصویر در ویس و رامین فخرالدین اسعد گرگانی»، فصلنامۀ زیبایی¬شناسی ادبی، دورۀ 10، شمارۀ 41، 1398، صص 151ـ129.
سمیعی گیلانی، احمد، «وصف طبیعت در شعر غنایی قرن¬های چهارم و پنجم هجری»، نامۀ فرهنگستان، شمارۀ 8، 1375، صص 139ـ118.
نظری، معصومه؛ کوشان، ایوب؛ مسرت، مهین، «بررسی ارتباط ماه و زن از منظر اساطیری در ویس و رامین»، نشریۀ پژوهشنامۀ ادب غنایی (زبان و ادبیات فارسی) دورۀ 18، شمارۀ، 1399، صص 246ـ227.
