شباهت اساطیر گنوستیک‌ها و مانویان با مرصادالعباد نجم‌الدین رازی

الموضوعات :

سیامک نادری ¹

1 - دانش‌جوی کارشناسی ارشد ادبیات فارسی دانش‌‌گاه آزاد اسلامی ـ واحد فسا، ایران.

تاريخ الإرسال : 27 الثلاثاء , ذو القعدة, 1432 تاريخ التأكيد : 27 الثلاثاء , ذو القعدة, 1432 تاريخ الإصدار : 23 الثلاثاء , رمضان, 1432

الکلمات المفتاحية: مانی ـ مانویت ـ مرصادالعباد ـ نجم‌الدین رازی ـ گنوستیک ـ اسطوره ـ عرفان ـ شجره ـ اساطیر آفرینش ـ کهن الگو,

ملخص المقالة :

مرصادالعباد اثری عرفانی است که از امهات آثار منثور زبان فارسی بشمار می‌رود و نظایر آن در میان کتب صوفیانه انگشت‌شمار است. به اعتراف خود نویسنده، او هنگام تحریر اول و دوم این اثر سی سال آوارگی در محیط آسیای صغیر و مصر و روم را پشت سر گذارده که این محیط به زعم تاریخ‌نگاران و پژوهش‌گران مولد و پای‌گاه اندیشه‌ها و اساطیر مانویان و گنوستیک‌ها بوده که با توجه به آن‌چه در مرصادالعباد می‌بینیم، دور از ذهن نمی‌نماید که نجم‌الدین رازی در این محیط با اساطیر ایشان آشنا گردیده باشد؛ چنان که خود بطور دایم در مرصادالعباد به آشنایی با تفکرات ایشان و فرقه‌های زیر مجموعة ایشان از جمله اسماعیلیه، اباحیه، ملاحده و تناسخیه اشاره می‌کند. برطبق همین امر، این مقاله در صدد برآمده که شباهت برخی چهارچوب‌های داستانی مرصادالعباد را با اساطیر مانویان و گنوستیک‌ها نشان دهد.

المصادر:

1. اسطوره‌های آفرینش در آیین مانی، اسماعیل‌پور، ابوالقاسم، تهران، انتشارات کاروان، 1381.
   
2. آیین گنوسی و مانوی، الیاده، میرچا، ترجمة ابوالقاسم اسماعیل‌پور، تهران، انتشارات فکر روز، 1373.
   
3. آیین گنوسی و مانوی، نیولی، گراردو، تهران، انتشارات فکر روز، 1373.
   
4. تاریخ جامع ادیان، بی‌ناس، جان، ترجمة، علی‌اصغر، حکمت، جلد 1، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، 1386.
   
5. تاریخ مردم ایران، زرین‌کوب، عبدالحسین، جلد 2، چاپ سوم، تهران، انتشارات امیرکبیر، 1371.
   
6. جلوه‌هایی از عرفان در ایران باستان، کیائی‌نژاد، زین‌الدین، تهران، انتشارات عطائی، 1377.
   
7. گزیدة مرصادالعباد، رازی، نجم‌الدین، ریاحی، محمدامین، تهران، انتشارات علمی، 1373.
   
8. مانی و دین او، تقی‌زاده، سیدحسن، به کوشش ایرج افشار، تهران، انتشارات فردوس، 1335.
   
9. مانی شناسی،   "       "، به کوشش ایرج افشار، چاپ اول، تهران، انتشارات توس، 1383.
   
10. مرصادالعباد، رازی، نجم‌الدین، به کوشش محمدامین ریاحی ، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، 1386.