تحلیل داستان رستم و سهراب در شاهنامه و پویانماییِ کیانوش دالوند بر اساس الگوی اقتباسِ ریچارد کریوولن
الموضوعات :فریبا شمسی 1 , محبوبه خراسانی 2 , شهرزاد نیازی 3
1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحدنجف آباد،دانشگاه آزاد اسلامی ، نجف آباد، ایران
2 - دانشیار زبان و ادبیات فارسی ،واحدنجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران
3 - استادیار زبان و ادبیات فارسی، واحدنجف آباد،دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران
الکلمات المفتاحية: شاهنامه, تراژدی, رستم و سهراب, پویانمایی, الگوی اقتباس کریوولن, کیانوش دالوند,
ملخص المقالة :
چکیده از داستان رستم و سهراب، به دلیل بهره مندی از عناصر دراماتیک و جذّابیت های داستانی، تاکنون نمایش نامه، اُپرا و فیلم نامه هایی بسیار اقتباس شده است. این داستان از برجسته ترین و تأمل‌برانگیزترین داستان های شاهنامه است کـه در آن پدر و پسر به‌حکم سرنوشت، در بـرابـر یک دیگر قرار می گیرند. یکی از این اقتباس ها، پویانمایی رستم و سهراب به کارگردانی کیانوش دالوند در سال ١٣٩٢ است. ازآن‌جاکه ساخت پویانمایی در کشور ما نـوپاست و نیـاز بـه زیرساخت هایی دارد که به اعتقاد نویسندگانِ این جستار مهم ترین آن فیلم نامه است؛ لذا بر آن شدیم تا فیلم نامۀ این پویانمایی را با معیارهای کتاب چگونه از هر چیزی فیلم نامه اقتباس کنیم؟ اثر ریچارد کریوولن که مهم ترین مرجع نگارش فیلم نامه های اقتباسی است، مقایسه کنیم تا به هدف این پژوهش که کمک به نگارش اصولی و یافتن لغزش های فیلم نامه های اقتباسی از آثار کهن ادبیات این مرزوبوم است، بر اساس نمونۀ موردی حاضر دست یابیم. از این منظر با مقایسۀ اصل داستان در شاهنامه و پویانمایی، این نتیجه به دست آمده است که متن شاهنامه منطبق با الگوی ساختاری- محتوایی کریوولن است؛ ولی فیلم نامۀ پویانمایی اقتباسی، کم و کاستی هایی دارد که عبارت است از: نپرداختن به تبیین نوع اقتباس، در نظر نگرفتن روح داستان، تغییر ناگهانی پایان داستان بدون فراهم آمدن زمینه های آن از پیش، تغییر درون مایۀ اثر، عدم معرفی آفرینندۀ داستان. ضمن این که با این دگرگونی، اثر را از ژانر اصلی حماسی-تراژدی خود خارج کرده، باعث ایجاد شبهۀ نوعی تحریف در داستانی چنین محبوب شده است.
فهرست منابع
- اسلین، مارتین. (1387). دنیای درام، برگردان محمد شهبا، تهران: هرمس.
- اکبرلو، منوچهر. (1384). اقتباس ادبی برای سینمای کودک و نوجوان، تهران: بنیاد سینمایی فارابی.
- اکبری‌زاده، محسن. (1398). «تحلیل منطق واسازانة روایت رستم و سهراب»، پژوهش‌نامة ادب حماسی،سال 15، ش اول، پیاپی 27، صص 73-92.
- برزگر، کوروش. (1388). «قدم زدن روی آتش (ده گام جهت اقتباس از سوژههای حساسیتزا برای انیمیشن)»، مجموعه مقالات نخستین همایش ملی انیمیشن ایران، تألیف گروه نویسندگان، تهران: انتشارات دانش‌کدة صداوسیما، صص 215-234.
- پورعلم، مهرداد و پیراویونک، مرضیه. (1391)؛ «ساختار روایی و دراماتیک در رسالههای افلاطون»؛ متافیزیک، ش 14، صص 10-1.
- حنیف، محمد. (۱۳۸۴). قابلیتهای نمایشی شاهنامه، تهران: انتشارات صداوسیما و مرکز تحقیقات و مطالعات و سنجش برنامهای.
- دهخدا، علیاکبر. (۱۳۷۳). لغتنامه، تهران: مؤسسۀ انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
- زرینکوب، عبدالحسین. (1380). نامورنامه: درباره فردوسی و شاهنامه، تهران: سخن
.
- سالیوان، کارن و دیگران. (۱۳۹۰) ایده هایی برای انیمیشن کوتاه، ترجمۀ تورج سلحشور، تهران: آبان.
- سرّامی، قدمعلی. (۱۳۸۳). از رنگ گل تا رنج خار، شکل شناسی داستانهای شاهنامه، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
- سلامت باویل، لطیفه. (۱۳۹۲). «نقد دراماتیک داستان رستم و سهراب»، مطالعات نقد ادبی، شمارۀ ۳۲، صص ۶۲-۸۹.
