داستان آفرینش در مثنوی مولانا و دیگر آثار صوفیانه
الموضوعات :
آنوشا قهاری
1
(عضو دانشکدة صنایع غذایی – واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی.)
الکلمات المفتاحية: مولانا, آفرینش, آدم(ع), هبوط, عروج,
ملخص المقالة :
آفرینش الهی دلیل حضور ما در جهان است. اما آیا براستی می دانیم از کجا آمده ایم؟ و زبهر چه آمده ایم؟ یا انجام کار چیست؟ دغدغه این چرایی ها در ذهن و زبان بسیاری موج می زند و پاسخ آنان حکایت از تلاشی است که برای تخفیف دلنگرانی های بشری داشته اند. عرفان ایرانی اسلامی در مواجهه با این سؤال مهم از منظر ویژه ای آن را مورد بررسی قرار داده است. آفرینش و داستان آدم و حوا در آثار بسیاری از عرفای نامدار سده های نخست تمدن اسلامی تا قرون بعد، نظیر حلاج، ابن عربی، نسفی، عطار، سنایی، مولانا و دیگران به چشم می خورد. این مقاله بر آن است تا ایده های برجسته عرفا پیرامون مسأله آفرینش، داستان خلقت آدم و حوا و موضوع ابلیس را مورد مداقه قرار دهد. اینکه آفرینش برپایه محبت الهی بنا شده، موضوع عنایت حق به انسان، پایداری ابلیس در عشق و درهم آمیختگی موضوع ابلیس و اهریمن و در نهایت دیدگاه مولانا و اندیشه او در زمینه آفرینش انسان و ماجرای ابلیس از جمله نکاتی است که در این مقاله به آن پرداخته شده است. هرچند مولانا این وادی را پرخطر می بیند لیکن باور وحدت وجودی او آدم را از منظر تئوری انسان کامل مورد ارزیابی قرار می دهد.
- احادیث مثنوی، بدیعالزمان فروزانفر، امیرکبیر، 1347.
- انسان کامل؛ نسفی، عزیزالدین محمد؛ تصحیح و مقدمه ماریژان موله؛ تهران انستیتو ایران و فرانسه 1962.
- تذکرةالاولیا، فریدالدین عطار نیشابوری، تصحیح رینولدالن نیکلسون؛ لیدن، 1905.
- ترجمه تفسیر طبری؛ طبری، محمدبن جریر؛ به تصحیح و اهتمام یغمایی، حبیب، تهران، توس، 1367.
- حدیقهالحقیقه، سنایی غزنوی، مجدودبن آدم؛ به اهتمام مدرس رضوی؛ انتشارات دانشگاه تهران؛ 1367.
- دایرهالمعارف، غلام حسین مصاحب، مؤسسه انتشارات فرانکلین، 1345.
- سرنی، زرینکوب، عبدالحسین؛ انتشارات علمی، چاپ ششم، 1374.
- شرح شطحیات، روزبهان بقلی شیرازی، الشیخ أبی محمد؛ تصحیح و مقدمه کربن، هنری؛ کتابخانه طهوری؛ چاپ سوم 1374.
- شرح فصوص الحکم، خوارزمی، تاجالدین حسینبن حسن؛ ابن عربی، شیخ محیالدین، به اهتمام مایل هروی، نجیب، انتشارات مولی؛ چاپ دوم، 1368.
- شرح مثنوی شریف، بدیعالزمان فروزانفر، انتشارات علمی فرهنگی، 1375.
- فرهنگ لغات و تعبیرات مثنوی، صادق گوهرین، دانشگاه تهران، 1377.
- فهرست آیات و احادیث تفسیر کشفالاسرار و عده الابرار، شریعت، محمدجواد؛ رشیدالدین فضلالله میبدی؛ امیرکبیر، 1363.
- قرآن پژوهی، خرمشاهی، بهاءالدین، انتشارات ناهید، چاپ سوم، 1376.
- قرآن کریم، آیتی، عبدالمحمد.
- قرآن کریم، خرمشاهی، بهاءالدین.
- کشفالاسرار و عدة الابرار؛ میبدی، به اهتمام حکمت، علیاصغر، امیرکبیر؛ چاپ چهارم 1361.
- کشفالحقایق؛ نسفی، عزیزالدین محمد؛ به اهتمام مهدوی دامغانی، احمد؛ بنگاه نشر و ترجمه کتاب 1344.
- کلیات شمس (دیوان کبیر)، مولانا جلالالدین محمد بلخی، انتشارات امیرکبیر، 1376.
- لغتنامه، دهخدا، علیاکبر، دانشگاه تهران، 1372.
- مآخذ قصص و تمثیلات مثنوی، بدیعالزمان فروزانفر، دانشگاه تهران، 1333.
- مثنوی معنوی، مولانا جلالالدین محمد بلخی؛ تصحیح رینولد نیکلسون؛ به اهتمام نصرالله پورجوادی، امیرکبیر 1373.
- مثنوی معنوی، مولانا جلالالدین محمد بلخی؛ نیکلسون، رینولد؛ ترجمه حسن لاهوتی؛ علمی و فرهنگی؛ 1374.
- مجموعه آثار، حلاج، حسینبن منصور، (طواسین، کتاب روایت، تفسیر قرآن...)، تحقیق وترجمه و شرح قاسم میرآخوری، نشر یادآوران، 1379.
- محمد خزائلی، اعلام قرآن، تهران، امیرکبیر، 1371.
- مشرب الارواح، روزبهان بقلی شیرازی، الشیخ أبی محمد؛ تصحیح نظیف محرم خواجه؛ استانبول 1973 م.
_||_
