- نقش الگوهای گفت‌وگویی و نظام نوبت‌گیری در رزم‌نامۀ رستم و اسفندیار

الموضوعات :

اشرف شیبانی اقدم ¹ (دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی)

تاريخ الإرسال : 02 السبت , ذو الحجة, 1437 تاريخ التأكيد : 08 السبت , رمضان, 1438 تاريخ الإصدار : 01 الأربعاء , ذو الحجة, 1438

الکلمات المفتاحية: شاهنامۀ فردوسی, الگوهای گفت‌وگو, نظام نوبت‌گیری, رستم و اسفندیار,

ملخص المقالة :

بر پایۀ فرایند نوبت‌گیری که یکی از حوزه‌های مطالعاتی سبک‌شناسی کاربردگراست، کیفیّت آغاز مکالمه‌ها، کمیّت و تعداد نوبت‌های دو سوی مکالمه، زمان و طول نوبت هر فرد، جهت‌دهی موضوع گفت‌وگو از طرف شرکت کنندگان در مکالمه و در عینِ حال تأثیر هر یک از موارد یادشده در میزان چیرگی و قدرت افراد در تنظیم موضوع صحبت و غیره بررسی می‌شود. هدف کلّی در این مقاله، مطالعۀ کنش‌های گفتاری براساس نظام نوبت‌گیری و خطاب در رزم نامۀ رستم و اسفندیار است. از نتایج پژوهش چنین برمی‌آید که کنش و واکنش‌های نوبت‌گیری در این روایت حماسی با ادبیات تحلیلی مکالمه انطباق دارد. بنظر می‌رسد افزون بر تأثیر راوی در نحوۀ پیش بُرد داستان، شخصیّت قدرت مند و غالب این دو چهرۀ حماسی در ارزیابی و پیش‌بینی پایان اثر نقشی جالبِ توجّه دارد. در گفت‌وگوها، ترتیب نوبت و نوع خطاب‌ها از سوی هر یک از این دو، متأثّر از جنبه‌های موقعیّت شاهی و پهلوانی است، چنان که راوی نیز غالباً با توجّه به این وجوه، خطاب‌هایی را که نشان‌دهندۀ قدرت جسمی است برای رستم و آن چه بر قدرتِ معنوی و فرّۀ ایزدی دلالت دارد، برای اسفندیار برمی‌گزیند.

المصادر:

-         اسلامی­ندوشن، محمّدعلی. (1351). داستان داستان‌ها (رستم و اسفندیار در شاهنامه)، تهران: شرکت سهامی انتشار.

-     حسینی، روح‌الله و اسداللّه محمّدزاده. (1385). «بررسی ساختار تقابل رستم و اسفندیار در شاهنامه بر اساس نظریّۀ تقابل لوی ‌استراوس»، پژوهش ادبیات معاصر، سال یازدهم، شمارۀ 31، صص43-64.

-     ستّاری رضا، حجّت صفّارحیدری و منیره محرابی کالی. (1394). «شخصیّت رستم بر اساس داستان رستم و اسفندیار در شاهنامه و نظریّۀ خودشکوفایی آبراهام مزلو»، متن­پژوهی ادبی، سال نوزدهم، شمارۀ 64، صص83-109.

-         شیبانی‌ اقدم، اشرف. (1394). کلیدواژه‌های سبک‌شناسی، تهران: دانش­گاه آزاد اسلامی. واحد تهران مرکزی.

-     فردوسی، ابوالقاسم. (1386). شاهنامه، تصحیح جلال خالقی­مطلق و هم­کاران
(محمود امیدسالار ج6 و ابوالفضل خطیبی ج7)، تهران: مرکز دایرة­المعارف بزرگ اسلامی.

-     قلی­زاده، خسرو و سحر نوبخت­فرد. (1393). «نقد و بررسی روند تکامل شخصیّت قهرمان در هفت خان رستم و اسفندیار بر اساس نظریّۀ یونگ»، دو فصل­نامۀ زبان و ادبیات فارسی، سال بیست­ودوم، شمارۀ 77، صص 239-273.

-     مالمیر، تیمور. (1385). «ساختار داستانی رستم و اسفندیار»، نشریّۀ دانش­کدۀ ادبیات و علوم انسانی دانش­گاه شهید باهنر کرمان، دورۀ جدید، شمارۀ 19، پیاپی 16، صص 163-183.

-         مسکوب، شاهرخ. (1374). مقدّمه‌ای بر رستم و اسفندیار، تهران: علمی و فرهنگی.

-     میرمیران، مجتبا و انوش مرادی. (1391). «تحلیل کهن­الگویی داستان رستم و اسفندیار»، مطالعات داستانی دانش­گاه پیام نور، دورۀ نخست، شمارۀ2، صص 95-109.

-     نبی‌لو، علیرضا. (1391). «بررسی داستان رستم و اسفندیار بر مبنای دیدگاه کلودبرمون»، متن‌شناسی ادب فارسی، دورۀ جدید، سال چهارم، شمارۀ 19، پیاپی 16، سال دوم، صص33-52.

-         نیک‌روز، یوسف و محمّدهادی احمدیانی. (1393). «شیوه‌های شخصیّت‌پردازی در شاهنامۀ فردوسی»، پژوهش­نامۀ ادب حماسی، دانش­گاه آزاد اسلامی. واحد رودهن، سال دهم، شمارۀ 18، صص 173-191.

-          Ingram, Jenni. Elliot, Victoria. Turn taking 'Wait time' in classroom interactions, Journal of pragmatics. 62(2014), 1-12.

-          Sacks, Harvey, Schegloff, Emanuela. Jefferson, Gail. (1974). "A Simplest systematics for the organization of turn taking for conversation", Language 50, 696-735.

-          Short, M. (1996), Exploring the language of poems, plays, London: Longman.