مطالعه تأثیر میزان دین‌داری و گرایش به خودکشی: فراتحلیل پژوهش‌ها
الموضوعات :
طاها عشایری
1
,
الهام عباسی
2
,
طاهر جهان پرور
3
,
هانیه عادل
4
1 - استاد یار و عضو هئیت علمی گروه تاریخ و جامعه شناسی دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی
2 - عضو هیات علمی گروه علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
3 - دانشجوی دکتری جامعه شناسی فرهنگی گروه علوم اجتماعی دانشکده علوم اجتماعی ارتباطات و رسانه
4 - گروه علوم اجتماعی دانشگاه کاشان
الکلمات المفتاحية: دین‌داری, آموزه‌های اسلام, رفتار پرخطر, خودکشی, خودکنترلی, راهبردهای مراقبتی,
ملخص المقالة :
دین مجموعه‌ای و کلیاتی از باورهای الهی-اسلامی، آن جهانی و ماوراء طبیعی مرتبط با زیست بهنجار انسانی است که به تنظیم رفتارها، روابط، نگرش، جهان‌بینی و ارتقای خودکنترلی (جهت‌گیری درونی و بیرونی فرد) شده و با پیوند فرد به اجتماع عظیم، احساس معنا، آرامش و امنیت فردی را خلق می‌کند. آموزه‌های دین اسلام با امور فردی در جامعه ارتباط داشته و برای سعادت، سلامتی، کاهش رفتارهای پرخطر اجتماعی و ناهنجاری‌های فردی-اجتماعی، دارای کارکردهای چندگانه بوده و به‌مثابه امری پیشگیرانه از آسیب‌ها و مسائل فردی-اجتماعی تلقی می‌شود. بر این اساس هدف اصلی مطالعه جامعه‌شناختی تأثیر میزان دین‌داری بر رفتار پرخطر خودکشی با تکیه‌بر تحلیل تجربی پیمایش ملی است. روش تحقیق از نوع فراتحلیل کمی و دربازه زمانی 1367-1402 است که از جامعه آماری 39 سند، 23 سند با رعایت ملاک‌های علمی انتخاب‌شده است. نتایج نشان داد که میزان دین‌داری به‌عنوان کنش فردی اما واقعیتی اجتماعی تأثیر منفی و معنی‌داری بر رفتار پرخطر خودکشی داشته و با افزایش آن در بازه زمانی 1367 الی 1402 از شدت رفتارهای پرخطر خودکشی کاسته شده است. این متغیر توانسته طبق مدل کوهن و فیشر 23 صدم از تغییرات متغیر وابسته را تبیین و پیش‌بینی نماید. بر این اساس می‌توان گفت که دین‌داری و ارتقای مناسک ملی-مذهبی، باز قرائت مفاهیم اسلامی-مذهبی در زندگی مردم و خلق سبک زندگی مؤمنانه در ایران یکی از مکانیسم و راهبردهای مراقبتی در برابر آسیب‌ها و رفتارهای پرخطر اجتماعی ازجمله خودکشی است.
اعظمی، یزدان (1388)، بررسی عوامل اجتماعی موثر بر گرایش جوانان به خودکشی در شهرهای پاوه و جوانرود، رساله کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت‌معلم - تهران، دانشکده ادبیات و علوم انسانی#
امیری، سهراب و بسامی، مسعود (۱۴۰۱)، بررسی نگرش کارکنان ارتش نسبت به علل خودکشی سربازان، مجله پزشکی قانونی، دوره ۲۸ شماره ۱. ص ۳۵-۴۲.#
آقایی‌زاده، سعید (۱۳۹۹)، مطالعه جامعه‌شناختی عوامل مؤثر بر گرایش به خودکشی شهروندان رشت (مقایسه گرایش شهروندان عادی با افراد دارای سابقه خودکشی ناموفق)، نشریه دانش انتظامی گیلان، پیاپی ۳۵.#
بهار، مهری و میثمی، مهدی (1391)، بررسی نقش دین‌داری در سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی ماهشهر، فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، سال 8، شماره 27. #
چین‌آوه، محبوبه و طباطبایی، سیده فاطمه (۱۳۹۵)، پیش‌بینی افکار خودکشی بر اساس نگرش مذهبی و توکل به خدا، نشریه فرهنگ در دانشگاه اسلامی، سال ۶ شماره ۱. #
