نظام بین‌الملل مدرن و توسعه نقش جهادگرایی تکفیری در جهان عرب
الموضوعات :
1 - دانشجوی دکترای روابط بین الملل دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات تهران
الکلمات المفتاحية: نظام بین‌الملل, جهان عرب, تروریزم بین‌الملل, استعمار, اسلام سیاسی,
ملخص المقالة :
جهادگرایی تکفیری یک هویت بین‌المللی است که نظام بین‌الملل مدرن را در سطوح مختلف با چالش مواجه کرده است. ایدئولوژی این نحله از سوی اسلام‌گرایان عرب تئوریزه شده و عمده نیروهای خود را از جهان عرب تأمین می‌کند. روند گسترش و تحکیم نظام بین‌الملل معاصر در جهان عرب با تولد و توسعه جهادگرایی تکفیری در این منطقه از هم‌زمانی برخورداراند. این پژوهش نقش نظام بین‌الملل در گسترش اسلام سیاسی رادیکال در جوامع عربی را مورد سوال قرار می‌دهد. پژوهش‌های صورت گرفته در این حوزه نشان می‌دهد، بحران در ساخت دولت-ملت، بحران هویت، بحران‌های ناشی از مدرنیته و یا زمینه‌های اجتماعی یا دینی خشونت در جوامع عربی و اسلام، در گرایش جهان عرب به این رادیکالیزم موثر بوده‌اند. این پژوهش با استفاده از نظریه‌‌های سازه‌انگاری و پسااستعماری نشان می‌دهد، فهم جهان عرب از نظام بین‌الملل مدرن که تابعی از تحولات این نظام به حساب می‌آید در طول یک قرن گذشته با تغییر پارادایم مواجه شده و این تغییر، زمینه را برای نقش‌آفرینی جهادگرایی تکفیری ایجاد کرده است. در پارادایم جدید نظام بین‌الملل مدرن متناسب با برداشت اسلام سیاسی، به کلی انکار می‌شود. این نظام، ساختاری شیطانی علیه اعراب و مسلمانان، تلقی می‌شود و جهاد علیه آن و همه سرسپردگانش برای اعراب و مسلمانان اولویت دارد.
منابع فارسی اسنایدر, ج (1393)، دین و نظریه روابط بین الملل، ع. قوام و ر. حاجی مینه، تهران: نشر علم.
السيد، ر (1383)، اسلام سیاسی معاصر در کشاکش هویت و تجدد، م. مرادی، تهران: باز.
امانی، م (1401) «اندیشه اخوان المسلمین و دولت محمد مرسی؛ بررسی وجوه افتراق و اشتراک»، فصلنامه علمی رهیافت‌های سیاسی و بین‌المللی، 13، 3، 87-112.
اﻣﺮاﯾﯽ، ح (1383) اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ و ﺟﻨﺒﺶﻫﺎي ﻣﻌﺎﺻﺮ، ﺗﻬﺮان: ﻣﺮﮐﺰ اﺳﻨﺎد اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ.
بهروز لک، غ و رجاء، ع (1393) «بازتابهای استعمار غربی بر جهان اسلام»، مطالعات تاریخ جهان اسلام، 1، 2، 51-66.
چگنی زاده، غ و احمدیان، ف (1398)، «رابطه ضعف دولت در خاورمیانه با منازعه آمیز شدن مجموعه امنیتی منطقه ای»، سیاست جهانی، 67-106.
حسینی زاده، م و کیوانفر، ح (1402)، «فیرحی و مسئله دولت»، فصلنامـه علمـی رهیافت‌هـای سیاسـی و بین‌المللـی، 14، 3، 132-154.
حلبی، ع، (1374) تارﯾﺦ ﻧﻬﻀﺖﻫﺎي دﯾﻨﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻣﻌﺎﺻﺮ، تهران: اﻧﺘﺸﺎرات ﺑﻬﺒﻬﺎﻧﯽ.
خدوری، م (1374) گرایش‌های سیاسی در جهان عرب، ع، عالم، تهران: وزارت امور خارجه.
درینیک، ژ، پ (1369) خاورمیانه در قرن بیستم، ف، اردلان، تهران: جاویدان.
رسته، ع ، زرگری نژاد، غ و فروزش، س (1398)، «اتحاد اسلام و نقش آن در سیاست‌های دول محور در جریان جنگ جهانی اول»، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی، 11، 3، 191-205.
سیفی، ی (1391)، «ژئوکالچر اسلام‌گرایی شیعی در خاورمیانه و تاثیر آن بر بازدارندگی جمهوری اسلامی ایران»، آفاق امنیت، 17،5، 63-93.
صفاتاج، م (1386)، ماجرای فلسطین و اسرائیل، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
عدالت نژاد، س و نظام الدینی، س (1390)، «سلفیان تكفيري يا الجهاديون: خاستگاه و انديشه ها»، تاریخ و تمدن اسلامی، 7، 13، 165-194.
