سبک شناسی تطبیقیِ لایة نحویِ گفتار زنانه در ساختار روایی رمان های اجتماعی «سیمین دانشور» و «شیوا ارسطویی» بر مبنای رویکرد DSL

الموضوعات : مطالعات نقد ادبی

رویا رحیمی ¹ , لطیفه سلامت باویل ² , احمد خیالی خطیبی ³

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران، ایران.
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران، ایران.
3 - استادیار ، گروه آموزشی زبان و ادبیات فارسی تهران مرکزی،تهران، ایران

تاريخ الإرسال : 17 السبت , صفر, 1445 تاريخ التأكيد : 15 الإثنين , ربيع الثاني, 1445 تاريخ الإصدار : 11 الأحد , ذو القعدة, 1445

الکلمات المفتاحية: رویکرد DSL, الگوهای نحوی, رمان¬های اجتماعی, سیمین دانشور و شیوا ارسطویی. ,

ملخص المقالة :

پژوهش حاضر به شیوة تحلیلی – تطبیقی تلاش می¬کند تا نشان دهد که سیمین دانشور و شیوا ارسطویی به¬عنوان نویسندگان زنی که دربارة زنان می¬نویسند، چگونه ساخت‌های دستوری و نحویِ نشان‌دارِ مختلف و متنوّع را با ملاحظۀ بافت زبانی و موقعیتی در خدمت القای معنی و پیام مورد نظر خویش قرار داده¬اند؟. با توجه به این هدف، برخی ساخت‌های نحویِ نشان‌دار بر مبنای نظریةDSL به¬صورت تطبیقی تحلیل شده تا ضمن نشان دادن جزئیاتی از هنرِ زنانه¬نگاری این دو نویسنده در زمینة الگوها و ساختارهای نحوی، به شناخت شگردهای آن¬ها در بازنمایی جایگاه اجتماعی زنان از طریق ساختارهای نحوی پی برده شود. در میان ساخت‌هایِ نشان‌دارِ نحوی، بیشتر بر «جابه‌جایی اجزای جمله» و «تغییرات آرایش نحوی» تمرکز شده است. در تحلیل‌ها از برخی مفاهیم نظری چون نشان‌دار/ بی‌نشان (از دانش نحو)، مبتداسازی، تغییر آرایش واژگانی و روش جرجانی در مقایسۀ ساخت‌های خاص نحوی با ساخت‌های عادی استفاده شده است. یافته-های پژوهش نشان می¬دهد که این نویسندگان با خودآگاهی، برخی ساخت‌های نحوی را به‌طور معناداری در خدمت القای معنی و جلب توجّه مخاطب قرار داده¬اند و فرضیه¬های مدّنظر رابین لیکاف در زمینة تأثیر جایگاه اجتماعی زنان بر الگوهای گفتاری آن¬ها را تأیید کرده-اند. زبان فارسی برخلاف سایر زبان¬ها از جمله انگلیسی، ظرفیت بالقوّه بزرگی در زمینة الگوهای نحوی در اختیار کاربران این زبان در حوزة نظم و نثر قرار می¬دهد. اهمیت اصلی این¬گونه مطالعات، توجه به رابطة بین «زبان» و «جنسیت» است. با توجه به اهمیت نوع ادبی «رمان» و به-طورخاص «رمان‌های زنان»، ضرورت مطالعة شاخص‌های زبانی و بطور خاص مؤلفه¬های نحوی در ارتباط با مقولة جنسیت در این نوع ادبی، می¬تواند در مسیر مطالعات سبک‌شناسی ادبی آثار زنان راهگشا و مؤثر باشد

المصادر:

- ارسطویی، شیوا (1393)، خوف، تهران: روزنه.
- ارسطویی، شیوا (1394)، نی¬نا، تهران: انتشارات پیدایش.
- ایروانی، محمدرضا؛ فلاح، غلامعلی؛ عباسی، حبیب‌الله؛ عبدللهیان، حمید (1397). «ساختار ساختارها در دیوان ناصرخسرو با تأکید بر وجه غالب»، فنون ادبی، سال دهم، شماره 1، شمارة پیاپی 22، 15‑34.
- ایروانی، محمدرضا (1396). «سیر تحول ساختار ساختارها در شعر فارسی از قرن ششم تا قرن هفتم»، رسالة دکتری، به راهنمایی دکتر فلاح، تهران: دانشگاه خوارزمی.
- باطنی، محمدرضا (1385). توصیف ساختمان دستوری زبان فارسی، تهران: امیرکبیر.
- تودوروف، تزوتان (1377). منطق گفت¬وگویی باختین، ترجمة داریوش کریمی، تهران: مرکز.
- جرجانی، عبدالقاهر (1984). دلائل الاعجاز، تعلیق محمود محمد شاکر، قاهره: مکتبة الخانجی.
- دانشور، سیمین (1380)، ساربان سرگردانی، تهران: خوارزمی.
- دانشور، سیمین (1397)، جزیرة سرگردانی، تهران: خوارزمی.
- راسخ‌مهند، محمد (1383). «بررسی تعامل نحو و واج‌شناسی در ساخت اطلاعی فارسی»، مجموعه مقالات ششمین کنفرانس زبان‌شناسی دانشگاه علامه طباطبایی، 143‑166.
- سید قاسم، لیلا؛ مؤذن، روح‌الله (1393). «بررسی همانندی‌های نظریات عبدالقاهر جرجانی در کاربردشناسی زبان و نقشگرایی هالیدی»، ادب پژوهی، شمارة 28، 111‑130.
- شفیعی¬کدکنی، محمدرضا (1379). موسیقی شعر، تهران: آگه، چاپ ششم.
- ------ (1391) رستاخیز کلمات، تهران: سخن، چاپ اول.
- فتوحی، محمود (1391). سبک¬شناسی (نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها)، تهران: سخن، چاپ اول.
- فرشیدورد، خسرو (1389). ترکیب و اشتقاق در زبان فارسی، به‌کوشش محمدرضا شعبانی، تهران: زوار.
- لازار، ژیلبر (1384). شکل‌گیری زبان فارسی، ترجمه مهستی بحرینی، تهران: هرمس و مرکز گفت¬وگوی تمدن‌ها.
- میل، جان استوارت (1396)، فرودستی زنان، ترجمة ن. نوری¬زاده، تهران: انتشارات قصیده¬سرا.
- محمودی بختیاری، بهروز و دهقانی، مریم (1392)، رابطة زبان و جنسیت در رمان معاصر پارسی: بررسی شش رمان، زن در فرهنگ و هنر، دورة 5، ش 4: صص 543 – 565.
- محمودی بختیاری، بهروز و دهقانی، مریم (1392)، رابطة زبان و جنسیت در رمان معاصر فارسی: بررسی شش رمان، زن در فرهنگ و هنر، دورة 5، شمارة 4: صص 543 – 556.
- مختاری، قاسم و درخشان، معصومه (1394)، «بررسی تطبیقی سبک زبانی و فکری و واکاوی زبان جنسیّتی در اشعار پروین اعتصامی و نازک¬الملائکه»، فصلنامة کاوش¬نامة ادبیات تطبیقی، دورة 5، شمارة 17: صص 125 – 105.
- نجفی، ابوالحسن (1387). مبانی زبان‌شناسی، تهران: نیلوفر.