شناسایی و اولویت‌بندی شاخص‌های مؤثر در معاصرسازی خانه‌های تاریخی شهر مشهد با روش تحلیل سلسله مراتبی

الموضوعات : معمار شهر

تینا فرهبد ¹ (Ph.D. Candidate, Department of Architecture, Mashhad branch, Islamic Azad University, Mashhad, Iran.)
محسن طبسی ² (دانشیار، گروه معماری، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.)
ساناز سعیدی مفرد ³ (گروه شهرسازی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران)
وحید احمدی ⁴ (استادیار گروه معماری، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران)

تاريخ الإرسال : 28 الأحد , رمضان, 1445 تاريخ التأكيد : 06 الثلاثاء , ذو القعدة, 1445 تاريخ الإصدار : 07 الأحد , رمضان, 1445

الکلمات المفتاحية: معاصرسازی, خانه‌های تاریخی, روش تحلیل سلسلهمراتبی, مشهد.,

ملخص المقالة :

یکی از مسائل بسیار مهم و چالش‌برانگیز در کشورهایی با پیشینه تاریخی همچون ایران، نحوه برخورد مناسب با میراث ارزشمند گذشته است که بایستی به‌طور شایسته‌ای به نسل‌های آینده انتقال یابند. در این میان، معماری و خصوصاً عملکرد خاص خانه‌های سنتی بسیار مهم‌تر از دیگر بناهای تاریخی بوده و باتوجه به شرایط موجود می‌طلبد که با ایجاد فضاهای ویژه، درک روابط فضاها و معاصرسازی آن‌ها، کاربری‌های مناسب و روزآمد به بناها اعطا شود. ازاین‌روی، جهت واکاوی این موضوع، خانه‌های تاریخی مشهد در منطقه ثامن انتخاب و جهت پاسخ‌گویی به سؤالات پژوهش با روش پیمایشی و توصیفی– تحلیلی و گردآوری داده‌هایی به‌صورت دلفی و پرسش‌نامه و به‌کارگیری روش ارزیابی چندمعیاره (MCDM) بر پایه تحلیل سلسله‌مراتبی (AHP) و به‌کارگیری نرمافزار Expert Choice اقدام شده است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهند که به‌ترتیب اهمیت، شناخت اثر و بررسی وضعیت مکانی خرده فضاهای خانه‌های تاریخی در مرحله مداخله با وزن 302/0 به‌عنوان بهترین شاخص در انتخاب گزینه برای تدوین الگوی پیشنهادی انتخاب شده است. بعد از آن شاخص حفظ ارزش‌های تاریخی وابسته به بنا با وزن 222/0 رتبه دوم و شاخص پیروی از اصول مدون حفاظت با توجه به منشورهای مرمتی با وزن 124/0 رتبه سوم را دارند. در میان شاخص‌های موردبررسی، مداخله باهدف توسعه صنعت گردشگری با وزن 015/0 در پایین‌ترین رتبه نسبت به سایر شاخص‌ها قرار گرفته است.

المصادر:

