تحلیل آماری پای‌گاه اجتماعی زنان شاه‌نامه

الموضوعات :

سمیه بخشنده زحمتی ¹ (کارشناس ارشد رشته مطالعات زنان، دانش‌گاه آزاد اسلامی ـ واحد رودهن، دانش‌کدة علوم اجتماعی، رودهن، ایران.)

تاريخ الإرسال : 27 الثلاثاء , ذو القعدة, 1432 تاريخ التأكيد : 27 الثلاثاء , ذو القعدة, 1432 تاريخ الإصدار : 23 الثلاثاء , رمضان, 1432

الکلمات المفتاحية: اعتبار اجتماعی ـ پای‌گاه اجتماعی ـ زن ـ شاه‌نامه ـ مشورت‌خواهی ـ ملیت (ایرانی و غیرایرانی),

ملخص المقالة :

زنان نیمی از پیکرة هر اجتماع را در همة ادوار تشکیل می‌دهند که در مورد مقام آنان و جای‌گاه و پای‌گاه اجتماعی در همه حوزه‌ها اعم از علوم مختلف روان‌شناسی، جامعه‌شناسی، مردم‌شناسی، ارتباطات و... از جمله حوزة ادبیات هم‌چنان جای مطالعه و بررسی وجود دارد. پژوهش حاضر با هدف شناخت پای‌گاه اجتماعی زنان شاه‌نامه تلاشی آکادمیک است برای پاسخ به پرسش‌های زیر: ـ زنان عصر ساسانی در اثر ماندگار شاه‌نامه چه پای‌گاه اجتماعی داشته‌اند؟ ـ کدام زنان از پای‌گاه اجتماعیی بالاتر برخوردار بوده‌اند؟ ـ دیدگاه فردوسی (شاعر بنام عرصة ادبیات) به عنوان مرد جامعة مردسالارانة قرن 4 و 5 به مقام زن و جای‌گاه او چگونه بوده است؟ جامعة آماری در پژوهش حاضر شامل همه زنان شاه‌نامه، اعم از زنان بنام و نقش‌آفرین و اثرگذار، زنان کم‌تأثیر با نقش‌آفرینی اندک و کم‌رنگ، ایزدبانوها و نیز زنان جادوست. جهت دقت افزون تحقیق و نیز ارائة مطالعة علمی نو، از میان جمعیت آماری، دو گروه زنان ایرانی و غیرایرانی، به عنوان نمونة آماری انتخاب شده‌اند. (تاکنون پژوهشی در حوزة ادبیات بویژه در زمینة موضوعات شاه‌نامه و جای‌گاه زن با این نمونة آماری، انجام نشده است.) مقولة پای‌گاه اجتماعی به عنوان تنها متغیر پژوهش با دو مؤلفة اعتبار اجتماعی ـ مشورت‌خواهی مورد مطالعه و بررسی در خصوص نمونة آماری، قرار گرفته است. پس از گردآوری مطالعات و داده‌ها از طریق اسنادی ـ کتاب‌خانه‌ای، یافته‌های حاصل با استفاده از تکنیک تحلیل محتوا مورد ارزیابی و تحلیل و تفسیر قرار گرفته است و در پایان، محقق به یک نتیجه‌گیری نهایی دست یافته است و آن این‌که: هر دو گروه زنان ایرانی و غیر ایرانی با وجود جامعة مردسالار عصر ساسانی در قرن 4 و 5 هجری دارای پای‌گاه اجتماعیی نسبتاً خوب و بالا بوده‌اند، با ذکر این نکته که: زنان با ملیت‌های غیرایرانی در مقولة پای‌گاه اجتماعی در مرتبه‌ای بالاتر نسبت به زنان ایرانی قرار داشتند و از پای‌گاه اجتماعیی بالاتر برخوردار بوده‌اند. کوتاه سخن آن‌که؛ زنان شاه‌نامة فردوسی دارای پای‌گاه اجتماعیی بالا و مناسب بوده‌اند.

المصادر:

1. اسلامی ندوشن، محمدعلی، زندگی و مرگ پهلوانان در شاه‌نامه، شرکت سهامی انتشار، چاپ هفتم، تهران، 1385.
   
2. بصاری، طلعت، زنان شاه‌نامه، انتشارات دانش‌سرای عالی، چاپ اول، تهران، مرداد 1350.
   
3. حریری، ناصر، فردوسی، زن و تراژدی، کتاب‌سرای بابل، چاپ اول، باب 1365.
   
4. راوندی، مرتضی، تاریخ اجتماعی ایران، ج 1، انتشارات امیرکبیر، چاپ چهارم، تهران 1356.
   
5. رنجبر، احمد، جاذبه‌های فکری فردوسی، انتشارات امیرکبیر، چاپ دوم، تهران 1369.
   
6. مهذب، زهرا، داستان‌های زنان شاه‌نامه، نشر قبله، چاپ اول، تهران، زمستان 1374.
   
7. یزدانی، زینب، زن در شعر فارسی، انتشارات فردوسی، چاپ اول، تهران 1378.
   
8. یوسفی، فریده، جای‌گاه سیاسی، اجتماعی زنان شاه‌نامه، انتشارات شلفین، چاپ اول، تهران 1382.
   
9. مزداپور، کتایون،  «نشانه‌های زن سروری در چند ازدواج داستانی شاه‌نامه»، مجله نقد و تحقیق، ش 2، 1381.
   

10.«جای‌گاه و منزلت زن در شاه‌نامه فردوسی»، نشریه زن روز، 1798 به نقل از فصل‌نامه شورای فرهنگی و اجتماعی زنان، ش 10.

http://zanan.iran-emrozz.de/more.php?id=1852.

1. http://www.fasleno.com/archives/000294.php