تحلیل ساختار داستان‌های سهراب، سیاوش و فرود بر اساس نظریۀ استروس

الموضوعات :

پروین پیکانی ¹ (گروه زبان و ادبیات فارسی ـ دانشکده ادبیات و علوم انسانی ـ دانشگاه ایلام)
رحمان ذبیحی ² (زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ایلام)
علیرضا شوهانی ³ (زبان و ادبیات فارسی ـ دانشکده ادبیات و علوم انسانی ـ دانشگاه ایلام)
محمد تقی جهانی ⁴ (زبان و ادبیات فارسی ـ دانشکده ادبیات و علوم انسانی ـ دانشگاه ایلام)

تاريخ الإرسال : 26 السبت , محرم, 1440 تاريخ التأكيد : 01 الأحد , ربيع الأول, 1442 تاريخ الإصدار : 05 الثلاثاء , صفر, 1442

الکلمات المفتاحية: سیاوش, ساختارگرایی, سهراب, فرود, استروس,

ملخص المقالة :

چکیده لوی استروس، مردم شناس فرانسوی، برای شناخت ساختار اسطوره‌ها، آن‌ها را به واحدهای سازنده تجزیه می‌کند و می‌کوشد با چینشی جدید، دلالت‌های پنهان آن‌ها را کشف کند. در پژوهش حاضر با استفاده از نظریۀ استروس و با روش توصیفی ـ تحلیلی، ساختار داستان‌‌های سهراب، سیاوش و فرود تحلیل شده است. سه قهرمان یادشده، از پهلوانان دورگۀ شاهنامه هستند که علاقه به سرزمین پدری و خدمت به سرزمین مادری از ویژگی‌‌های مشترک آن‌هاست. تقابل‌‌های دوگانۀ خودی/بیگانه (ایرانی/انیرانی)، پدر/پسر و پدرسالاری/مادرسالاری، سه تقابل مهم این داستان‌‌هاست که در بروز تراژدی نقشی مهم دارند. نتایج پژوهش نشان می‌‌دهد که اقامت قهرمان در سرزمین مادر که تقابل خودی/بیگانه را پدید می‌آورد، مهم‌ترین عامل در سرنوشت اوست. هم چنین در داستان سهراب و فرود، برخورد و مبارزه با قهرمان دورگه از نبرد با دشمن اصلی مهم‌تر است و اعمال به‌‌ظاهر اتفاقی ایرانیان منجر به مرگ قهرمان می‌‌شود. این امر به سبب تقابل تفکر مردسالار ایرانی در برابر تفکر مادرسالار فرهنگ‌‌های دیگر است.

المصادر:

فهرست منابع

-         آیدنلو، سجاد. (1384). «فرضیه‌‌ای دربارۀ مادر سیاوش»، نامۀ فرهنگستان ، دورۀ 7، شمارۀ 3، صص 27-46.

-         استروس، کلود لوی. (1373). «بررسی ساختاری اسطوره»، ترجمۀ بهار مختاریان و فضل‌‌الله پاک­زاد، ارغنون، شمارۀ 4، صص 135- 160.

-         استروس، کلود لوی. (1386). توتمیسم، ترجمۀ مسعود راد، تهران: توس.

-         اسدی توسی، ابونصر علی بن احمد. (1354). گرشاسب­ نامه، به اهتمام حبیب یغمایی، تهران: کتاب­خانه طهوری.

-         اسلامی ندوشن، محمدعلی. (1348). زندگی و مرگ پهلوانان در شاهنامه، تهران: انجمن آثار ملی.

-         البرو، مارتین. (1380).  مقدمات جامعه‌‌شناسی، ترجمۀ منوچهر صبوری، تهران: نی.

-         باتامور، تام. (1392). «ساختارگرایی»، فرهنگ علوم اجتماعی قرن بیستم، ویلیام آتویت و تام باتامور، ترجمۀ حسن چاوشیان، تهران: نی، صص549-550.

-         برسلر، چارلز. (1386). درآمدی بر نظریه‌‌ها و روش‌‌های نقد ادبی، ترجمۀ مصطفا عابدینی‌‌فرد، تهران: نیلوفر.

-         بهنام‌‌فر، محمد و علی­اکبر رضادوست. (1390). «نگاهی به عناصر اسطورۀ جمشید بر اساس منطق مکالمۀ اساطیر»، ادب و زبان دانش­گاه باهنر کرمان، شمارۀ 30 (پیاپی 20)، صص 101- 127.

-         پورداوود، ابراهیم. (1310). ادبیات مزدیسنا (یشت­ها)، ج2، بمبئی: انجمن زردتشتیان ایرانی بمبئی.

-         پیاژه، ژان. (1384). ساختارگرایی، ترجمه رضا علی‌‌اکبری‌‌پور، تهران: کتاب­خانۀ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.

-         چندلر، دنیل. (1386). مبانی نشانه‌‌شناسی، ترجمۀ مهدی پارسا، تهران: سورۀ مهر.

-         چهارمحالی، محمد، مریم شعبان­زاده و محمود حسن‌‌آبادی. (1396). «ساختار تقابلی داستان سیاوش در شاهنامه بر اساس نظریۀ لوی استروس»، ادبیات عرفانی و اسطوره‌‌شناختی، سال 13، شمارۀ 49، صص 75-107.