- صفا، ذبیح‌الله. (۱۳۷۸). حماسه سرایی در ایران، تهران: فردوس.
- ضابطی جهرمی، احمد. (۱۳۷۸). سینما و ساختار تصویر شعری در شاهنامه، تهران: کتاب فرا.
- فردوسی، ابوالقاسم. (1396) شاهنامه، به کوشش جلال خالقی مطلق، تهران: سخن.
- کادن، جی. ای، (1380)، فرهنگ اصطلاحات ادبی، ترجمۀ کاظم فیروزمند، تهران: شادگان.
- کریوولن، ریچارد. (۱۳۹۰). چگونه از هر چیزی فیلمنامه اقتباس کنیم،ترجمۀ بابک تبرایی، تهران: بنیاد سینمایی فارابی.
- کمالی، محمود. (۱۳۸۸). «بررسی تطبیقی داستان رستم و سهراب با برخی موارد مشابه در اساطیر جهان»، پژوهش ادبیات معاصر جهان، شمارۀ ۵۵، 117-۱۲۹.
- محمودی، معصومه (1398)، «بررسی و تحلیل پی‌رنگ روایی در انیمیشن رستم و سهراب (ساختۀ کیانوش دالوند)»، پژوهش در ادبیات کودک و نوجوان، شمارۀ 1، صص 53- 65 .
- مرادی، شهناز. (۱۳۶۸). اقتباس ادبی در سینمای ایران، تهران: آگاه.
- مک‌کی، رابرت (1382)؛ داستان، ساختار، سبک و اصول فیلمنامه‌نویسی، ترجمۀ محمد گذرآبادی، تهران: هرمس.
- موحدی، سینا. (۱۳۸۷). «بررسی قابلیتهای نمایشی و تصویری منظومۀ رستم و سهراب برای اقتباس تلویزیونی در قالب تئاتر تلویزیونی»، احمد ضابطی جهرمی و سهیلا نجم، ادبیات نمایشی، دانشکدۀ صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران.
- میرصادقی، جمال. (۱۳۷۶). عناصر داستان، تهران: سخن.
- نصر اصفهانی، محمدرضا و دیگران. (۱۳۸۹). «واکاوی جنبه های دراماتیک داستان رستم و سهرابِ شاهنامه بر پایۀ درام شناسی ارسطو»، پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شمارۀ ۱۷، صص ۱-۲۹.
- منابع رسانه ای
- احمدیه، اسفندیار. (1391). داستان زال؛ محصول مرکز پویانمایی صبا.
- اله دادیان، صابر (1393) «رستم و سهراب تلاشی جسورانه برای رسیدن به انیمیشن ملی»، تارنمای سینماپرس، به نشانی http://cinemapress.ir/news/59605.
/
- بینام. (1392). رستم و سهراب نمایندۀ انیمیشنی ایران روی پرده‌های جهان، 22 فروردین.
- https://www.javanonline.ir/ .
- دالوند، کیانوش. (1392). پویانمایی رستم و سهراب،محصول مشترک مرکز سینمای مستند و تجربی و استودیو انیمیشن آریا.
- دالوند، کیانوش. (1394). گفتوگوی تلفنی برنامة صدبرگ شبکة چهار سیما، تهران: صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران، (12 آبان ماه).
- رئیس‌فیروز، مهدی. (1336). رستم و سهراب، محصول استودیو پارس فیلم.
- زمانی، منوچهر. (1337). بیژن و منیژه، محصول استودیو پارس فیلم.
- سپنتا، عبدالحسین. (1313). فردوسی، محصول وزارت معارف سابق.
- سلگی، محمد (1394) «یادداشتی بر فیلم رستم و سهراب، کمفروغ اما ستودنی»، تارنمای سلام سینما به نشانی
- https://www.salamcinama.ir/post/315989rv7di01k0
. /
- صادقی، علیاکبر. (1356). زال و سیمرغ، با روایت‌گری م. آزاد؛ محصول بخش خصوصی (کارگردان).
- صائمین، سید محمود. (1383). داستانهای شاهنامه، محصول مشترک مرکز پویانمایی صبا و شبکة همدان.
- کاویان راد، علیرضا. (1385) رستم و اسفندیار، محصول کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.
- کاویان راد، علیرضا. (1391). افسانة آرش،محصول مرکز پویانمایی صبا.
- کریمی، نصرت. (1350). پیدایش آتش، محصول وزارت فرهنگ و هنر سابق.
- مرادی زاده، حسین. (1384). افسانة ماردوش، محصول مرکز پویانمایی صبا.
- میگلی،نیما و کامیار خسروی. (1387). رستم و برزو 2،1، محصول مرکز پویانمایی صبا.
- یانو، درو. (1393). مدل‌های ساختاری فیلمنامه- ساختار سه‌پرده‌ای، برگردان محمد گذرآبادی؛ 27 آبان 1393.
.
http://filmnameh.tvr_||_
