متن‌شناسی و معرفی کتاب حماسی اسکندرنامۀ ناصری

الموضوعات :

حمیدرضا خوارزمی ¹ , وحید قنبری ننیز ²

1 - عضو هیات علمی دانشگاه
2 - استادیار رشته زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد واحد تهران مرکز

تاريخ الإرسال : 19 الأربعاء , ربيع الثاني, 1440 تاريخ التأكيد : 16 الإثنين , ذو الحجة, 1439 تاريخ الإصدار : 12 الخميس , ذو الحجة, 1439

الکلمات المفتاحية: حماسه, فردوسی, اسکندرنامه, ناصری کرمانی,

ملخص المقالة :

اسکندر مقدونی که بعد از ویرانی و به آتش کشیدن سرزمین پارسیان، در ذهن و زبان ایرانیان، دارای صورت گجسته ای بود، بعد از ورود اسلام به ایران و با تفسیر ذوالقرنین به اسکندر مقدونی در سورۀ کهف آیات 83 تا 98، چهره ای خجسته به خود می گیرد و ایرانیان کتاب های منظوم و منثور بسیاری راجع به او می نگارند. هر کتاب با توجه به منبع مورد استفاده، به جنبه های گوناگون زندگیش پرداخته است. کتاب اسکندرنامه، سرودۀ ناصری کرمانی هم گوشه هایی از زندگی اسکندر را مورد توجه قرار داده، که در این مقاله ضمن آشنایی با متن کتاب یادشده، به سبک و شیوۀ شاعری ناصری پرداخته خواهد شد. او در سرودن این کتاب، به مانند بسیاری از مقلّدان نظامی، بِشدّت تحت تأثیر کلام و تصاویر نظامی گنجوی بوده است و برخلاف کتاب های حماسی، از بحر خفیف برای سرودن این اثر بهره جسته است. نکته هایی جدید هم در مقایسه با اسکندرنامه هـای دیگر بِچشم می خورد که از جمله می توان به سوزاندن تخت جمشید به وسوسۀ معشوق اشاره کرد.

المصادر:

-          قرآن مجید

-         آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن. (1403). الذریعه الی تصانیف الشیعه، (25 جلد)، به کوشش احمد بن حسینی، لبنان: دارالاضواء.

-         اعتمادالسلطنه، محمدحسن‌خان. (1374). خاطرات اعتمادالسلطنه، تهران، امیرکبیر.

-         باستانی پاریزی، ابراهیم. (1368). فرمان­فرمای عالم، تهران: علم.

-         بلعمی، ابوعلی. (1378 ). تاریخ­نامه طبری، (5 جلد). تصحیح محمد روشن، تهران: سروش.

-         بیرونی، ابوریحان. (1386). آثارالباقیه، ترجمۀ اکبر داناسرشت، تهران: امیرکبیر.

-         پیرنیا، حسن. (1375). تاریخ ایران باستان، (4 جلد). تهران: دنیای کتاب.

-         تورات. (1364). ترجمۀ ماشاءالله رحمان­پور و موسی زرگری، تهران: گنج دانش.

-         حسام­پور، سعـید. (1389). «سیمای اسکندر در آینـه­های موج­دار»، پژوهش­های زبان و ادبیات فارسی، سال چهل و ششم، دورۀ جدید، شمارۀ دوم، تابستان، صص 61 تا 82.

-         حسینی فسایی، میرزاحسن. (1381). فارس­نامۀ ناصری، به تصحیح منصور رستگار فسایی، تهران: امیرکبیر.

-         راوندی، مرتضی. (1382). تاریخ اجتماعی ایران. (12 جلد)، تهران: نگاه.

-         سهای شیرازی، محمدتقی. (1393). دیوان، تصحیح و تحشیه حسین مسجدی و مهدیه اسدی، شیراز: نوید.

-         شبانکاره­ای، محمدعلی. (1363). مجمع­الانساب، تهران: امیرکبیر.

-         شمس الدین محمد بن قیس رازی. (1352). المعجم فی معاییر اشعار عجم، به تصحیح قزوینی، با مقابلۀ مدرّس رضوی، تهران: دانش­گاه تهران.

-         صفا، ذبیح­الله. (1370). «ملاحظاتی در بارۀ اسکندر مقدونی و اسکندرنامه­های فردوسی و نظامی»، مجلۀ ایران­شناسی، شماره 11، صص 469 – 481.

-         صفوی، سیدحسن. (1364). اسکندر و ادبیات ایران. تهران: امیرکبیر.

-         طباطبایی، محمدحسین. (1376). تفسیر المیزان، ترجمۀ محمدباقر موسوی، قم: بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی.

-         طبری، محمد بن جریر. (1375). تاریخ طبری، (16 جلد). ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، تهران: اساطیر.

-         فردوسی، ابوالقاسم. (1393). شاهنامه، به کوشش جلال خالقی مطلق و هم­کاران (8 جلد). تهران: دایره­المعارف بزرگ اسلامی.

-         کتاب مقدس عهد عتیق و عهد جدید. (1379). ترجمۀ فاضلخان همدانی، تهران: اساطیر.

-         مجمل التواریخ و القصص. (بی­تا). تصحیح ملک­الشعرا بهار و رمضانی، تهران: کلاله خاور.

-         محمدحسین بن خلف تبریزی. (1362). برهان قاطع، (5 جلد)، به تصحیح محمد معین، تهران: امیرکبیر.

-         ناصری کرمانی. (1300 ق). اسکندرنامه، نسخۀ خطی، تهران: کتاب­خانۀ مجلس به شمارۀ ثبت 18534  به خط شاعر.

-         ناصری کرمانی. (بی­تا). اسکندرنامه، نسخۀ خطی، تهران: دانش­گاه تهران به شمارۀ ثبت 282، نویسنده: نامعلوم.

-         نظامی گنجوی، الیاس بن یوسف. (1381 الف ). شرف­نامه، به تصحیح وحید دستگردی، به کوشش سعید حمیدیان، تهران: قطره.

-         نظامی گنجوی، الیاس بن یوسف .(1381 ب). اقبال­نامه، به تصحیح برات زنجانی، تهران: دانش­گاه تهران.

-         نلدکه، تئودور. (2537). حماسۀ ملی ایران، ترجمۀ بزرگ علوی، تهران: سپهر

-         ویلکن، الریش. (1376). اسکندر مقدونی، ترجمۀ حسن افشار، تهران: نشر مرکز.