تبیین ساختاری پیامدهای ژئوپولیتیک زیست محیطی بحران آب در حوضه¬های آبریز غرب استان فارس

الموضوعات :

ابوالفضل نظری ¹ , حجت مهکویی ² , امیر گندمکار ³ , علی شمس الدینی ⁴

1 - دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی، گروه جغرافیا، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران
2 - گروه جغرافیا، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران
3 - گروه جغرافیا، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران
4 - دانشیار گروه معماری و شهرسازی، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران

تاريخ الإرسال : 08 الجمعة , ذو الحجة, 1445 تاريخ التأكيد : 03 الأربعاء , صفر, 1446 تاريخ الإصدار : 16 الخميس , ربيع الأول, 1446

الکلمات المفتاحية: بحران آب, پیامدها, تبیین ساختاری, زیست محیطی, ژئوپولیتیک,

ملخص المقالة :

مقدمه: رابطه انسان با محيط طبيعي بدون ذخاير آب و يا منابع قابل دسترسي بدان از نظر كاربردي براي انسان فقط مي¬تواند رابطه¬اي يك جانبه و بي¬ريشه باشد. اين اهميت موجب شده برخي از ژئوپليتيسين¬ها معتقد باشند كه اغلب درگيري‌ها و جنگ‌هاي منطقه¬اي در جهان به دليل كمبود و بحران آب خواهد بود. در واقع، تنها علت آن در محـدوديت منابع نيست، بلكه عوامل ديگری همچون خشکسالی‌های دوره¬ای، استفاده بيش‌از حد از منابع، شرايط هيدرولوژيكي، عوامل اجتماعي از قبيل رشـد جمعيـت، مهـاجرت، نبـود فرهنـگ صحيح مصرف و سوء مديريت منابع، ناتواني نهادهـاي مسـئول بـراي تـأمين خدمات انتقال آب و غیره نيز در آن تأثیر بسزايی دارند.

مواد و روش‌ها: هدف از پژوهش حاضر تبیین پیامدهای ژئوپولیتیک زیست¬محیطی بحران آب در حوضه-های آبریز غرب استان فارس می¬باشد. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و به لحاظ روش کمی و با ماهیت روش توصیفی-تحلیلی می¬باشد. جامعه آماری تحقیق حاضر، 138 نفر از افراد کارشناس و نخبه در زمینه جغرافیای سیاسی و مدیریت منابع آب در سطح استان فارس بوده و حجم نمونه با استفاده از جدول مورگان تعداد 102 نفر به صورت در دسترس در نظر گرفته شدند. 

نتایج و بحث: متغیرهای پژوهش در زمینه پیامدهای ژئوپولیتیک زیست محیطی بحران آب در استان فارس به 4 دسته شامل محیط طبیعی، محیط‌زیست جانوری-گیاهی، محیط‌زیست انسانی، اقلیم تقسیم شده¬اند. جدول¬ مقايسه ميانگين¬ها نشان مي¬دهد كه وضعیت هر 4 متغیر در سطح متوسط به بالا قرار دارد و این نشانگر وضعیت بحرانی حوضه¬های آبریز غرب استان فارس در زمینه پیامدهای ژئوپولیتیک زیست¬محیطی بوده و از بین آنها متغیر اقلیم نسبت به 3 متغیر ديگر در وضعیت حادتری قرار دارد. متغیرهای محیط‌زیست جانوری-گیاهی، محیط طبیعی و محیط¬زیست انسانی در رتبه¬های بعدی به لحاظ وضعیت بحرانی قرار دارند. 

نتیجه‌گیری: نتایج تحلیل مسیر معادلات ساختاری نشان داد که متغیر محیط¬زیست جانوری-گیاهی بیش‌ترین تأثیر را از بحران آب در حوزه¬های غربی استان فارس پذیراست و سپس متغیرهای محیط طبیعی، اقلیم و محیط¬زیست انسانی قرار گرفته¬اند. همچنین آنالیز ضرایب عاملی نشان داد که در محیط¬زیست جانوری-گیاهی گویه¬های کاهش پرورش آبزیان در حوضه آبریز، از بین رفتن گونه¬های جانوری، در محیط طبیعی گویه¬های شور شدن آب، آلودگی منابع خاک، شور شدن خاک، از بین رفتن و خشک شدن قنوات و چاه¬ها، در اقلیم، گویه¬های افزایش دما، افزایش نواحی بیابانی و تغییر اقلیم ناحیه¬ای و در محیط¬زیست انسانی، گویه¬های از بین رفتن زیرساخت‌ها و مساکن، از بین رفتن روستاها، افزایش بیماری دارای بیش‌ترین میزان بار عاملی بوده است. 

