تحلیل رابطة بینامتنی تاریخ‌نوشته‌های محلّی و شاهنامه

الموضوعات :

فرشته محمدزاده ¹ (دانشگاه فردوسی مشهد)
محمّدجعفر یاحقی ² (دانشگاه فردوسی مشهد، گروه زبان و ادبیّات فارسی)
بهمن نامور مطلق ³ (دانشیار گروه زبان و ادبیات فرانسه، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید بهشتی)
جواد عبّاسی ⁴ (دانشیار گروه تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد)

تاريخ الإرسال : 15 الأربعاء , رجب, 1438 تاريخ التأكيد : 28 السبت , ربيع الأول, 1439 تاريخ الإصدار : 05 الثلاثاء , صفر, 1442

الکلمات المفتاحية: شاهنامه, ژرار ژنت, بینامتنیّت, تاریخ‌نوشته‌های محلّی, تاریخ‌نگاران,

ملخص المقالة :

چکیده ارتباط وپیوند بینامتنی مهم ترین اصل در شکل گیری متن های جدید است. از این رو متن ها، هرچند از رشته های مختلف، همواره از هم تأثیر پذیرفته و میان آن ها رابطة بینامتنی بوده است. بر این مبنا مسألة پژوهش حاضر، این است که تاریخ نوشته های محلّی چه رابطه ای با شاهنامه به منزلة پیش متن خود داشته و چگونه و به چه میزانی با این متن مسلّط ادبی پیوند یافته است. به منظور دست یابی به پاسخ این مسأله، از نظریّة ترامتنیّت ژرار ژنت که کامل ترین نظریّه در مطالعه و شناخت روابط میان متون است، استفاده می کنیم. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی و از نظر فضای انجام کار کتاب خانه ای است. بررسی و تحلیل داده های متنی، این نتیجه را بر ما روشن کرد که تاریخ نگاران محلّی با بسامد جالبِ توجّهی از چهار گونة بینامتنی نقل قول، ارجاع، تلمیح و سرقت متنی در متون تاریخی بهره برده و بدین صورت پیش متن شاهنامه پاسخ گوی مناسبی برای انتظارات، انگیزه ها و اهداف تاریخ نگاران محلّی بوده است.

المصادر:

فهرست منابع

-         آلن، گراهام. (1385). بینامتنیّت، ترجمة پیام یزدان­جو، تهران: مرکز.

-         آئینه­ وند، صادق. (1387). علم تاریخ در گسترة تمدّن اسلامی، تهران: پژوهش­گاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

-         ابن­ اسفندیار، بهاء­الدین محمّد. (1320). تاریخ طبرستان، تصحیح عبّاس اقبال، به اهتمام محمّد رمضانی، تهران: مجلس.

-         امیدسالار، محمود. (1377). «نکته­ ای در شاهنامه­شناسی و تصحیح متن تاریخ سیستان»، ایران­شناسی، سال دهم، شمارة 1، صص 121- 123.

-         برامکی، سارا. (1394). «رابطة ترامتنی عنوان­ های متون نثر تاریخی از آغاز دورة اسلامی تا پایان دورة افشاریّه» جستارهای زبانی، دورة 6، شمارة 5 (پیاپی 26)، صص 73-96.

-         تاریخ شاهی قراختاییان. (1355). به اهتمام و تصحیح محمّدابراهیم باستانی پاریزی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.

-         تاریخ سیستان. (1314). تصحیح ملک­ الشعرا بهار، تهران: زوّار.

-         بیهقی، علی­ بن زید. (1317). تاریخ بیهق، تصحیح احمد بهمن­یار، تهران: بن­گاه دانش.

_-          خلیلی، نسیم. (1392). «چرایی و چگونگی کاربست نظریّة بینامتنیّت در پژوهش­های تاریخی»، مجموعـه مقالات تاریخ و هم­کاری­های میان ­رشته ­ای، تهران: پژوهش­کدة تاریخ اسلام.

-         خیراندیش، عبدالرسول. (1380). «صورت­ شناسی تاریخ­ های محلّی»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، سال چهارم، شمارۀ46 و 47، صص 25-26.

-         دهقانی، رضا. (1390). «هویّت و تارخ­نگاری محلّی (از آغاز اسلام تا قرن هفتم هجری)»، فصل­نامة مطالعات تاریخی، سال دوازدهم، شمارة 4، صص 115-140.

-         زرکوب شیرازی، معین ­الدین احمد. (1350). شیرازنامه، به کوشش اسماعیل واعظ جوادی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.

-         شفیعی کدکنی، محمّدرضا. (1352). «تلقّی قدما از وطن»، کتاب الفبا، دورة 2، شمارة 3، صص 21-27.

-         فردوسی، ابوالقاسم. (1386). شاهنامه، به کوشش جلال خالقی­ مطلق، تهران: مرکز دائره­ المعارف بزرگ اسلامی.

-         قنوات، عبدالرّحیم. (1393). تاریخ ­نگاری محلّی ایران در دورة اسلامی (تا سدة هفتم هجری)، قم: پژوهش­گاه حوزه و دانش­گاه؛ تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانش­گاه­ها (سمت)، مرکز تحقیق و توسعة علوم انسانی.

-         کرمانی، افضل­ الدین احمدبن حامد. (1326). بدایع ­الازمان فی وقایع کرمان، به کوشش مهدی بیانی، تهران: دانش­گاه تهران.

-         کرمانی، افضل­ الدین احمد بن حامد. (1356). عقدالعلی للموقف الأعلی، به تصحیح و اهتمام محمّد نائینی، تهران: روزبهان.

-         منشی کرمانی، ناصرالدین. (1362). سمط ­العلی للحضرة العلیا، تصحیح و اهتمام عبّاس اقبال آشتیانی. تهران: اساطیر.

-         نامورمطلق، بهمن. (1395). بینامتنیّت: از ساختارگرایی تا پسامدرنیسم، تهران: سخن.

-         هروی، سیف­ بن محمّد. (1385). تاریخ­ نامة هرات، تصحیح غلام­رضا طباطبایی مجد، تهران: اساطیر.

- Genette, Gerard. (1997). Palimpsests: Literature in the second degree, University of  Nebraska press.

- Kristeva, Julia. (2002). " Nous Deux or a (hi)story of Intertextuality", The Romanic Review Journal, Vol. 93. Pp. 7-13.