آسیب‌شناسی اخلاقی و اجتماعی در دیوان اشعار ابن یمین فریومدی

الموضوعات :

زینب هادی ¹

1 - کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، از دانش‌گاه آزاد اسلامی ـ واحد کرج، ایران.

تاريخ الإرسال : 27 الثلاثاء , ذو القعدة, 1432 تاريخ التأكيد : 27 الثلاثاء , ذو القعدة, 1432 تاريخ الإصدار : 23 الثلاثاء , رمضان, 1432

الکلمات المفتاحية: اخلاق اجتماعی ـ ریا ـ دنیاپرستی ـ لئامت ـ هنر ـ حاکم ـ صوفی ـ زاهد,

ملخص المقالة :

ابن‌یمین فریومدی یکی از شاعران دورة مغول بشمار می‌رود؛ دوره‌ای که در آن اخلاق اجتماعی و پایه‌های فکری و فرهنگی مردم رو به انحطاط و فساد گذاشت. اگر چه آشفتگی‌های سیاسی ـ اجتماعی و سقوط اخلاق اجتماعی و ارزش‌های انسانی در سرزمین‌های مغلوب شده در این دوره موجب بوجود آمدن روحیة تسلیم و جبرگرایی در میان عامة مردم جامعه شد، اما در جوان‌مردان و برخی از شاعران آزادة پارسی زبان، موجب دمیده شدن روح ستم‌ستیزی و قوت گرفتن ادبیات انتقادی شد. هر یک از شاعران آزاداندیش این دوره با توجه به جو حاکم در جامعه و عصر خویش، روشی خاص را برای مبارزه با رذایل اخلاقی و اجتماعی بوجود آمده در میان مردم، اوضاع نابسامان سیاسی و اجتماعی و نیز بی‌عدالتی‌های حاکمان و دست‌نشاندگان آن‌ها برگزیدند. ابن‌یمین نیز با این‌که به‌گونه‌ای گسترده و افراطی به مدح و ستایش امیران و وزیران پرداخته است، از نقد عمل‌کرد آن‌ها و نیز نقد اخلاق اجتماعی و اوضاع جامعه غافل نمانده است. گرچه انتقادات او نسبت به برخی از شاعران و سخن‌پردازان هم‌عصرش هم‌چون سعدی و سیف فرغانی بسیار ملایم‌تر و دون‌پایه‌تر است، اما هر جا که فرصتی دست داده افراد مختلف جامعه، از جمله صاحبان مناصب و موقعیت‌های اجتماعی و نیز مردم عامه را مورد نقد و نکوهش قرار داده است که در این مقال به آسیب‌شناسی اخلاقی و اجتماعی در دیوان اشعار ابن‌یمین پراخته می‌شود.

المصادر:

1. آیین مردم هنری، ابن یمین شاعر مردم مدار، شریعت‌زاده، سیدعلی اصغر، موسسة انتشارات علمی و فرهنگی پازینه، 1379، تهران.
   
2. ابن یمین فریومدی قطعه سرای نامی ادبیات فارسی، محمدرضا دربیگی، مقالة نگاهی به مدایح ابن یمین، شفق، اسماعیل، ناشر: دبیرخانة بزرگداشت ابن یمین، چاپ اول، 1376، شاهرود.
   
3. با کاروان حله، زرین کوب، عبدالحسین، چاپ ابن‌سینا، 1347، تهران.
   
4. تاریخ جهانگشا، جوینی، عطاملک محمد، ج 1، تصحیح: محمد قزوینی، نشر نقش قلم، چاپ دوم، 1378، تهران.
   
5. دیوان اشعار، فریومدی، ابن یمین، تصحیح: حسینعلی باستانی راد، چاپ اول، 1344، انتشارات کتابخانة سنائی، تهران.
   
6. نقطه‌های آغاز در اخلاق عملی، مهدوی کنی، محمدرضا، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ ششم، 1375، تهران.
   
7. نهج‌البلاغه، حضرت  امیرالمؤمنین علیه السلام، ترجمه: محمد دشتی، چاپ نهم، مؤسسة انتشاراتی موعود اسلام، 1379، بوشهر.
   
8. هنر، شریعتی، علی، نشر چاپخش، 1375، تهران.