حسن‌پور، بهزاد؛ مرادیان، فروغ؛ آقائی سرتنگ، مینا و مرادی، علیرضا (1391)، بررسی علل خودکشی در شهرستان ایوانغرب و تأثیر آن بر امنیت اجتماعی، نشریه دانش انتظامی ایلام، پیاپی 3 ،ص 79 -93#
حیدری، آرمان و رسایی‌پور، کیهان (۱۳۹۲)، بررسی عوامل اجتماعی و روان‌شناختی مؤثر بر گرایش به خودکشی (نمونه موردی زنان 16 تا 40 ساله شهر یاسوج)، نشریه بررسی مسائل اجتماعی ایران، شماره ۲.#
رمضانی گهرویی، ثریا (۱۳۹۹)، پیش‌بینی افکار خودکشی بر اساس افسردگی، دین‌داری و خودکارآمدی ترک اعتیاد در افراد وابسته به مواد مخدر، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور استان خوزستان، مرکز پیام نور اندیمشک.#
رنجبر، فرحدخت (۱۳۶۷)، مطالعه صفات مشخصه افراد اقدام کننده به خودکشی دریکی از بیمارستان‌های آموزشی تهران، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران، دانشکده پرستاری و مامایی.#
زمانی افشار، منصور (۱۳۹۵)، شناسایی عوامل فردی و محیطی مرتبط با اقدامات چندگانه خودکشی در بین نظامیان شهر زاهدان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد انار.#
زیوری طباطبایی، اعظم‌السادات (۱۳۸۹)، بررسی عوامل مؤثر بر اقدام به خودکشی با تأکید بر حمایت اجتماعی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی دانشکده علوم اجتماعی.#
سلطانی‌نژاد، عبدالله؛ فتحی آشتیانی، علی؛ احمدی، خدابخش؛ آزادفلاح، پرویز و انیسی، جعفر (1391)،رابطه جهت گیری مذهبی با سابقه اقدام به خودکشی در سربازان،مجله روانشناسی نظامی، پیاپی 10، ص 35 -43#
سلیمان‌نژاد، محمد؛ نیازی، محسن و سلیمان‌نژاد، طاهره (1401)، بررسی پایبندی دینی و گرایش به رفتارهای پرخطر (موردمطالعه: نوجوانان و جوانان شهر کاشان)، فصلنامه اسلام و مطالعات اجتماعی، دوره 10، شماره 1، ص 181-207#
سلیم‌پور، حامد (۱۳۹۵)، بررسی و مطالعه جامعه‌شناختی خودکشی در شهرستان سردشت، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور استان تهران.#
شاکری، جلال؛ پرویزی فرد، علی‌اکبر؛ صادقی، خیراله؛ مرادی، رضا (۱۳۸۵)، ویژگی‌های شخصیتی، استرس، شیوه‌های مقابله و نگرش‌های مذهبی در افراد اقدام کننده به خودکشی، مجله روان‌پزشکی و روانشناسی بالینی ایران، شماره ۴۶.#
عطارزاده، مجتبی (1387) امنیت، مشارکت، مدار دینی، فصلنامه مطالعات اجتماعی امنیت، شماره 14،#
علی‌زاده اصلی، افسانه؛ فرقانی رامندی، فاطمه؛ علیرضایی، نصرت اله؛ آقاعلیخانی، حسین؛ قدیری، حسن (۱۳۹۰)، عوامل روان‌شناختی و جامعه‌شناختی مؤثر بر خودکشی در زنان شهرهای شال و دانسفهان استان قزوین، نشریه پژوهش‌های روانشناسی اجتماعی، دوره 1، شماره 3#
عماد، یاسمن (۱۳۹۱)، پیش‌بینی خطر خودکشی در دانشجویان بر مبنای جنسیت، وضعیت تأهل، راهبردهای مقابله‌ای، جهت‌گیری مذهبی و میزان افسردگی، دانشگاه شیراز دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی#
غفاری، غلامرضا (1398)، سرمایه اجتماعی و امنیت انتظامی، تهران: نشر جامعه‌شناسان#
کاظم، رخساره (1374)، بررسی علل و عوامل مؤثر بر اقدام به خودکشی زنان در منطقه گنبدکاووس، رساله کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبائی، دانشکده علوم اجتماعی#
محمدی، اصغر و زارعلی، لیلا (۱۳۹۶)، بررسی جامعه‌شناختی افکار خودکشی (موردمطالعه: دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن)، مطالعات روانشناسی و علوم تربیتی، دوره ۳.#
