قدرت جادویی اشیا در شاهنامه: طبقه‌بندی و تحلیل
المیرا حسن زاده
1
(
دانشجوی دکترا/ دانشگاه فردوسی مشهد
)
محمد جعفر یاحقی
2
(
استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد
)
الکلمات المفتاحية: باورجادویی, اشیای جادویی شاهنامه, سابوتسکی, کاسیرر, اندیشۀ اسطوره‌ای.,
ملخص المقالة :
شیوۀ تعامل شخصیت‌های شاهنامه با بسیاری از اشیا، و باورهای آنها دربارۀ این اشیا نشان می‌دهند که برای بسیاری از این اشیا قدرت‌هایی جادویی و خارق‌العاده قائل شده‌اند. هدف اصلی این مقاله تحلیل و طبقه‌بندی منشأ قدرت‌های جادویی این اشیا بر مبنای علیت‌های جادویی است. روش ما تحلیل محتوای کیفی (قیاسی-استقرایی) است. برای تعیین و استخراج نمودهای باورجادویی در باب قدرت جادویی اشیا از نظریات صاحب‌نظرانی چون کاسیرر، سابوتسکی، موس، فریزر و... استفاده کردیم. در مرحلۀ بعد بر مبنای همین بنیاد نظری به پیگیری منشأ قدرت جادویی این اشیا در شاهنامه پرداختیم. یافته‌های ما نشان می‌دهد این نیروی جادویی همواره از طریق واسطه‌هایی به این اشیا منتقل می‌شود. این واسطه‌های انتقالِ قدرت جادویی را در شاهنامه به این صورت طبقه‌بندی کردیم: شخصیت‌های غیرانسانی (حیوانات، گیاهان و دیوان)، شخصیت‌های انسانی (نیاکان فرهمند، شاهان فرهمند، پیامبران، اشخاص مرتبط با اهریمن)، مکان‌های خاص (افلاک و آسمان‌ها، مکان‌های ماورایی، مکان‌های دربردارندۀ عناصر مقدس). در برخی نمونه‌ها، اشیای جادویی با چند واسطه به منشأ قدرت متصل می‌شوند. این واسطه‌ها همگی مستقیم یا غیرمستقیم به منشایی رازآلود و مبهم می‌رسند که واجد دو وجه اهورایی یا اهریمنیست و ما آن را منشأ اصلی قدرت جادویی، و واسطه‌های فوق را منشأهای فرعی نامیدیم.