 

المصادر:

Al-Masri Raya A, Theodoros S, Stylianos K, Vasiliki L, Theo T. A Systems Approach to Understanding Geopolitical Tensions in the Middle East in the Face of a Global Water Shortage. International Journal of System Dynamics Applications (IJSDA). 2021; 10(4): 1-23.
Bayat M. Environmental Diplomacy and the Issue of Water Crisis. the Second National Conference on Healthy Environment and Sustainable Development in the Light of Citizenship Rights, Challenges and Strategies. 2022; Shiraz. [In Persian].
Bellware, K. Global Water Shortage Risk Is Worse Than Scientists Thought. HuffPost. Retrieved 2020;10-20
Dolby, S. Sources and Future Environmental Wars. Translated by Faeza Bahri, Tehran. Report of Conversation Monthly. 2004; 3 (10). [In Persian].
Ertekin, B A. (The Geopolitical and Geostrategic Importance oF Water Resources Towards the Twenty-Second Century: a Look at Today's World Confronting Water Problems. Ulakbilge Sosyal Bilimler Dergisi. 2021; 60(32): 787-818.
Grey D, Sadoff, C W. Sink or Swim? Water Security for Growth and Development. Water Policy. 2007; 9(6): 545-571.
Hamidi S, Mozdkhah E. (1401). Türkiye and Hydro-Hegemonism in the Middle East; A Strategy for Regional order in Mesopotamia Geopolitics. Mesopotamia Political Studies. 2022; 1(1): 31-54. [In Persian].
Kazemi H. (1401). Climate Changes, Water Crisis and Social and Political Conflicts in the Middle East. Journal of Defense Policy. 2022; 31(120): 217-255. [In Persian].
Marefat H, Kayani V. Analysis of the Role of Iran's Water Geopolitics with Local Conflicts. National Conference on Water, Culture and Humanities Research. 2019; Birjand. [In Persian].
Mokhtari Heshi H. (1400); Environmental Consequences of the Water Crisis in Iran. Space Political Analysis Quarterly. 3(2): 116-131. [In Persian].
Moreau defarge Ph. Introduction a la Geopolitique. Translated by Seyyed Hamed Raziei. Tehran. Farhang Maser Publications; 2012. [In Persian].
Naderi L, Karmi Dehkordi I, Badsar M, Moghaddis M. Analysis of the Impact of Human and Environmental Factors on the Conflict of Stakeholders in the Zayandeh Rood Watershed. Rural Research Quarterly. 2022; 13(1): 68-84. jrur.2022.332129.1689/10.22059 [In Persian].
Nasrabadi I. Environmental Evidence of Iran's Water Crisis and some Solutions. Social and Cultural Strategy Quarterly. 2014; 4(15): 65-89. [In Persian].
Nosrati H R, Kaviani Rad M, Sasanpour, F. Analyzing the Concept of Water Security from the Perspective of Political Geography and Geopolitics. International Quarterly of Geopolitics. 2019; 15(53): 23-59. [In Persian].
Palacios, D S. Sharing Water in the International Tagus River basin: a Geopolitical Approach to Explaining Water Governance Issues in Spain, Este obra está bajo una licencia de Creative Commons Reconocimiento 4.0 Internacional. 2023; DOI: 10.17561/at.23.6965.
Sabzban S, Akbari M. The Future of Research and Security Challenges of South Khorasan Water Crisis, the First International Conference and the Second National Conference on Modeling and New Technologies in Water Management. 2022; Birjand. [In Persian].
Saidi J, Sadeghi Dehcheshme S. (1402). Analysis of Scenarios of Security Consequences of Water Crisis in Chaharmahal and Bakhtiari Province. Geography (Scientific Quarterly of the Geographical Society of Iran). 2023; 21(76): 181-210. [In Persian].
Sandalow D. The Geopolitics of Renewable Energy. SSRN Working Paper Series. 2017
Sayan R. C., Nagabhatla N. Of the Power, Discourse Coalitions, and the Proposed Interbasin Water Transfer Between Lake Chad and the Congo River, semantics scholar. 2020. 22(11).
Shariatmadari A, Ansari Moghadam D. 2014, The Challenge of Water Crisis and Environment in Iran and World. National Conference on Water Shortage Crisis and Ways Out. 2015; Hamadan. [In Persian].
Vörösmarty CJ, Green P, Salisbury J, Lammers, RB. (-07-14). Global Water Resources: Vulnerability from Climate Change and Population Growth. Science. 2000; 284-288.
Zandifar S. Investigating the Causes of the Drying up of Springs in the Catchment Area of the Zohre-Jarhi River. Iranian Journal of Nature. 2019; 14 (1): 9-16. [In Persian].