-         حسینی، روح‌‌الله و اسدالله محمدزاده. (1385). «بررسی ساختار تقابل رستم و اسفندیار بر اساس نظریۀ تقابل لوی استروس»، پژوهش‌‌های زبان‌‌های خارجی، شمارۀ 31، صص 43-64.

-         حق‌‌پرست، لیلا و مریم صالحی‌‌نیا. (1394). «رمزگشایی الگوی اسطوره‌‌ای نجات خورشید در هفت‌خان»، جستارهای ادبی، شمارۀ 188، صص 49- 66.

-         حق‌‌پرست، لیلا و هم­کاران. (1395). «ساختار اسطوره‌‌ای نخستین نبرد قهرمان هندوایرانی»، پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شمارۀ 40، صص 21- 50.

-         خالقی‌‌مطلق، جلال. (1381). سخن‌‌های دیرینه، تهران: افکار.

-   رضایی دشت‌‌ارژنه، محمود. (1392). «نقد و بررسی داستان فرود سیاوش بر اساس روی­کرد ساخت‌‌شکنی»، شعرپژوهی (بوستان ادب) دانش­گاه شیراز، سال 5، شمارۀ 2، صص 39-60.

-   روایت پهلوی. (1367). ترجمۀ مهشید میرفخرایی، تهران: موسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.

-         ریویر، کلود. (1384). درآمدی بر انسان‌‌شناسی، ترجمه ناصر فکوهی، تهران، نشر نی.

-         زمردی، حمیرا. (1385). نقد تطبیقی ادیان و اساطیر در شاهنامۀ فردوسی، خمسۀ نظامی و منطق‌‌الطیر، تهران: زوار.

-         سلدن، رامان و پیتر ویدسون. (1388). راه­نمای نظریۀ ادبی معاصر، ترجمۀ عباس مخبر، تهران: طرح نو.

-         شوالیه، ژان و آلن گربران. (1384). فرهنگ نمادها، ترجمه و تحقیق سودابه فضائلی، 5ج، تهران: جیحون.

-         صفا، ذبیح‌‌الله. (1333). حماسه‌‌سرایی در ایران، تهران: امیرکبیر.

-         عبادی‌‌جمیل، سعید، محمود رضایی دشت‌‌ارژنه و گلناز قلعه‌‌خانی. (1395). «بررسی اسطورۀ ضحاک بر اساس ساختار تقابل‌‌های دوگانۀ کلود لوی استروس»، جستارهای نوین ادبی (ادبیات و علوم انسانی سابق)، شمارۀ 195 (شمارۀ چهارم)، صص 67 -  92.

-         فردوسی، ابوالقاسم. (1369). شاهنامه، به کوشش جلال خالقی مطلق، ج2، نیویورک: بنیاد میراث ایران.

-         فردوسی، ابوالقاسم. (1371). شاهنامه، به کوشش جلال خالقی مطلق، ج3، نیویورک: بنیاد میراث ایران.

-   فرنبغ ‌‌دادگی. (1369). بندهش، ترجمة مهرداد بهار، تهران: توس.

-         فروم، اریک. (1378). زبان از دست رفته، ترجمة ابراهیم امانت، تهران: مروارید.

-         فولی، رابرت. ای. (1392). «انسان‌‌شناسی»، فرهنگ علوم اجتماعی قرن بیستم، ویلیام آتویت و تام باتامور، ترجمۀ حسن چاوشیان، تهران: نی، صص122- 127.

-         کزازی، میرجلال‌‌الدین. (1366). «سهراب و سیاوش، گومیچشن و ویچارشن»، چیستا، شمارۀ 45 و 46، دی و بهمن، صص 463-471.

-         کمپبل، جوزف. (1392). قهرمان هزار چهره، ترجمة شادی خسروپناه، مشهد: گل آفتاب.

-         گلدمن، لوسین. (1369). نقد تکوینی، ترجمۀ محمدتقی غیاثی، تهران: نگاه.

-         گیدنز، آنتونی. (1381). جامعه‌‌شناسی، ترجمۀ منوچهر صبوری، تهران: نی.

-         لورا گوران، آندره. (1370). «انسان‌‌شناسی و مردم‌‌شناسی»، ترجمۀ اصغر عسکری خانقاه، نامۀ علوم اجتماعی دانش­گاه تهران، ج2، شمارۀ 2، صص 273- 280.

-         مادح هراتی، قاسم. (1325). جهان­گیرنامه، بمبئی: چاپخانه سلطانی.

-         محسنی، منوچهر. (1386). بررسی در جامعه‌‌شناسی فرهنگی ایران، تهران: پژوهش­گاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.

-         مختاری، محمد. (1369). اسطورۀ زال (تبلور تضاد و وحدت در حماسه ملی)، تهران: آگه.

-         مسکوب، شاهرخ. (1351). سوگ سیاوش، تهران: خوارزمی.

-         مول، ژول. (1354). دیباچۀ شاهنامه، ترجمه جهان­گیر افکاری، تهران: شرکت سهامی کتاب‌‌های جیبی.

-          Strauss, Claud Le'vi(1963) Structural Anthropology, translated from French by Claire Jacobson and Brooke Grundfest Schoepf, New York, Basic Books.