دراسة الفكاهة في مقامات بديع الزمان الهمذاني مع التركيز على الأساليب اللفظية المعاصرة
الموضوعات : Contemporary Literature Studies
سعید البوکرد
1
,
سهاد جادری
2
,
عبدالکریم البوغبیش
3
1 - طالب دکتوراه قسم اللغة العربیة و آدابها،فرع آبادان،جامعة آزاد الاسلامیة،آبادان،ایران
2 - استاذ مساعد قسم اللغة العربیة و آدابها،فرع آبادان،جامعة آزاد الاسلامیة،آبادان،ایران (الکاتب المسئول)
3 - استاذ مساعد قسم اللغة العربیة و آدابها،فرع آبادان،جامعة آزاد الاسلامیة،آبادان،ایران
الکلمات المفتاحية: الفکاهة, المقامة, بديع الزمان الهمذاني, الأساليب اللفظية المعاصرة.,
ملخص المقالة :
إنّ الفکاهة تعتبر واحدة من أهم المحاور اللفظية التي يستخدمها الأدباء في تعبير ممزوج بالفکاهة والهجاء للنقد وتصحيح الفوضى وخلق الوعي واليقظة في الفرد والمجتمع علی حدّ السّواء. يفاجئ الأدیب الذي يستخدم الفکاهةَ المتلقّين باستخدام قوة الخيال التي هي صفة من صفات العمل الأدبي وباستخدام ذوقه وإبداعه الخاص، يثير دهشة السامع وإعجابه ويدفعه للتفكير في الشؤون المختلفة للمجتمع. هناک للأدباء في كل عصر وکلّ زمن تاريخي اهتمام خاص بالفکاهة وذلک بسبب الظروف السياسية والاجتماعية السائدة في المجتمع. إنّ بديع الزمان الهمذاني هو أحد الكتاب المتميزين والبارزين الذين اشتهروا بكتابة المقامات. کما كان شخصية بارزة ومتفوقة في هذا المجال، وکتب مقامات ذات قيمة عالية لاقت اهتماماً كبيراً وقد حاول البعض الآخرون تقليده بكتابة مقامات مشابهة. إنّ أهم موضوع يغلب علی مقامات بديع الزمان الهمذاني هو موضوع الفکاهة وما يتعلّق بها. كُتبت هذه المقالة بطريقة وصفية تحليلية وباستخدام أهمّ المصادر المكتبية في موضوع الفکاهة والمقامة. من الجدير بالإشارة أنّه تم تحليل الأساليب اللفظية المعاصرة في النماذج المذکورة من مقامات بديع الزمان الهمذاني للتوصل إلى فحص وتحليل مفهوم الفکاهة في هذه المقامات، مع التركيز على الأساليب اللفظية المعاصرة، ولتبيين دور هذه الأساليب اللفظية المعاصرة في كيفية تعبير مفهوم الفکاهة في هذه المقامات وشرحها.
* قرآن کریم. 1) ابراهیمی حریرچی، فارس (1383). مقامه نویسی در ادبیات فارسی. تهران: دانشگاه تهران.
2) ابراهیمی کاوری، صادق و همکاران (1385). طنز و طنز پردازی در شعر عربی. اهواز: کردگار.
3) ابن الطَقطقی، محمد بن علی (1418ق). الفخري فی الآداب السلطانیۀ والدول الإسلامیۀ. بیروت: دار القلم العربی.
4) ثعالبي، عبد الملك بن محمد (1403ق). يتيمة الدهر. بيروت: دار الكتب العلميه.
5) جوادی، حسن (1384). تاریخ طنز در ادبیات فارسی. تهران: کاروان.
6) حريري، قاسم بن علی (1364). مقامات حریری. تهران: توس.
7) حلبی، علی اصغر (1364). مقدمه‌ای بر طنز و شوخ طبعی در ایران. تهران: پیک.
8) (1377). تاریخ طنز و شوخ طبعی در ایران و جهان اسلام. تهران: بهبهانی.
9) داچک، مهری (1387). بررسی ویژگی‌های ساختاری محتوایی طنز در برنامه‌های رادیویی. رسالة الماجستير. جامعة پيام نور تهران مرکز.
10) ذکاوتی قراگوزلو، علیرضا (1364). بدیع الزمان همدانی و مقامات نویسی. تهران: اطلاعات.
11) زرویی نصرآباد، ابوالفضل (1391). رفوزه‌ها. تهران: نیستان.
12) سعیدی، مهدی (1381). تحلیل ساختاری و مضمونی طنز در کتاب‌های کیومرث صابری فومنی و... . رسالة الماجستير. جامعة تربیت مدرس.
13) سهراب نژاد، علی حسن و نسرین کارزانی (1400)، «طنز در رباعیات جلیل صفربیگی»، فصلنامه فرهنگ ایلام، العدد 70-71، صص 117-147.
