عارف و عامی در رقص و سماع

الموضوعات :

عبدالحسین زرین کوب ¹

1 - استاد و محقق نامی دانش‌گاه تهران.

تاريخ الإرسال : 12 السبت , ذو القعدة, 1430 تاريخ التأكيد : 12 السبت , ذو القعدة, 1430 تاريخ الإصدار : 06 السبت , ربيع الأول, 1431

الکلمات المفتاحية: رقص ـ سماع ـ صوفی ـ عامی ـ مثنوی ـ مولانا,

ملخص المقالة :

از میان نقش‌ها و آثار مینیاتوری که در جای‌جای مکان‌های تاریخی نقش بسته می‌توان تا حدّی با فرهنگ کهن و آداب و رسوم باستان ایران آشنا شد. در میان این نقش‌ها مجلس‌های بزم نیز جلوه‌نمایی می‌کند، مجالسی که در آن شاهد رقص‌هایی نیز هستیم. این مقاله برآن است تا جنبه‌های گوناگون این رقص‌‌ها بررسی شود و در ادامه به سماع که رقص صوفیان بحساب می‌رود، پرداخته می‌شود. این دو گونه رقص در طول تاریخ مفاهیمی داشته است که با سیر و تأمل در بزم‌هایی چون بزم‌های پادشاهان و صوفیان می‌توان از میان آن‌ها نکاتی را دریافت؛ اما مثنوی معنوی نیز اشاره‌هایی بدین موضوع داشته و مولانا نیز سماع را در مجالس عارفانه از نظر دور نمی‌داشت.

المصادر:

1. احادیث مثنوی، فروزان‌فر، بدیع‌الزمان، چاپ پنجم، 1370.
   
2. ارزش میراث صوفیه، زرین‌کوب، عبدالحسین، امیرکبیر، 1369.
   
3. کتاب الانسان الکامل، نسفی، عزیزالدین، ترجمه دکتر ضیاالدین دهشیری، طهوری، چاپ هفتم، 1384.
   
4. بوستان، سعدی، تصحیح و توضیح غلام‌حسین یوسفی، خوارزمی، 1363.
   
5. سرّ نی، زرین‌کوب، عبدالحسین، انتشارات علمی، چاپ سوم.
   
6. شرح نقش فصوص، ابن عربی، محی‌الدین، تحقیق و تالیف دکتر عبدالرضا مظاهری، انتشارات خورشید یاران بهار 85.
   
7. فرهنگ اصطلاحات عرفانی ابن عربی، سعیدی، گل بابا، انتشارات شفیعی، چاپ دوم، 1384.
   
8. قرآن مجید، ترجمه عبدالمحمد آیتی، سروش، چاپ ششم، 1382.
   
9. کمدی الهی دانته، ترجمه شجاع‌الدین شفا، چاپ‌خانه بیست و پنجم شهریور، چاپ پنجم، 1357.
   
10. مثنوی گلشن‌راز، شبستری، شیخ محمود، نشر اشراقیه، چاپ اوّل، پاییز 1368.
    
11. مثنوی معنوی، دفتر اول تا ششم، محمد بلخی، مولانا جلال‌الدین به همّت رینولد نیکلسون، مولی، 1360.
    
12. مرصادالعباد، رازی، نجم به اهتمام دکتر محمد امین ریاحی، انتشارات علمی و فرهنگی، 1373.
    
13. منطق‌الطیر، عطار، تصحیح دکتر محمد جواد مشکور، انتشارات الهام، چاپ ششم، 1377.
    
14. میناگر عشق، زمانی، کریم، نشر نی، چاپ اول، 1382.