مطالعه تطبیقی چالش های برگزاری جلسه الکترونیکی دادرسی در ایران، اتحادیه اروپا و آنسیترال
الموضوعات : فصلنامه مطالعات حقوقی فضای مجازیفاطمه سادات طباطبایی نیک 1 , مصطفی السان 2 , امیر شایگانفر 3
1 - دانش آموخته ارشد حقوق خصوصی دانشگاه آزاد تهران شمال
2 - دانشیار دانشکده حقوق دانشگاه شهیدبهشتی
3 - عضو هیات علمی گروه حقوق خصوصی پژوهشکده حقوق شهردانش
الکلمات المفتاحية: آنسیترال, اتحادیه اروپا, جلسه دادرسی آنلاین, رسیدگی الکترونیکی, رویه قضایی ایران,
ملخص المقالة :
امروزه توسعه فناوری تأثیر قابل توجهی بر تمام جنبه های زندگی بشر داشته است که طبیعتاً این تحول در برگزاری جلسات دادرسی به صورت الکترونیکی نیز تبلور یافته است؛ برگزاری جلسات دادرسی به صورت سنتی ممکن است منجر به اطاله، ناکارآمدی، دسترسی محدود، خطرات امنیتی و افزایش هزینه ها شود. با وجود گذشت چندین سال از برگزاری اولین جلسه دادرسی به صورت آنلاین، در ایران تشکیل جلسات دادرسی الکترونیکی هم چنان در هاله ای از ابهامات قانونی و اجرایی قرار دارد و تنها نص الزام آور در این خصوص «آیین نامه نحوه استفاده از سامانه های رایانه ای یا مخابراتی» و «دستورالعمل نحوه تحقیق و رسیدگی با استفاده از سامانه های ارتباط الکترونیک» می باشد. این در حالی است که برگزاری جلسات دادرسی الکترونیکی در اتحادیه اروپا و آنسیترال از طریق تصویب قوانین و مقررات مورد حمایت قرار گرفته است؛ با این وجود بسیاری از اصول و تشریفات دادرسی از جمله موانع رسیدگی، اصل علنی بودن، شرایط برگزاری جلسات و ... مسکوت مانده است؛ که گسترش سریع فناوری، اصلاح و تکمیل آن را می طلبد. در این پژوهش به دنبال پاسخ به این سوالات هستیم که جایگاه جلسات الکترونیکی چیست و چه تفاوتی با جلسه آنلاین دارد؟ موانع و راهکار های آن به چه صورت است؟ اگرچه که برگزاری الکترونیکی جلسات بدون ایراد نمی باشد اما مزایای بسیاری نسبت به معایب آن دارد و در برخی موارد باید در اجرای آن محدودیت اعمال گردد.
الف)منابع فارسی کتاب ها 1- افتخارجهرمي، گودرز و السان، مصطفي ، آيين دادرسي مدني(جلد دوم) ،ویرایش سوم، تهران: انتشارات ميزان، 1401.
2- افتخارجهرمي، گودرز و السان، مصطفي ، آيين دادرسي مدني(جلد سوم)، ویرایش اول، تهران: انتشارات ميزان، 1401.
3- السان، مصطفي، حقوق فضاي مجازي، چاپ سیزدهم، تهران: انتشارات شهردانش، 1398.
4- گلدوزیان، ایرج، بایسته های حقوق جزای عمومی، ویرایش چهارم، تهران: انتشارات میزان، 1401.
مقالات 1- آقایاری، محمد و کریمی، عباس و السان، مصطفي. تشریفات دادرسی مدنی الکترونیکی، مجله تحقیقات حقوقی تطبیقی ایران و بین‌الملل ،دوره9، شماره34، 1395.
2- السان، مصطفی، جنبه‌های حقوقی داوری آنلاین، فصلنامه علمی حقوق تطبیقی دانشگاه مفید، شماره11، 1385.
3- السان، مصطفي، دادرسي مدني الکترونيکي، طرح پژوهشي اجرا شده براي پژوهشکده حقوق خصوصي پژوهشگاه قوه قضائيه، ارديبهشت 1395.
4- پوراستاد، مجید، پیدایش و چالش قاعده منع تحصیل دلیل، نشریه مطالعات حقوق خصوصی، دوره40، شماره 4، 1389.
5- اسمعیلی، اکبر و پورقهرمانی، بابک ، چالش های فراروی دادرسی الکترونیک در ایران، فصلنامه دیدگاه های حقوق قضایی، دوره24، شماره87، 1398.
6- زرکلام، ستار، دادرسي هاي الکترونيکي؛ ضرورتها، الزامات و چالشها، آموزه‌هاي حقوق کيفري،دوره9، شماره 3، 1391.
7- مهرافشان، عليرضا، دادرسي مجازي مفهومي نوين در عدالت قضايي، مجله مطالعات فقه و حقوق اسلامي سال سوم، شماره5، 1390.
رساله 1- منوچهری، محمدرضا. «كشف و ارایه ادله الكترونیكی در نظام‌های حقوقی ایران و ایالات متحده آمریكا».رساله دکتری، تهران: دانشگاه شهید بهشتی، 1398.
قوانین و مقررات 1- آيين‌نامه ارايه خدمات الکترونيک قضايي، مصوبه شماره100/10118/9000 مورخ 22/03/1391 رييس قوه قضاييه.
2- آيين‌نامه شماره ۹۰۰۰/۲۹۸۴۹/۱۰۰ ـ24/05/1395 رييس قوه قضاييه در خصوص نحوه استفاده از سامانه‌های رايانه‌ای يا مخابراتی.
ب)منابع انگلیسی کتاب ها 1- Marion Smets, & Ingrid Nys, Electronic Hearings in the EU(a comparative study), Published by Cambridge University, 2021.
2- Rainey, Daniel, & Ethan katsh & Mohamed s. Abdel Wahab, Online Dispute Resolution-Theory and Practice:a Treaties on Technology and Dispute Resolution, First Ed. Hague: Eleven International,2021.
3- Written by a Team of Experts from the European Commission, e-CODEX(a European Electronic Justice System for Cross- Border Acces to Justice),Published by Springer, 2017.
مقالات: 1- Eva Brems, & Martijn Van der velden, The Challenges of Online Hearing in the EU, Published in European Journal of law and Technology, 2021.
2- Girsberger, Daniel & Schramm, Dorothee, Cyber-Arbitration, European Business Organization Law Review, Vol. 3, 2002.
3- Lederer, Fredric I. " The Road to the Virtual Courtroom? A Consideration of Today’s -- and Tomorrow’s -- High Technology Courtrooms", Faculty Publications, Paper 212, 1999, At: http://scholarship.law.wm.edu/facpubs/212 .
قانون و آیین نامه ها: 1- Digital Single Market Act.
2- European Electronic Communications Code.
3- European Small Claims Procedure (E.S.C.P).
4- General Data Protection Regulation(G D P R).
5- Online Dispute Resolution(ODR).
6- The ElDAS Regulation.
7- UNCITRAL Model Law on Electronic Commerce.
پایگاه های الکترونیکی: 1- http://www.adlesfahan.ir/.
2- https://ec.europa.eu/eurostat/cache/infographs/ict/bloc-4.html.
3- https://uncitral.un.org/en/electronic-commerce.
4- https://www.mehrnews.com/amp/5859802/.
