از واژه تا گواژه
الموضوعات :حمیدرضا قربانی 1 , فاطمه جمالی 2
1 - دانش‌جوی دکتری زبان و ادبیات فارسی. نجف‌آباد اصفهان. ایران
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی. دانش‌گاه پیام‌نور. اصفهان. ایران.
الکلمات المفتاحية: شاهنامه, گواژه, استهزا, پهلوانان, رجز خوانی و جنگاوری,
ملخص المقالة :
یکی از مهم‌ترین ابعاد مبارزة پهلوانان و جنگجویان شاهنامه، گواژه زنی و رجز خوانی‌‌هایی است که در قالب نوعی جنگ نرم مطرح می‌شود. پهلوانان در بیش‌تر مبارزات تن به تن با بیان ویژگی‌های پهلوانانه و جنگجویانة خود، در برابر حریف، او را به استهزا می‌گیرند. این جدال کلامیِ هم‌راه با تحقیر و تمسخر گاهی خود شخص و گاه خانواده و نژاد او را در بر می‌گیرد. نکتة مهم آن‌که؛ فردوسی با مهارت خاص و با شگردهای متعدد و متنوع واژه‌ها را در قالب ابیات منظم کرده و با لحنی استهزا آمیز و گواژه آلود بر زبان پهلوان جاری می‌سازد. کمتر پهلوانی در شاهنامه دیده می‌شود که به گواژه زنی نپردازد. در این میان رستم نقشی شاخص در گواژه زنی حریفان دارد و تا حدی به شرافت و اصالت خود پایبند است که کم‌ترین توهین را برنمی تابد. بر این اساس، هدف پژوهش حاضر، بررسی و تحلیل ابعاد مختلف ساخت و محتوای گواژه زنی‌ها در بخش پهلوانی شاهنامه است.
فهرست منابع
- قرآن کریم، ترجمه الهی قمشه‌ای، قم: مؤسسه تحقیقاتی و انتشاراتی فیض کاشانی.
- البرز، پرویز، (1369)، شکوه شاهنامه در آیینه تربیت و اخلاق پهلوانان، تهران: دانشگاه الزهرا.
- پادشاه، محمد، (1363)، فرهنگ آنندراج، تهران: نشر خیام.
- دهخدا، علی اکبر، لغت نامه، مؤسسه لغت نامه، دانشگاه تهران.
- رستگار فسایی، منصور، (1369)، 21 گفتار دربارة شاهنامه فردوسی، تهران: انتشارات نوید.
- رضا، فضل ا...، (1372) ، پژوهشی در اندیشه‌های فردوسی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
- ریاحی، محمدامین، (1372)، سرچشمه‌های فردوسی شناسی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
- زرین کوب، عبدالحسین، (1353)، نه شرقی،نه غربی- انسانی، تهران: امیر کبیر.
- سرّامی، قدمعلی، (1383)، از رنگ گل تا رنج خار، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
- صفا، ذبیح‌الله، (1374)، حماسه‌سرایی درایران، تهران: امیرکبیر.
- طباطبایی، محمدحسین، (1375)، تفسیرالمیزان، قم : دفتر انتشارات اسلامی.
- غزالی طوسی، محمد بن محمد، (1364)، کیمیای سعادت، به کوشش حسین خدیو جم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
- فردوسی، ابولقاسم، (1384)،شاهنامه، بر اساس چاپ مسکو، به کوشش سعید حمیدیان، تهران: نشر قطره.
- مداینی، مهدی، (2537)، شاهنامه فردوسی و شکوه پهلوانی، تهران : انتشارات سازمان جشن هنر.
- مسکوب، شاهرخ، (1374)، تن پهلوان و روان خردمند، تهران : انتشارات طرح نو.
- مصطفوی، حسن، (1385)، التّحقیق فی کلمات القرآن، قم: مرکز نشر آثار علّامه مصطفوی.
- مؤذن جامی، (1379)، محمدمهدی، ادب پهلوانی، تهران: انتشارات سخن.
- نراقی، احمدبن محمد مهدی، (1387)، معراج السعاده، تهران : انتشارات پیام آزادی.
- نُلدکه، تئودور، (1369)، حماسه ملّی ایران، ترجمه بزرگ علوی، تهران: نشر جامی.
