بایسته های اخلاقی ارتباطات و مراودات اجتماعی حاکم بر فضای مجازی از نگاه قرآن و روایات
الموضوعات : نشریه پژوهشنامه معارف اهل بیت علیه السلام
1 - استادیار گروه معارف اسلامی، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران
الکلمات المفتاحية: بایسته¬های اخلاقی, ارتباطات و مراودات اجتماعی, قرآن و روایات, فضای مجازی,
ملخص المقالة :
اساس زندگی اجتماعی بر پایه ارتباط و مراوده با دیگران قرار گرفته است که نیازمند حفظ ارزش و کرامت انسانی و اخلاقمندی برای زیستن در کنار یکدیگر است. تغییرات گسترده و تحولات ارتباطی و معاشرتی با مطرح شدن ارتباطات مجازی، موجب پیدایش برخی مسائل گردیده است که نیازمند توجه و شناخت الزامات و بایسته¬های اخلاقی ارتباطات و مراودات با توجه به منابع ارزشمند و مورد اطمینان یعنی قرآن کریم و روایات معصومین (ع) است. بدین ترتیب هدف این پژوهش که با استفاده از روش توصیفی از نوع تحلیل اسنادي به انجام رسیده، تبیین و تحلیل بایسته¬های اخلاقی ارتباطات و مراودات اجتماعی حاکم بر فضای مجازی از نگاه قرآن و روایات است. یافته¬ها حاکی از آن است که ارتباط صحیح و اخلاقمندانه، از بستر اصول و بایسته¬های دین، در سه حوزه معرفتی و دانشی (آگاهی و دانش، خداترسی)، نگرشی و بینشی (اجتماع¬گرایی، قضاوت و پیشداوری)، رفتاری و عملکردی (اخلاق¬مداری، پرهیز از گناه و زشتی، رعایت ادب و احترام، تواضع و فروتنی، واکنش مناسب، تعادل و میانه¬روی، وفای به عهد و پیمان و حفظ حریم خصوصی) قابل احصاء هستند و توجه و رعایت آن¬ها می¬تواند به دور ماندن این فضا از برخی مسائل و مشکلات ارتباطی و حتی بی اخلاقی¬های یاری رساند
قران کریم 1. ابراهیمی¬فر، طاهره؛ یعقوبی¬فر، حامد (1393). تاثیر شبکه¬های اجتماعی بر افکار عمومی (بررسی موردی انتخابات ریاست جمهوری 1388). دانش انتظامی پلیس پایتخت، 7(1) (پیاپی20) : 94-69.
2. اسماعیلی، محسن؛ نصراللهی، محمدصادق (1395). پالایش فضای مجازی؛ حکم و مسائل آن از دیدگاه فقهی. دو فصلنامه علمی پژوهشی دین و ارتباطات، 23(1) (پیاپی 49): 53-80.
3. اشتراوس، آنسلم و کوربین، جولیت (1401). مبانی پژوهش کیفی، ترجمه ابراهیم افشار، چاپ دهم، تهران: نی.
4. ایرانی¬زاده، جلال؛ زارعی محمودآبادی، حسن؛ وزیری، سعید و افشانی، سیدعلیرضا (1398). کشف الگوی تحکیم خانواده براساس نظریه لازاروس در زوجین شهر یزد (مطالعه کیفی). دوماهنامه علمی طلوع بهداشت یزد، 18(5)، 27-40.
5. آزموده، نشمیل (1389). بررسی نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در توسعه روستاها، پیرانشهر. مجموعه مقالات سومین همایش ملی جغرافیا و رویکرد علمی به توسعه پایدار.
6. بحرانی، هاشم بن سلیمان (1289). معالم الزلفی[چاپ سنگی]. طهران: قلی خان.
7. پاتر، دبیلیو جمیز (1391). سواد رسانه¬ای، ترجمه امیر یزدیان، منا نادعلی، پیام آزادی، قم: مرکز پژوهش¬های صدا و سیما.
8. تاجبخش، کیان (1389). سرمایه اجتماعی (اعتماد، دموکراسی و توسعه). ترجمه افشین خاکباز و حسن پویان، چاپ سوم، تهران: شیرازه.
9. ثقه الاسلامی علیرضا (1390). بررسی ماهیت مسائل اخلاقی پژوهش در فضای مجازی. اخلاق در علوم و فناوری. ۶ (۳) :۴۸-۶۱.
10. رحمتی، حسینعلی و شهریاری، حمید (1396). بایسته‌های اخلاقی فیلترینگ و پالایش محتوا در فضای مجازی. اخلاق وحیانی. 7(1): 145-170.
11. سیف، علی اکبر(1391). تغییر رفتار و رفتار درمانی، چاپ نهم، تهران: آگاه.
12. صدوق، محمدبن علی (1378). عیون اخبار الرضا (ع)، ج اول، تهران: جهان.
13. عطاران، محمد (1383). جهانی شدن فناوری اطلاعات (IT) و تعلیم و تربیت، تهران: موسسه توسعه فناوری آموزشی مدارس هوشمند.
14. فاین، بن (1385). سرمایه اجتماعی و نظریه اجتماعی: اقتصاد سیاسی و دانش اجتماعی در طلیعه هزاره سوم، ترجمه محمدکمال سروریان، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
15. فیضی، کامران؛ رحمانی، محمد (1383). یادگیری الکترونیکی در ایران، مسائل و راه کارها با تأکید بر آموزش عالی، فصلنامه پژوهشی و برنامه ریزی در آموزش عالی. 10(3) (پیاپی33): 120-99.
16. کتابچی، محسن (1387)، آئین زندگانی (از نگاه امام رضا علیه السلام)، چاپ چهارم، مشهد: الف.
17. کلینی رازی، محمدبن یعقوب (1362ق). الکافی، جلد 1و2و4و6و8، چاپ دوم، تهران: اسلامی.
18. کهوند، محمد (1395). شبکه عنکبوتی، قم: ذکری.
19. مبشری، محمد (1388). سرمایه اجتماعی و توسعه اقتصادی. پژوهشنامه سرمایه اجتماعی، شماره (40)- 0-0.
20. مجلسی، محمدباقر (1403ق). بحارالانوار، بیروت: مؤسسه دارالوفا.
21. مصطفوی، حسن (1368). التحقیق فی کلمات القران الکریم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
22. مطهری مرتضی (1371). مجموعه آثار، ج2، قم: صدرا.
23. مکارم شیرازی، ناصر و همکاران (1414). تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
24. نقدی پور، سبحان، و اسلامی بابا حیدری، فرزانه. (1401). بررسی و تحلیل اصول عام اخلاقی فضای مجازی از منظر اخلاق اسلامی. مطالعات اخلاق کاربردی (اخلاق)، 12(1 (پیاپی 48) )، 163-196.