14) شالچیان ناظر، علی و مجتبی مولایی (1377)، «محدوده طنز در شرع و اخلاق»، فصلنامه پژوهش و سنجش، العدد 13، صص 155-178.
15) شریفی، محمد (1395). فرهنگ ادبیات فارسی. تهران: نو.
16) شفیعی کدکنی، محمدرضا (1368). موسیقی شعر. تهران: آگاه.
17) شلق، علی (۱۹۹۸م). مراحل تطور نثر العربی فی نوازجه. بیروت: دارالملائین.
18) شمیسا، سیروس (1383). بیان و معانی. تهران: فردوس.
19) صفاری، محمد معین (1396)، «بررسی تطبیقی مفاهیم طنز در آثار عبید زاکانی و بدیع الزمان همدانی»، نشریه مطالعات ادبیات، عرفان و فلسفه: پاییز، العدد 3، صص 163-173.
20) صفوی، کورش (1384). نگاهی به ادبیات از دیدگاه زبان شناسی. تهران: انتشارات آگاه.
21) ضیف، شوقی (1999م). في الشعر والفکاهة فی مصر. القاهرة: دار المعارف.
22) عزتی پرور، احمد (1377)، «بررسی و سیر تحول طنز در متون ادبی و جایگاه طنزپردازان»، پژوهش و سنجش، العدد 13 و 14، صص 242-256.
23) (1379)، «طرحی از طنز ایران»، پژوهشنامه زبان و ادب فارسی، العدد 56، صص 22-31.
24) الفاخوری، حنا (۱۳۹۰). تاریخ الأدب العربي. تهران: توس.
25) فروغی، محمد علی (1330). آیین سخنوری. تهران: دانش.
26) فولادی، علیرضا (1386) . طنز در زبان عرفان. قم: فراگفت.
27) فیوضات، ابراهیم (1385). نگرش ایرانیان به کار و صنعت از طریق شعر طنز. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و هنر و ارتباطات.
28) قزيحة، ریاض (1998م). الفکاهة فی الأدب الاندلسي. بیروت: المکتبة العصریة.
29) گویارد، ماریوس فرانسوا (1956م). الأدب المقارن. ترجمه محمد غلاب. قاهره: لجنه البیان العربي.
30) محمدی، نیره (1394)، «جلوه‌های ظلم ستیزی در طنز برخی نویسندگان معاصر»، مطالعات ادبیات تطبیقی، السنة التاسعة، العدد 63، صص 61-80.
31) مروه، یوسف احمد (1412ق). نوادر أعلام الفکاهة. بیروت: دار الزهراء.
32) مطلوب، احمد (1989م). معجم النقد العربي القديم. بغداد: وزارة الثقافة و الأعلام. دار الشؤون الثقافیة العامة «آفاق عربیة».
33) الهمذانی، أبو الفضل بدیع الزمان (1389). مقامات. شرح و ترجمه کرمعلی قدمیاری. ارومیه: دانشگاه ارومیه.
34) ، (1993م). مقامات الهمذاني. شرح: علی بوملحم. بيروت: دار الهلال.
سعید البوکرد 1، سهاد جادری 2 (الکاتب المسئول)، عبدالکریم البوغبیش3
1. طالب دکتوراه قسم اللغة العربیة و آدابها،فرع آبادان،جامعة آزاد الاسلامیة،آبادان،ایران
albokrod1362@gmail.com
2.استاذ مساعد قسم اللغة العربیة و آدابها،فرع آبادان،جامعة آزاد الاسلامیة،آبادان،ایران (الکاتب المسئول) sohadjaderi@yahoo.com
3. استاذ مساعد قسم اللغة العربیة و آدابها،فرع آبادان،جامعة آزاد الاسلامیة،آبادان،ایران
سعید البوکرد1، سهاد جادری *(نویسنده مسئول)2، عبدالکریم البوغبیش3
1.دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات عربی، واحد آبادان، دانشگاه آزاد اسلامی، آبادان ، ایران
albokrod1362@gmail.com
2.استادیار گروه زبان و ادبیات عربی ،واحد آبادان ،دانشگاه آزاد اسلامی، آبادان ، ایران(نویسنده مسئول)
3.استادیار گروه زبان و ادبیات عربی ،واحد آبادان ، دانشگاه آزاد اسلامی، آبادان ، ایران
Abdolkarim Alboghbeish ،* sohad jaderi ، Albokrod saeid
1. Phd student , Department of Arabic Language and Literature, Abadan Branch, Islamic Azad University, Abadan, Iran
2. Assistant Professor, Department of Arabic Language and Literature, Abadan Branch, Islamic Azad University, Abadan, Iran (Corresponding Author)*
3. Assistant Professor, Department of Arabic Language and Literature, Abadan Branch, Islamic Azad University, Abadan, Iran