ملکی گلندوز، پری و سرداری، باقر (۱۳۹۹)، اثربخشی روان‌درمانی مثبت‌گرا با تأکید بر آموزه‌های دینی بر بهبود سازگاری روان‌شناختی دانش‌آموزان دارای افکار خودکشی، فصلنامه مسائل کاربردی تعلیم و تربیت اسلامی، شماره ۲ (۱۵)، ص ۱۴۲-۱۱۶.#
موجدی، یزدان؛ موحدی، معصومه؛ هاشمی، تورج؛ ماشینچی عباسی، نعیمه؛ بازگیر، زهره (۱۳۹۲)، پیش‌بینی گرایش به خودکشی دانشجویان بر پایه دین‌داری، حمایت اجتماعی، جو خانوادگی و افسردگی، نشریه فرهنگ در دانشگاه اسلامی، دوره ۳.#
موسوی، فریبا؛ سجادی، حمیرا؛ رفیعی، حسن؛ فیضی، آوات (۱۳۸۶)، برخی عوامل خانوادگی مرتبط با اقدام به خودکشی، نشریه رفاه اجتماعی، دوره ۷ شماره ۲۷.#
میری، میرنادر؛ بهرامی احسان، هادی و بهرامی‌زاده، حمید (1391)، رابطه سبک‌های تربیتی ادراک‌شده پدر و رفتارهای پرخطر، مجله علوم روان‌شناختی، دوره 11، شماره 41.#
نصراللهی، زهرا؛ لطفی، عزت اله؛ هنردوست، عطیه (۱۳۹۲)، عوامل اقتصادی - اجتماعی مؤثر بر اقدام به خودکشی در زنان شهرنشین کشور، نشریه زن در توسعه و سیاست. دوره ۱۱ شماره ۳.#
نعمتی سوگلی تپه، فاطمه (۱۳۹۶)، پیش‌بینی افکار خودکشی دانشجویان بر اساس افسردگی، اختلال شخصیت مرزی، دین‌داری، حمایت اجتماعی و راهبردهای مقابله‌ای، فصلنامه پژوهش‌های نوین روان‌شناختی، دوره ۱۲.#
یوسفی، ناصر (1392)،مقایسه تاثیر شناخت درمانی مذهب محور و درمان وجودی درکاهش میل به خودکشی در میان دانشجویان،مجله پژوهش های روان شناسی بالینی و مشاوره، سال سوم شماره 2 ، ص 115 -142#
Akotia CS, et al. I have sinned”: understanding the role of religion in the expe-riences of suicide attempters in #Ghana. Mental Health Religion & Culture. 2014;17(5):437–48.
Al-Harrasi, A. Al Maqbali, M. & Al-Sinawi, H. (2016). Surviving a suicide attempt. Oman Medical Journal, 31(5), #378–380
Al-Jahdali, H. Al-Johani, A. Al-Hakawi, A. Arabi, Y. Ahmed, Q. A. Altowirky, J. et al. (2004). Pattern and risk factors #for intentional drug overdose in Saudi Arabia. Canadian Journal of Psychiatry, 49(5), 331–334.
#and Life-Threatening Behavior. 2008;38(2):229–44.
Asamoah MK, Osafo J, Agyapong I. The role of Pentecostal clergy in mental health-care delivery in Ghana. #Mental Health Religion & Culture. 2014;17(6):601–14.
Asare-Doku W, Osafo J, Akotia CS. The experiences of attempt survivor fami-lies and how they cope after a #suicide attempt in Ghana: a qualitative study. BMC Psychiatry. 2017;17(1):1–10.
#Bettenson H, O’Meara J. St Augustine: City of God. Penguin, 1984
Cavanagh JTO, Carson AJ, Sharpe M, et al. Psychological autopsy studies of suicide: a systematic review. Psychol #Med 2003;33:395–405.
Christopher C. H. Cook(2014), Suicide and religion, The British Journal of Psychiatry (2014) 204, 254–255. doi: #10.1192/bjp.bp.113.136069
Coghlan C, Ali I. Suicide. In Spirituality and Psychiatry (eds C Cook, A Powell, A Sims): 61–80. RCPsych #Publications, 2009
Colucci E, Martin G. Religion and spirituality along the suicidal path. Suicide and Life-Threatening Behavior. #2008;38(2):229–44.