1. آیت‌الله زاده شیرازی، باقر (1382). حفاظت بناهای تاریخی. هفت شهر، سال ۴، ش 11، ۱۳- ۶.
2. اوک، تانر، تایسدل، استیون و هیث، تیم (1395). باززنده‌سازی شهری (رویکردی به محله‌های تاریخی). ترجمه شایان رستمی و کرامت‌الله زیاری، تهران: آراد کتاب و کهکشان دانش.
3. ایرانی شاد، عارفه وحبیب، فرح (1400). پیوند دوباره با محله: معاصرسازی مکان مبنا و تغییر کاربری خانههای باارزش تهران. نقش جهان، سال 11، ش 2، 26- 1.
4. ایرانی شاد، عارفه، حبیب، فرح و مهدوی نژاد، محمدجواد (1397). معاصرسازی محلات تاریخی با هدف مکان‌سازی فضاهای شهری. مطالعات مدیریت شهری، سال 10، ش 36، 60- 41.
5. بصیری پور، مریم،کریمانی، فرهاد و مدیرخازنی، سید مهدی (1399). بررسی توجیه‌پذیری احیای بناهای تاریخی با رویکرد اقتصادی (نمونه موردی خانه ناظران مشهد). نخستین همایش بین‌المللی علمی- راهبردی توسعه گردشگری جمهوری اسلامی ایران؛ چالش‌ها و چشم‌اندازها، 1143- 1127.
6. بصیری، سحر، وطندوست، رسول، امامی، سید محمد و احمدی، حسین (1393). سیر تاریخی و اندیشهای حفاظت میراثفرهنگی از منظر جایگاه مفهومی تمامیت (یکپارچگی). تاریخ و فرهنگ، سال 46، ش 92، 108- 85.
7. پورزرگر، محمدرضا و عابدینی، حامد (1399). تبیین مؤلفههای معاصرسازی و ارتقای کیفی بافت هم‌جوار امامزاده صالح. نقش جهان، سال 10، ش 1، 74- 63.
8. توتونچی، رعنا و فدائی نژاد بهرامجردی، سمیه (1399). معیارهای ظرفیت‌سنجی استفاده مجدد از بناهای تاریخی به منظور اعطای کاربری آموزشی، مورد مطالعاتی دانشکده مرمت. آرمان‌شهر، سال 13، ش 33، 55- 41.
9. حبیبی، سید محسن و مقصودی، ملیحه (1386). مرمت شهری؛ تعاریف، نظریهها، منشورها و قطعنامههای جهانی، روشها و اقدامات شهری. تهران: دانشگاه تهران.
10. حناچی، پیروز و شاه تیموری، یلدا (1400). توسعه چهارچوب مفهومی استفاده مجدد سازگار به‌عنوان راهبردی پایدار در حفاظت از بناهای میراثی. مطالعات معماری ایران، سال 10، ش 19، 45- 25.
11. دانشمندی، محسن، تیزقلم زنوزی، سعید و میرشاهزاده، شروین (1403). بررسی و تحلیل وضعیت معاصرسازی بناهای معاصر در کلان‌شهر تهران. نقش جهان، سال 14، ش 1، 108- 91.
12. داوودی، رضا (1398). بررسی چگونگی حفظ و احیای بناهای ارزشمند تاریخی. پژوهش‌های مرمت و مطالعات معماری ایرانی اسلامی، سال 2، ش 4، 22- 15.
13. دهقان، کیان و غریب پور، افرا (1398). تطبیق‌پذیری در استفاده مجدد از خانههای تاریخی؛ خانه لولاگر، عمارت باغ فردوس و خانه ایرانی. صفه، سال 29، ش 85، 18- 5.
14. ربیعی، رسا، فلامکی, محمد منصور و دیبا، داراب. (1402). بازشناسی شاخص‌های شکل‌دهنده هویت ایرانی- اسلامی در خانههای تاریخی ایران. مطالعات هنر اسلامی، سال 20، ش 49، 334- 319.
15. زربخش، فرزاد، مهدیزاده سراج، فاطمه وکیانی، غلامرضا (1398). تصمیم‌گیری چندشاخصه جهت تعیین کاربری شناسه‌های شهری (موردپژوهشی: حمام تاریخی یعقوبیه اردبیل). مدیریت شهری و روستایی، ش 56، 142- 125.
16. شاطری وایقان، امید و دبدبه، محمد (1398). رویکرد احیای بافت‌های تاریخی و ارزشمند شهری در حفظ هویت معماری بناها. مطالعات طراحی شهری و پژوهش‌های شهری، سال 2، ش 6 (پیاپی 9)، 190- 183.
17. صمدی رندی، یونس (1388). تنوع فرهنگی در کنوانسیون‌ها و اسناد حقوقی یونسکو و تأثیر آن بر قوانین داخلی. تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
18. طرح ویژه تفصیلی حریم حرم رضوی (1399). وزارت راه و شهرسازی، مشاور طرح دانشگاه تهران.
19. طهماسبی، افروز و ناسخیان، شهریار (1399). تبیین مفهوم احیا در بناهای تاریخی با مقایسه تطبیقی انواع مداخلات کارکردی. مطالعات باستان‌شناسی پارسه، سال 4، ش 13، 223- 207.
20. عربی، عباس و انتظار یزدی، حسن رضا (1388). بررسی شیوههای مداخله در بافتهای فرسوده شهری و ارائه مدل بهینه. همایش بهسازی و نوسازی بافتهای فرسوده شهری، 14- 1.
21. فتاحی، مهسا (1398). ارائه و بهره‌گیری از رویکرد معاصرسازی در طراحی داخلی کافهرستوران لوری واقع در تفلیس گرجستان. نخبگان علوم و مهندسی، سال 4، ش 1، 160- 145.
22. فرخ زنوزی، عباس (۱۳۸۰). ضرورت نوزایی شهری. هفت شهر، سال 2، ش 4، 15- 6.
23. فیلدن، برنارد و یوکیلتو، یوکا (1386). راهنمای مدیریت برای محوطههای میراث جهانی. ترجمه پیروز حناچی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
24. کرمی پور، عارفه (1391). بررسی تجارب باززنده‌سازی مراکز تاریخی و کهن شهر. نشریه مهندسی ساختمان، ش 12، 8- 1.
25. مسگرانی، نونا (1395). معاصرسازی پهنههای فرسوده مرکز شهر مشهد با رویکرد ارتقای کیفیت سکونت. رساله دکتری جغرافیا، استاد راهنما محمد شکوهی، استادان مشاور محمدرضا نقصان محمدی و براتعلی خاکپور، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد.
26. مشهدی ابوالقاسم شیرازی، مهدی و دیبا، داراب (1402). داده‌کاوی غیرشکلی و معاصرسازی ساختار پلان مسکونی با استفاده از شبکه هوشمصنوعی؛ نمونه موردی: بناهای منتخب تهران در فاصله دهه 30 تا دهه 50 شمسی. نقش جهان، سال 13، ش 2، 144- 125.
27. مولایی، محمد مهدی، جدیری حیدری، نعیمه و همتی، خیرالله (1400). معاصرسازی خانه‌های تاریخی و توسعه گردشگری پایدار (نمونه موردی عمارت ارباب هرمز تهران). نقش جهان، سال 11، ش 2، 65- 49.
28. نقي ‌زاده، محمد (1389). شهر و معماري اسلامي، تجليات و عينيات. اصفهان: نشر ماني.
29. یوكیلهتو، یوكا (1387). تاریخ حفاظت معماری. ترجمه محمدحسن طالبیان و خشایار بهاری، تهران: انتشارات روزنه.

30. Hanson, J. (1984). The Social Logic of Space. Cambridge University Publications: New York.
31. Lawrence, Roderic (1987). Housing, Dwellings and Homes. John Wiley & Sons Inc.
32. Rada, Deborah (1999). Transformational Leadership and Urban Renewal. Journal of leadership studies. center for graduate studies.