تحلیل رابطة بینامتنی تاریخ‌نوشته‌های محلّی و شاهنامه
الموضوعات :فرشته محمدزاده 1 , محمّدجعفر یاحقی 2 , بهمن نامور مطلق 3 , جواد عبّاسی 4
1 - دانشگاه فردوسی مشهد
2 - دانشگاه فردوسی مشهد، گروه زبان و ادبیّات فارسی
3 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فرانسه، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید بهشتی
4 - دانشیار گروه تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد
الکلمات المفتاحية: شاهنامه, ژرار ژنت, بینامتنیّت, تاریخ‌نوشته‌های محلّی, تاریخ‌نگاران,
ملخص المقالة :
چکیده ارتباط وپیوند بینامتنی مهم ترین اصل در شکل گیری متن های جدید است. از این رو متن ها، هرچند از رشته های مختلف، همواره از هم تأثیر پذیرفته و میان آن ها رابطة بینامتنی بوده است. بر این مبنا مسألة پژوهش حاضر، این است که تاریخ نوشته های محلّی چه رابطه ای با شاهنامه به منزلة پیش متن خود داشته و چگونه و به چه میزانی با این متن مسلّط ادبی پیوند یافته است. به منظور دست یابی به پاسخ این مسأله، از نظریّة ترامتنیّت ژرار ژنت که کامل ترین نظریّه در مطالعه و شناخت روابط میان متون است، استفاده می کنیم. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی و از نظر فضای انجام کار کتاب خانه ای است. بررسی و تحلیل داده های متنی، این نتیجه را بر ما روشن کرد که تاریخ نگاران محلّی با بسامد جالبِ توجّهی از چهار گونة بینامتنی نقل قول، ارجاع، تلمیح و سرقت متنی در متون تاریخی بهره برده و بدین صورت پیش متن شاهنامه پاسخ گوی مناسبی برای انتظارات، انگیزه ها و اهداف تاریخ نگاران محلّی بوده است.
فهرست منابع
- آلن، گراهام. (1385). بینامتنیّت، ترجمة پیام یزدانجو، تهران: مرکز.
- آئینه وند، صادق. (1387). علم تاریخ در گسترة تمدّن اسلامی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- ابن اسفندیار، بهاءالدین محمّد. (1320). تاریخ طبرستان، تصحیح عبّاس اقبال، به اهتمام محمّد رمضانی، تهران: مجلس.
- امیدسالار، محمود. (1377). «نکته ای در شاهنامهشناسی و تصحیح متن تاریخ سیستان»، ایرانشناسی، سال دهم، شمارة 1، صص 121- 123.
- برامکی، سارا. (1394). «رابطة ترامتنی عنوان های متون نثر تاریخی از آغاز دورة اسلامی تا پایان دورة افشاریّه» جستارهای زبانی، دورة 6، شمارة 5 (پیاپی 26)، صص 73-96.
- تاریخ شاهی قراختاییان. (1355). به اهتمام و تصحیح محمّدابراهیم باستانی پاریزی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
- تاریخ سیستان. (1314). تصحیح ملک الشعرا بهار، تهران: زوّار.
- بیهقی، علی بن زید. (1317). تاریخ بیهق، تصحیح احمد بهمنیار، تهران: بنگاه دانش.
- خلیلی، نسیم. (1392). «چرایی و چگونگی کاربست نظریّة بینامتنیّت در پژوهشهای تاریخی»، مجموعـه مقالات تاریخ و همکاریهای میان رشته ای، تهران: پژوهشکدة تاریخ اسلام.
- خیراندیش، عبدالرسول. (1380). «صورت شناسی تاریخ های محلّی»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، سال چهارم، شمارۀ46 و 47، صص 25-26.
- دهقانی، رضا. (1390). «هویّت و تارخنگاری محلّی (از آغاز اسلام تا قرن هفتم هجری)»، فصلنامة مطالعات تاریخی، سال دوازدهم، شمارة 4، صص 115-140.
- زرکوب شیرازی، معین الدین احمد. (1350). شیرازنامه، به کوشش اسماعیل واعظ جوادی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
- شفیعی کدکنی، محمّدرضا. (1352). «تلقّی قدما از وطن»، کتاب الفبا، دورة 2، شمارة 3، صص 21-27.
- فردوسی، ابوالقاسم. (1386). شاهنامه، به کوشش جلال خالقی مطلق، تهران: مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی.
- قنوات، عبدالرّحیم. (1393). تاریخ نگاری محلّی ایران در دورة اسلامی (تا سدة هفتم هجری)، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه؛ تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت)، مرکز تحقیق و توسعة علوم انسانی.
- کرمانی، افضل الدین احمدبن حامد. (1326). بدایع الازمان فی وقایع کرمان، به کوشش مهدی بیانی، تهران: دانشگاه تهران.
- کرمانی، افضل الدین احمد بن حامد. (1356). عقدالعلی للموقف الأعلی، به تصحیح و اهتمام محمّد نائینی، تهران: روزبهان.
- منشی کرمانی، ناصرالدین. (1362). سمط العلی للحضرة العلیا، تصحیح و اهتمام عبّاس اقبال آشتیانی. تهران: اساطیر.
- نامورمطلق، بهمن. (1395). بینامتنیّت: از ساختارگرایی تا پسامدرنیسم، تهران: سخن.
- هروی، سیف بن محمّد. (1385). تاریخ نامة هرات، تصحیح غلامرضا طباطبایی مجد، تهران: اساطیر.
- Genette, Gerard. (1997). Palimpsests: Literature in the second degree, University of Nebraska press.
- Kristeva, Julia. (2002). " Nous Deux or a (hi)story of Intertextuality", The Romanic Review Journal, Vol. 93. Pp. 7-13.
_||_