#Colucci E, Martin G. Religion and spirituality along the suicidal path. Suicide
Dervic, K. Carballo, J. J. Baca-Garcia, E. Galfalvy, H. C. Mann, J. J. Brent, D. A. et al. (2011). Moral or religious objections to suicide may protect against suicidal behavior in bipolar disorder. The Journal of Clinical Psychiatry, #72(10), 1390–1396. https://doi.org/10.4088/JCP.09m05910gre
Exploring the role of religion in the recovery experiences of suicide attempt survivors in Ghana, BMC Psychiatry #(2023) 23:219 https://doi.org/10.1186/s12888-023-04674-3
#Fife BL. The conceptualization of meaning in illness. Soc Sci Med. 1994;38(2):309–16.
Gearing Robin Edward Alonzo, Dana (2018),Religion and Suicide: New Findings, J Relig Health, #https://doi.org/10.1007/s10943-018-0629-8
Gearing, R. E. & Lizardi, D. (2009). Religion and suicide. Journal of Religion and Health, 48(3), 332–341. #https://doi.org/10.1007/s10943-008-9181-2.
Hackett, C. & McClendon, D. (2017). Christians remain world’s largest religious group, but they are declining in Europe. Retrieved April 27, 2017 from http://www.pewresearch.org/fact-tank/2017/04/05/ christians-remain-worlds-largest-religious-group-but-they-are-declining-in-europe/#
Khan, M. M. & Hyder, A. A. (2006). Suicides in the developing world: Case study from Pakistan. Suicide and Life-Threatening Behavior, 36(1), 76–81.#
Koenig H, et al. Handbook of religion and health. Oup Usa; 2012.
Kranitz, L. Abrahams, J. Spiegel, D. & Keith-Spiegel, P. (1968). Religious beliefs of suicidal patients. Psychological Reports, 22, 936.#
Kreitman N, Carstairs V, Duffy J. Association of age and social class among men in Great Britain. J Epidemiol Community Health 1991;45:195–202#
Lester, D. (2006). Suicide and Islam. Archives of Suicide Research, 10, 77–97#.
Maselko J, Hughes C, Cheyney R. Religious social capital: its measurement and utility in the study of the social determinants of health. Soc Sci Med2011; 73: 759–67#.
O’Reilly, Dermot and Rosato, Michael(2015), Religion and the risk of suicide: longitudinal study of over 1 million people, The British Journal of Psychiatry (2015) 206, 466–470. doi: 10.1192/bjp.bp.113.128694#
Osafo, Joseph, Winifred Asare-Doku and Charity S. Akotia(2023),
Pargament K, Feuille M, Burdzy D. The brief RCOPE: current psychometric status of a short measure of religious coping. Religions. 2011;2(1):51–76#.
Pargament KI, Exline JI. The psychology of spiritual struggle. John Templeton Foundation; 2021
Platt S. Inequalities and suicidal behavior. In: O’Connor RC, Pirkis J, eds. The international handbook of suicide prevention, 2nd edition. Chichester: John Wiley & Sons, 2016;258–83#.
Potter J. Is suicide the unforgivable sin? Understanding suicide, Stigma, and Salvation through two christian perspectives. Religions. 2021;12(11):987#.
Rasic DT, Belik SL, Elias B, Katz LY, Enns M, Sareen J, et al. Spirituality, religion and suicidal behavior in a nationally representative sample. J Affect Disord 2009; 114: 32–40#.
Rassool, G. H. (2015). Cultural competence in counseling the Muslim patient: Implications for mental health. Archives of Psychiatric Nursing, 29(5), 321–325#.
Shah, A. & Chandia, M. (2010). The relationship between suicide and Islam: A cross-national study. Journal of Injury & Violence Research, 2(2), 93–97. https://doi.org/10.5249/jivr.v2i2.60#.
#Stack S, Lester D. The effect of religion on suicide ideation. Soc Psychiatry Psychiatr Epidemiol 1991; 26: 168–70.
Stack, S. & Kposowa, A. J. (2011a). The effect of survivalism–self-expressionism culture on black male suicide acceptability: A cross-national analysis. Social Science & Medicine (1982), 72(7), 1211–1218#.
# https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2011.01.028
WHO. Preventing suicide: a global imperativeA global imperative. World Health Organization: Geneva; 2014#
