نقش فریب در تحقق ضمان قهری( بررسی حقوق ایران با نگاهی تطبیقی به حقوق انگلیس)
الموضوعات :
1 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران
الکلمات المفتاحية: فریب, قاعده غرور, ضمان قهری, مسئولیت مدنی,
ملخص المقالة :
یکی از موضوعات مهم در ضمان قهری، ضمان ناشی از فریب و خدعه است که فقها تحت عنوان "قاعده غرور" از آن یاد می¬کنند و به استناد آن به شخص فریب خورده¬ای که به سبب فریب دیگری متحمل زیان شده، این امکان را می¬دهند که برای جبران خسارت خود به فریب دهنده مراجعه و ادعای جبران خسارت نماید. در کتب حقوقی ایران این مسئله به صورت مستقل بررسی نشده و آنچه که بطور پراکنده نیز مورد بحث واقع شده به تاسی از فقه می¬باشد. در حقوق انگلیس از این موضوع تحت عنوان تقلب و اظهار خلاف واقع یاد می¬¬شود و زمانی تحقق می¬یابد که بدون صراحت کافی از یک مفهوم دو پهلو استفاده گردد و شخص توصیف کننده با قصد فریب عمداً اظهارات عاری از صحت بیان نموده و یا در صحت و سقم اظهارات خود بی¬مبالاتی نموده باشد. قواعد حقوقی هر دو کشور نشان دهنده¬ی این است که فریبکاری از موجبات مسئولیت مدنی قلمداد می¬گردد و مبنای حکم ضمان ناشی از آن¬، فریب و غروری است که موجب ورود خسارت شده است بی آنکه لازم باشد ضرر به مفهوم مصطلح آن محقق گردد. البته در قواعد حقوقی هر کشور شرایط و مبنای متفاوتی از جمله، عمل خدعه آمیز، ورود ضرر، رابطه¬ی سببیت، علم و عمد و تقصیر و ... در نظر گرفته شده اما ورود خسارت، رفتار خدعه آمیز و رابطه¬ی سببیت ارکان اصلی ضمان در فریبکاری است که در قواعد حقوقی هر دو کشور انگلیس و ایران مشترک می¬باشد.
- امامي، حسن(1391). حقوق مدني، انتشارات اسلامیه، جلد 1#
- انصاری شیخ مرتضی(1384). المکاسب المحرمه، مجمع الفکر الاسلامی، جلد سوم#
- بجنوردي، ميرزا حسن(1386). القواعد الفقهيه، انتشارات، منشورات دليل ما، چاپ سوم#
- بهروم، مهدعلي(1380). سوءعرضه درحقوق انگليس وتدليس درحقوق اسلام ، ترجمه: قنواتي،جليل، عبدي پور، ابراهيم، قم ، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي#
- جوهری ، اسماعیل بن حماد(1410). تاج اللغه و صحاح العربیه، چاپ اول. دارالعلم للملايين، بيروت، جلد دوم#
- علامه حلی، قواعد الاحکام فی معرفه الحلال و الحرام، فقه و اصول،انتشارات اسلامی، جلد دوم#
- شرتوني لبناني خوري، سعيد. اقرب الموارد ، جلد دوم، قم ، مكتبه آيه الله المرعشي النجفي#
- شفیعی علویجه، قاسم(1390). شرایط غرور موجد مسئولیت در حقوق ایران و انگلیس، فصلنامه پژوهش حقوق و سیاست، سال سیزدهم شماره 33 ،تابستان#
- صفایی سید حسین و امامی اسدالله(1391). حقوق خانواده، نکاح و انحلال آن (فسخ و طلاق) ، دانشگاه تهران، جلد اول#
- صفایی سید حسین و رحیمی حبیب الله(1397). مسئولیت مدنی(الزامات خارج از قرارداد) ، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی و دانشگاهها( سمت)#
- صفري، محسن(1377). فريبكاري وآثارآن درحقوق مدني ايران وفقه اماميه(قاعده غرور) ، چ اول، تهران : نشردادگستر#
- طبرسی، ابوعلی الفضل(1330 ق). مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تصحیح سید هاشم رسولی محلاتی#
- کاتوزیان ناصر(1391). قواعد عمومی قراردادها، شرکت سهامی انتشار،جلد دوم#
- کاتوزيان ناصر(1400). حقوق مدنی )الزام های خارج از عقد(.چاپ سوم، نشر گنج دانش، جلد دوم#
- محقق داماد، مصطفي(1374). قواعد فقه )بخش مدني) انتشارات سمت، تهران#
- محقق داماد، مصطفي(1397). قواعد فقه )بخش مدني)، مرکز نشر علوم اسلامی - تهران ایران#
- مکارم شیرازی ناصر(1369). قواعد الفقیه، قم ، مدرسه امام علی بن ابی طالب (ع)#
- مکارم شیرازی، ناصر(1397). قواعد مهم فقهی؛ ترجمه القواعد الفقیه،مرکز تحقیقات رایانه ای قائمیه اصفهان#
- ملا احمد نراقی(1415). مستند الشيعه فی احکام الشريعه ، چاپ اول. موسسه آل البيت عليهم السلام، قم ، جلد دوم#
- موسوی بجنوردی سید حسن(1377). القواعد الفقیهه، قم الهادی، جلد اول#
- حسینی مراغه ای میرفتاح (1417). العناوين الفقهيه ، قم ، دفتر انتشارت اسلامی وابسته به جامعه مدرسين قم، جلد دوم#
- نجفی، محمد حسن(1404ق). جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام، دار احياء التراث العربی، لبنان، جلد 35#
- نجفیان مجید(1397). بررسی مسؤلیت مدنی ناشی از اضطرار، اکراه، فریب و غرور در فقه امامیه و حقوق ایران،کنفرانس ملی اندیشته های نوین و خلاق در مدیریت، حسابداری، حقوق و اجتماعی#
- نوح جاه ریحانه و وارسته بازقلعه محمد(1400). بررسی فقهی و حقوقی قاعده غرور، هفتمین کنفرانس بین المللی مطالعات حقوقی و قضایی#
منابع انگلیسی
- JOHN COOKE,LAW of TORT(1999). fourth Edition, Liverpool University#
- Elizabet, A. Martin (1990). A Concise Dictionary of Law Oxford University, 1990 ,
- Gregory Klass, Meaning(2012). Purpose, and Cause in the Law of Deception, Georgetown University Law Center#
- Laura C.H. Hoyano Bristol(1996). LIES,recklessness and Deception : Disentangling Dishonestby Civil Fraud #
- George Class(2010). Meaning, Purpose and Cause in the Law of Deception, Georgetown University Law Center#
- Elizabeth,A.Martin(1990). A Dictionery of law, Fifth Edition,Oxford University Press#
- Dias and Markesinis(1984).Tort Law,London,Dlarendon Press, 1984
- Angus Johnston. Basil Markesinis and Simon Deakins. TORT LAW. Seventh Edition .Clarendon Press . Oxford#