عنایت، ح (1372)، اندیشه سیاسی در اسلام معاصر، ب خرمشاهی، تهران: خوارزمی.
قرضاوی، ی (1394)، عبادت در اسلام، م ستاری‌خرقانی، تهران: احسان.
قطب، س (1360) مقابله اسلام با سرمایه داری، س م رادمنش، تهران: بنیاد علوم اسلامی.
قطب، س (1378)، نشانه‌های راه، تهران: نشر احسان.
گیبرنا، ا و مونتسرات، م (1380)، مکاتب ناسیونالیسم، ا. اجتهادی، تهران: نشر وزارت امور خارجه.
لاپیدوس، ا (1394)، تاریخ ﺟﻮاﻣـﻊ اﺳـﻼﻣﯽ ، ع بختیاری زاده، تهران: اطلاعات.
محمد، ا و دیگران (1384) ﺧـﻮان اﻟﻤﺴـﻠﻤﯿﻦ ﻣﺼـﺮ، تهران: اﻧﺪﯾﺸﻪ ﺳﺎزان ﻧﻮر.
مختاری، م و دهقانی، ع (1394) «تحلیل جنبش‌های اجتماعی خاورمیانه با تأکید بر مولفه های شرق شناسی ادوارد سعید»، جامعه شناسی سیاسی جهان اسلام، 6، 3، 89-163.
مرادی، ع (1396)، نظام بین الملل و افراط گرایی در اسلام سیاسی، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
مشیرزاده، ح (1386)، «جنگ آمریکا علیه عراق و ساختار معنایی نظام بین الملل»، فصلنامه سیاسی، 38، 1، 213-239.
منسفیلد، پ (1385)، تاریخ خاورمیانه، ع اﺳﭙﻬﺒﺪي، تهران: ﺷﺮﻛﺖ اﻧﺘﺸﺎرات ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و ﻋﻠﻤﻲ.
نقیب زاده، ا (1383)، تاریخ دیپلماسی و روابط بین الملل، تهران: قومس.
ولترینگ، ر (1384) «ریشه‌های محبوبیت اسلام‌گرایان»، مطالعات خاورمیانه، 12،2، 111-126.
یحیوی، ح و سهیلا، ر (1400)، «تاریخ تحول معنایی مفهوم انقالب و تأثیر آن بر تولد اسلام سیاسی»، فصلنامه علمی رهیافت های سیاسی و بین المللی، 13،2، 11-35.
English references Alzubairi, F. (2019). Colonialism, Neo-Colonialism, and Anti-Terrorism Law in the Arab World. Cambridge: Cambridge University Press.
Bilgin, P. (2016). What is the point about Sykes–Picot? Global Affairs, 1-5.
Bromley, S. (1994). (1994), ” Rethinking Middle East Politics”, University of Texas. Texas: University of Texas press.
Checkel, J. T. (1998). The constructive turn in international relations theory. Word Politics, 50(2), 324-348
Dodge, T. (2013). State and society in Iraq ten years after regime change. International Affairs, 89(2), 241–257.
Gandhi, L. (1998). Postcolonial Theory. Edinburgh : Edinburgh University Press Jankowski, J. P. (2001). Nasser's Egypt, Arab Nationalism, and the United Arab Republic. Boulder: Lynne Rienner Publishers
Jones, S. G. (2014). Persistent Threat The Evolution of al Qa’ida and Other Salafi Jihadists. California: RAND, National Defense Research Institute. Retrieved from
https://www.rand.org/content/dam/rand/pubs/research_reports/RR600/RR637/RAND_RR637.pdf Katz, M. (1992). Yemeni Unity and Saudi Security. Middle East Policy, 1(1), 117-135
Linklater.A, B. &. (1996). Theories of International Relations. London: Macmillan Press LTD
Lister, C. (2014). Profling the Islamic State. Doha: Brookings Institution: Doha Center analysis
Liu, Z. (2008). The Relations between Nationalism and Islam in. Journal of Middle Eastern and Islamic Studies (in Asia), 69-78.
Oztig, L. I. (2023). Tunisia, Egypt, and Libya After the Arab Spring. MIDDLE EAST POLICY, 1-20.
Seale, P. (1990). Asad of Syria: The Struggle for the Middle East. California : University of California Press.
Smith, A. D. (1983). State and Nation in Third Word. London: Weatsheaf Books.
Smith, D. (1986). The Ethnic Origins of Nationalism. Oxford: Basil Blackwell.
Tibi, B. (1990). The Challenge of Fundamentalism: Political Islam and the New World Order. Berkely: Uc Press.
Wiktorowicz, Q. (2006). Anatomy of the Salafi Movement. Journal Studies in Conflict & Terrorism, 29(3), 207–239.
