شخصیت و شگردهای شخصیت‌پردازی سعدی در" گلستان"

الموضوعات :

رقیه شنبه‌ای ¹

1 - دانش‌جوی دکتری دانش‌گاه آزاد اسلامی ـ واحد کرج. عضو هیأت علمی دانش‌گاه آزاد اسلامی ـ واحد کرج.

تاريخ الإرسال : 18 الثلاثاء , ذو القعدة, 1431 تاريخ التأكيد : 18 الثلاثاء , ذو القعدة, 1431 تاريخ الإصدار : 17 الأحد , ربيع الأول, 1432

الکلمات المفتاحية: گلستان ـ داستان ـ شخصیت واقعی ـ درون‌مایه ـ راوی ـ کنش ـ گفت و گو ـ حکایت ـ لحن,

ملخص المقالة :

قصّه و داستان، از قدیم در میان مردم رایج و مورد توّجه آنان بوده‌ است. انسان‌ها، در تمام ادوار، از گذشته ـ یعنی آن هنگام که شب‌ها در کورسوی روشنایی نور شمع، به قصّه‌های به ظاهر ساده و بیش‌تر تخیلی که سینه به سینه نقل شده بود، گوش می‌کردند ـ تا امروز ـ که پیچیده‌ترین آن یعنی رمان‌ها را می‌خوانند ـ در زوایای اطوار شخصیت‌ها و قهرمانان آن‌ها، از گیاهان و جانوران گرفته تا آدم‌ها، به تماشای زندگی و برخورد با زندگی‌های گوناگون می‌نشینند و از آن، درس و عبرت می‌گیرند. در واقع، قصّه به ‌اندازة تاریخ، در تهذیب و تربیت آن‌ها، نقش دارد. حتّی بیش از تاریخ. زیرا عوالمی که در قصّه برای انسان تصویر می‌شود و معرفتی که در دنبال کردن سرگذشت قهرمانان آن از فرهنگ و جزئیات دیگر، عاید خواننده می‌گردد، در حوصلة هیچ تاریخی نمی‌گنجد و همین موضوع است که موجب توجه و علاقة تمام طبقات مردم به قصّه می‌شود. قصّه‌ای که مهم‌ترین عنصر در پیش‌برد آن، شخصیت یا قهرمان آن است. مردم به سبب اعمال این شخصیت‌ها به‌ آن‌ها دل می‌بستند یا از آن‌ها متنفّر می‌شدند و این امر باعث می‌شد که آنان، قصّه و داستان را پی‌گیری کنند. هرچه ‌این شخصیت‌ها، واقعی‌تر و راست‌تر بودند، بیش‌تر به دل خوانندگان می‌نشستند. هر چه آنان، در بدی و خوبی مطلق نبودند، یعنی گاهی خوب و گاهی بد، مردم با آنان بیش‌تر احساس خویشی می‌کردند. گاهی می‌شد که در قصّه، ماجرا فقط از زبان راوی بیان می‌شد و شخصیت‌ها خیلی فعّال نبودند، امّا باز هم چون روح زندگی داشت و با زندگی مردم گره خورده بود، جذّاب و شنیدنی بود. حتّی گاهی می‌شد که قهرمانان و شخصیت‌های قصّه کاری نمی‌کردند، بلکه قصد و انگیزة آنان بود که قصّه را پیش می‌برد. امّا باز این قصّه‌ها نیز برای مردم شنیدنی بود. زیرا مردم می‌فهمیدند که ‌این انگیزه‌ است که به ‌اعمال یک شخصیت، ارزش اخلاقی می‌بخشد. بنابراین، به‌ترین و جذاب‌ترین قصّه‌ها، در بین مردم آن‌هایی بود که به‌ترین شخصیت‌ها و به‌ترین درون مایه‌ها را داشتند و به‌ترین شخصیت‌ها، آن‌هایی بودند که‌ از جامعه و وقایع آن، شکل گرفته بودند. با نگاهی به " گلستان" از این منظر، یعنی شگردهای سعدی در شخصیت‌پردازی متوجه ‌امتیاز دیگر این اثر ارزش‌مند می‌شویم؛ ویژگیی دیگر که پرده‌ از رازهای خرمی و جاودانگی " گلستان" برمی‌دارد.

المصادر:

1-      ارسطو و فنّ شعر، زرین کوب، عبدالحسین، تهران:  انتشارات امیر کبیر، 1387، چاپ ششم.

2-      انواع ادبی، شمیسا، سیروس، تهران:  نشر میترا، 1386، چاپ دوّم.

3-      داستان، ساختار، سبک و اصول فیلم‌نامه نویسی، مک گی، رابرت، ترجمة محمد گذر آبادی، [تهران]:   انتشارات هرمس، 1388، چاپ چهارم.

4-      داستان کوتاه، رید، یان، ترجمة فرزانة طاهری، [تهران]:   نشر مرکز، 1385، چاپ سوّم.

5-      درآمدی بر تحلیل ساختاری روایت‌ها، بارت، رولان، ترجمة محمد راغب، [تهران ]:   فرهنگ صبا، 1387، چاپ اوّل.

6-      در قلمرو سعدی، دشتی، علی، تهران:  انتشارات امیر کبیر، 1381، چاپ ششم.

7-      دربارة رمان و داستان کوتاه، موام، سامرست، ترجمة کاوه دهگان [تهران]:   علمی و فرهنگی، 1382، چاپ چهارم.

8-      ده جستار داستان نویسی، سناپور، حسین، تهران:  نشر چشمه، 1385، چاپ دوّم.

9-      ریخت شناسی قصه‌های پریان، پراپ، ولادیمیر، ترجمة فریدون بدره‌ای، [ تهران ]:  توس، 1386، چاپ دوم.

10-  سرچشمه‌های داستان کوتاه فارسی، بالایی و کویی پرس، کریستف و میشل، ترجمة احمد کریمی حکاک، [ تهران ]:   معین، 1387، چاپ اوّل.

11-  سلسة موی دوست، حسن لی، کاووس، مقاله‌های برگزیده دربارة سعدی، شیراز:  هفت اورنگ، 1387، چاپ اوّل.

12-  شخصیت پردازی و زاویه دید در داستان، اسکات کارد، اورسون، ترجمة پریسا خسروی سامانی، {اهواز}:   نشر رسش، 1387، چاپ اوّل.

13-  عناصر داستان، ترجمة فرزانة طاهری، اسکولز، رابرت، [تهران ]:   نشر مرکز، 1387، چاپ سوم.

14-  عناصر داستان، میر صادقی، جمال، تهران:  انتشارات سخن، 1385، چاپ پنجم.

15-  فنّ نثر، خطیبی، حسین، تهران:  زوّار، 1375، چاپ دوّم.

16-  قصه نویسی، براهنی، رضا، تهران:  نشر البرز، 1368، چاپ چهارم.

17-  گلستان سعدی، تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی، تهران:  انتشارات خوارزمی، 1381، چاپ ششم.

مبانی داستان کوتاه، مستور، مصطفی، تهران:  نشر مرکز، 1387، چاپ چهارم.